Μια νεαρή κοπέλα από την Αργεντινή εκθέτει εικόνες από το λογαριασμό της στο Instagram σε μεγάλους καλλιτεχνικούς χώρους στο Λονδίνο. Γιατί όμως;

Το 2014 και μέσα σε μόλις μερικούς μήνες, μια νεαρή και ελκυστική κοπέλα από την Αργεντινή ονόματι Amalia Ulman κατάφερε να συγκεντρώσει πάρνω από 50.000 followers στο Instagram. Το ψηφιακό προφίλ της κοσμούσαν απλές, καθημερινές εικόνες με μπόλικη δόση κλειδαρότρυπας και ναρκισσισμού, εικόνες όμως που θα μπορούσαν να κοσμούν οποιονδήποτε άλλο λογαριασμό νεαρής στα social media: χαριτωμένα γατάκια φασκιωμένα με κουβέρτες, selfies μετά το ντους, φωτογραφίες της ίδιας με τις ριγέ πυτζάμες της, σταγόνες βροχής πάνω σε ροδοπέταλα και διάφορες άλλες γλυκερές φωτογραφίας στην ίδια λογική. Ως εδώ όλα καλά. Μέχρι που δύο χρόνια μετά, οι φωτογραφίες της φιλοξενούνται ως εκθέματα σε δύο χώρους-κολοσσούς στο Λονδίνο: στη Whitechapel Gallery, ως μέρος της έκθεσης Electronic Superhighway (2016-1966) και στο Tate Modern, ως κομμάτι της επερχόμενης έκθεσης Performing for the Camera. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε εύλογα να οδηγήσει στη δημιουργία των εξής ερωτημάτων: Ποια είναι τέλος πάντων αυτή η Amalia Ulman και τι το ιδιαίτερα καλλιτεχνικό έχουν οι φωτογραφίες της ώστε να επιλεχθούν από τέτοια ονόματα; Όλα αυτά, αν δε γνωρίζαμε ότι ο λογαριασμός της ήταν απλώς ένας ρόλος στα πλαίσια performance art.

Πιο συγκεκριμένα, μέσα από την περσόνα που δημιούργησε για το καλλιτεχνικό της project Excellences & Perfections, η Ulman αποπειράθηκε να κατακρίνει την κατασκευασμένη θηλυκότητα των ημερών μας. Μέσα σε ένα διάστημα πέντε μηνών, η καλλιτέχνις προσπάθησε να προβάλλει τρία κοινά κοινωνικά στερεότυπα για το γυναικείο φύλο, τα οποία όπως λέει η ίδια αναπαράγονται κατά κόρον στο Instagram και στα social media εν γένει: 1) τη νεαρή επαρχιοτοπούλα στη μεγάλη πόλη, 2) αυτό που η Ulman αποκαλεί «ghetto aesthetic» (σε ελεύθερη απόδοση η αισθητική του περιθωρίου) και 3) το «κορίτσι της διπλανής πόρτας» που προωθεί ένα lifestyle γεμάτο «γιόγκα και χυμούς». Έτσι, σκρολάροντας το προφίλ της στο Instagram, ο follower εκλάμβανε την εικόνα μιας νέας και όμορφης κοπέλας που εγκατέλειψε μια μικρή κωμόπολη της Αργεντινής προκειμένου να ζήσει στο μεγάλο όνειρο στο Λος Άντζελες, την πόλη της λάμψης και των ευκαιριών.

Για να μπει στο «πετσί του ρόλου», η Ulman ανέβαζε συστηματικά σχετικές φωτογραφίες όπως την ίδια να φοράει ένα καπέλο με τη λέξη “Bae” ή να διαλογίζεται με φόντο το παράθυρο μέσα στη κρεβατοκάμαρά της, ενώ σε άλλες απεικονίζει ροζ μπάρες σαπουνιών σε απαλό φωτισμό και το λογότυπο του οίκου Chanel σχηματισμένο από κοκαϊνη μεταξύ άλλων. «Είναι πιο πολύ μια μορφή σάτιρας για τα γυναικεία στερεότυπα» δηλώνει η  Ulman. «Ήθελα να αποδείξω πως η θηλυκότητα είναι απλώς μια ακόμα κατασκευή της κοινωνίας και όχι κάτι έμφυτο ή βιολογικό».

Η Ulman δεν είναι η πρώτη περίπτωση όπου λογαριασμός Instagram βρίσκει το δρόμο του για τα μεγάλα καλλιτεχνικά σαλόνια. Την ίδια χρονιά που εκείνη ξεκίνησε το project της, ο καλλιτέχνης Richard Prince εξέθεσε φωτογραφίες χρηστών του Instagram σε ένα σόου της Gagosian Gallery στη Νέα Υόρκη. Κάποια κομμάτια του πουλήθηκαν για πάνω από 100,000 δολάρια. Φυσικά, ο Prince ήρθε αντιμέτωπος με την οργή μια μεγάλης μερίδας ατόμων, που λίγο πολύ υποστήριξαν ότι επρόκειτο απλώς για κλεμμένα έργα που στερούνται κάθε καλλιτεχνικής παρόρμησης.

Σε αντίθεση με την περίπτωση του Prince, το έργο της Ulman έτυχε θετικής αποδοχής κατά κύριο λόγο αν και, και εδώ, δεν έλλειψαν αυτοί που εξέφρασαν αμφιβολίες και σκεπτικισμό σχετικά με το κατά πόσο το project της θεωρείται κάποια εξέχουσα και ιδιαίτερη μορφή performance art από τη στιγμή που το Instagram εξορισμού είναι performance art. Κάποιοι μάλιστα υποστήριξαν πως το project της Ulman δεν έχει καμία διαφορά από αυτό που κάνουν καθημερινά οι χρήστες του Instagram, χαρακτηρίζοντάς το ωστόσο λίγο υπερβολικό για να είναι πιστευτό.

Δεν είναι σαφές το κατά πόσον η Ulman σκόπευε να «μπερδέψει» τους followers της σχετικά με το αν το προφίλ της στο Instagram είναι πραγματικό ή όχι ή αν τελικά «προδόθηκε» από λανθασμένες κινήσεις -όπως την εισαγωγή λεζάντας με τίτλο το όνομα του project κάτω από κάποιες φωτογραφίες. Παρόλα αυτά, είτε πρόκειται για performance είτε απλά για μια αποτυχημένη (;) απόπειρα μίμησης, με το Excellences & Perfections η Ulman επανέφερε το δημόσιο διάλογο στο πού αρχίζουν και πού τελειώνουν τα όρια της τέχνης, επαναπροσδιορίζοντας ταυτόχρονια το εύρος του performing art. 

Η έκθεση Electronic Superhighway (2016 -1966) θα τρέχει στη Whitechapel Gallery από τις 29 Ιανουαρίου έως τις 16 Μαρτιου.
Η έκθεση Performing for The Camera θα φιλοξενηθεί από τις 18 Φεβρουαρίου έως τις 12 Ιουνίου στο Tate Modern.

Σοφία Κανελλοπούλου
[email protected]