Την Τετάρτη, 27/1, ξεκινούν οι διαλέξεις της Κατερίνας Ζαχαροπούλου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με τίτλο: "L.O.V.E. | Ο Ερωτισμός στην Τέχνη-Φαντασιώσεις, Σύμβολα, Συμβιώσεις, Παρεκκλίσεις". Πριν την έναρξή τους, το clickatlife συνάντησε την εισηγήτρια και μίλησαν για τον περιεχόμενο των ομιλιών της, αλλά και για τον Έρωτα στην Τέχνη και τη ζωή.

Ο κύκλος των τεσσάρων διαλέξεων που εμπνέεται από τη επικείμενη γιορτή των ερωτευμένων, θα ξεκινήσει στις 27 Ιανουαρίου και θα ολοκληρωθεί στις 17 Φεβρουαρίου. Πρόκειται για ένα οπτικό ταξίδι στην απεικόνιση του έρωτα από όλο το φάσμα της ιστορίας της τέχνης έως τις μέρες μας, με παράλληλη παρουσίαση πασίγνωστων αριστουργημάτων της τέχνης και σύγχρονων έργων, καθώς και εμβληματικές ερωτικές σκηνές του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Συγκεκριμένα, στον κύκλο αυτό ανιχνεύονται οι αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά και στις κοινωνίες, η απεικόνιση της ερωτικής επιθυμίας, η σύσταση του ζευγαριού, η αναπαράσταση του Ανδρόγυνου, η δημιουργία νέων προτύπων περί ομορφιάς σχέσεων και τέλος η παρείσφρηση της πορνογραφίας στην τέχνη.

Οι ενότητες των διαλέξεων είναι οι εξής: L for Love για τον έρωτα (1η συνάντηση, 27/1), O for Obsession για την μονομανία (2η συνάντηση, 3/2 ), V for Vulnerability για την τρωτότητα (3η συνάντηση, 10/2) και E for Erotic για τον ερωτισμό (4η συνάντηση, 17/2). Με την ομιλήτρια καταπιανόμαστε με τις κεντρικές αυτές έννοιες σε μια προσπάθεια να καταλάβουμε την παντοδυναμία του Έρωτα όπως αυτός εκφράζεται σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης καλλιτεχνίας. 

Πόσο κυρίαρχη είναι η θέση του Έρωτα στην Τέχνη;

Δεν είναι απλά κυρίαρχη, είναι γενεσιουργός. Ο έρωτας έχει τεράστια δημιουργική δύναμη, ως εκ τούτου βρίσκει στην τέχνη χώρο, όχι μόνο να εκφραστεί, αλλά και να διαμορφώσει συνείδηση για τα ζητήματα του έρωτα. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, ο έρωτας, υπό διαφορετικές μορφές, απεικονίσθηκε και δοξάστηκε, αποθεώθηκε και καταβαραθρώθηκε. Πάρτε για παράδειγμα τα έργα του Ιερώνυμου Μπος, του Μποτιτσέλι, αργότερα του Πικάσο, και για να έρθουμε στα σύγχρονα έργα, της Σόφι Καλ που από ένα γράμμα χωρισμού έφτιαξε μια ελεγεία για τον έρωτα.

Ποια δημιουργήματα που τον απεικονίζουν ξεχωρίζετε και γιατί;

Θα αποφύγω μια λίστα αριστουργημάτων…Όπου πάντως προσωπικά έχω βρει κάποια εκδοχή του έρωτα εκφρασμένη όσο της πρέπει δυνατά - και υπάρχουν πολλές εκδοχές οφείλουμε να πούμε- είναι σε έργα που δεν εφησυχάζουν στην αυτονόητη ρομαντική του διάσταση ούτε στην καταστροφική του ενέργεια. Είναι έργα αποχρώσεων, στιγμών που καθιστούν τον έρωτα λαμπερή φωτοβολίδα μέσα στη ματαιότητα της ζωής και την επίγνωση του Θανάτου.

Everett Collection

Ρεαλιστικά, δεν ξέρω. Η αγαπημένη μου ταινία εξακολουθεί να είναι το «Όσα παίρνει ο άνεμος», ακόμη και σαν φράση, αν θέλετε...φωτίζει το ατελές του έρωτα, το ατύχημα, την αλλαγή των ρόλων όταν η μοίρα χτυπάει στο δικό της ρυθμό.

Τι περιλαμβάνουν οι διαλέξεις στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και τι να περιμένει ο ακροατής;

Σε 4 συναντήσεις θα μοιραστούμε εικόνες από όλο το φάσμα της ερωτικής τέχνης ή καλύτερα των εκδοχών απεικόνισης των ερώτων. Τι να περιμένει ο θεατής....Άνοιγμα σε τρόπους αφήγησης, ερωτικές εξομολογήσεις που ξαφνιάζουν, σύγχρονα έργα που ανιχνεύουν τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο μας να ερωτευόμαστε, η σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας και άλλα πολλά.

Ο έρωτας μας κάνει τρωτούς ή παντοδύναμους;

Το δράμα είναι ότι συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα. Γι ’αυτό και ο έρωτας μοιάζει με ασθένεια. Αλλοίμονο όμως σε όποιον δεν την περάσει.

Ποια η θέση της πορνογραφίας στην τέχνη;

Η «πορνογραφία» στην τέχνη είναι παλιά ιστορία. Αν ανατρέξουμε στην αρχαία ελληνική τέχνη θα βρούμε σκηνές που σήμερα εκπλήσσουν με την ελευθερία με την οποία εκφράζεται ο έρωτας και η ερωτική πράξη. Αργότερα, στην Ινδική κουλτούρα του καμασούτρα αλλά και στα χαρακτικά της Ιαπωνικής τέχνης του 18ου αιώνα, ως τα σχέδια του Έγκον Σίλε που κατηγορήθηκε για πορνογραφία στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η κουλτούρα του πορνό, αν μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε έτσι, η υποκουλτούρα πιο σωστά, είναι παιδί της ποπ αντίληψης για την κατανάλωση, προϊόντων, εικόνων, ακόμη και σεξουαλικότητας  στο όριο του καθημερινού ενστίκτου επιβίωσης. Όλα στο φως σημαίνει όλα ανοιχτά προς θέαση. Είναι το αποτέλεσμα των κοινωνιών που αχόρταγα καταναλώνουν τα πάντα και στο τέλος δεν ικανοποιούνται με τίποτε. Ίσως γι ’αυτό η πορνογραφία συνδέεται με παρακμιακές καταστάσεις. Αλλά η ομορφιά τότε υποχωρεί και τη θέση της καταλαμβάνει το σοκ, το ένστικτο, η ωμότητα των πραγμάτων, η σεξουαλικότητα μοιάζει σαν ασθένεια και ο έρωτας νοσεί επίσης.

Ο έρωτας στην τέχνη είναι αποτέλεσμα καταστάσεων που δημιουργούν την ανάγκη έκφρασης, π.χ ο έρωτας του Όσκαρ Κοκόσκα για την Άλμα Μάλλερ γέννησε το έργο «Η νύφη του ανέμου». Το έργο δεν αποπνέει ερωτισμό, είναι βίαιο και αγωνιώδες. Σε άλλες περιπτώσεις, ο έρωτας εκφράζεται σαν διαχρονική ανθρώπινη κατάσταση με τα πάθη της, τις εντάσεις και τα αδιέξοδα…Τα ποιήματα της Σαπφούς, πολλά κλασικά έργα της όπερας και της λογοτεχνίας έχουν αφηγηθεί μεγάλους έρωτες και μας έχουν συναρπάσει. Ερωτισμό αποπνέουν τα  έργα της Ναν Γκόλντιν υπό τον τίτλο Scopophilia που έδειξε στο Λούβρο εμπνεόμενη από ερωτικές σκηνές στην ζωγραφική του 18ου αιώνα.

Αλλά ο ερωτισμός δεν απεικονίζεται εύκολα, δεν περιγράφεται μέσα από κανόνες. Είναι αύρα και όχι εικόνα. Τα έργα τέχνης που εκπέμπουν αυτή την αύρα θεωρούνται κλασικά αριστουργήματα. Ο Ρέμπραντ και η Σάσκια του, οι φωτογραφίες του Man Ray, είναι κάποια παραδείγματα.

Στη δεύτερη διάλεξή σας θα μιλήσετε για την μονομανία. Τι περιλαμβάνει αυτή η ομιλία και πώς η μονομανία λειτουργεί και διαμορφώνει τον έρωτα;

Η τέχνη παράγεται κυρίως από μονομανίες, υπό την έννοια των εμμονών, αν θέλετε ακόμη και από τραύματα, είναι γνωστό. Μα και ο έρωτας είναι μια εμμονή, ένα τραύμα. Το έργο πολλών καλλιτεχνών εμφανίζει την μονομανία για κάποιο θέμα ζωτικής σημασίας με εξαιρετικά ποιητικό τρόπο. Ας πούμε, τα κορίτσια του Μπαλτύς, οι γυναίκες του Πικάσο, η εμμονή του Τζεφ Κουνς με την Τσιτσιολίνα, η μονομανία με την πορνογραφική απεικόνιση του έρωτα στο έργο του, ο φετιχισμός της Τρέισυ Έιμιν και της Σάρα Λούκας. Όλα αυτά θα τα δούμε σε αυτόν τον κύκλο που ξεκίνησε με διάθεση να εμπλουτίσει την άποψή μας για τον έρωτα και τις εκφάνσεις του στην τέχνη. Εξ’ άλλου ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας των ερωτευμένων και κανείς δεν μιλά καλύτερα γι’ αυτούς όσο η τέχνη. 

The Salon/Balthus 

Είναι εικαστικός. Σπούδασε ζωγραφική στην Αθήνα και παρακολούθησε ειδικά σεμινάρια στο Παρίσι στο Centre Georges Pompidou σε ζητήματα εκπαίδευσης παιδιών και νέων στην σύγχρονη τέχνη. Με υποτροφία από την Αμερικανική Πρεσβεία και την Ελληνοαμερικανική Ένωση, ταξίδεψε στο Σικάγο όπου για δύο μήνες εργάστηκε για τη δημιουργία έργου- εγκατάστασης, το οποίο εξέθεσε στο Μουσείο Architecture and Design. Παράλληλα, οργάνωσε εκπαιδευτικά προγράμματα, τόσο στο μουσείο, όσο και  σε σχολεία της ομογένειας. Έχει βραβευθεί από τον ΣΑΕ (Απόδημος Ελληνισμός) για την προσφορά της στη διάδοση της ελληνικής δημιουργίας στις ΗΠΑ..

Έχει διδάξει σε σχολές επαγγελματικού προσανατολισμού, έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια με θέμα την εκπαίδευση  και την τέχνη, έχει εκδώσει βιβλία τέχνης για παιδιά, καθώς και μια σειρά βιβλίων για τους καλλιτέχνες του μετρό της Αθήνας, ενώ ανέπτυξε πλούσια παιδαγωγική δραστηριότητα σε θέματα σύγχρονης τέχνης οργανώνοντας εργαστήρια σε μουσεία της χώρας( ΕΜΣΤ, Εθνική Πινακοθήκη, Μ. Μπενάκη, ΜΜΣΤ, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης) . Η σύγχρονη τέχνη και η γλώσσα της την απασχολεί ως έννοια και ως αναμεταδιδόμενο σύστημα μέσα από εικόνες που «εκπέμπονται». Την ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο ρόλος του καλλιτέχνη ως εκτιθέμενου φορέα γνώσης και εμπειρίας.

Η συνεργασία της με την ΕΡΤ ξεκίνησε το 1993 με τον σχεδιασμό την  επιμέλεια και την παρουσίαση  εκπομπών για τα εικαστικά  με πρωτοποριακό χαρακτήρα και έμφαση στην τέχνη του σήμερα. Η εκπομπή της «Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ» (από το 2003 έως σήμερα) υπήρξε η μοναδική στην ελληνική τηλεόραση με διεθνή χαρακτήρα, μέσα από συναντήσεις με διεθνείς καλλιτέχνες, έλληνες και ξένους, επισκέψεις σε μερικά από  τα σημαντικότερα μουσεία, όπως το Λούβρο, Το MoMA, το Reina Sofia , αλλά και με συναντήσεις με διεθνείς προσωπικότητες της τέχνης, διευθυντές μουσείων, επιμελητές.. Σαν αποτέλεσμα, μέσα στα χρόνια, έχει δημιουργηθεί ένα σπάνιο Εθνικό αρχείο το οποίο αποτελεί  εκτός από εκπαιδευτικό υλικό,  και υλικό μνήμης και καταγραφής μιάς εποχής,  που ήδη χρησιμοποιείται από σπουδαστές Πανεπιστημίων και Σχολές Καλών Τεχνών.

Το 2010 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα το βιβλίο της «Για τα πράγματα που λείπουν». Απομαγνητοφωνημένες συζητήσεις της με κορυφαίους δημιουργούς της εποχής, από την εκπομπή της στην ΕΤ1 «Η εποχή των εικόνων». Ακολούθησε το 2014 η έκθεση και έκδοση «Ρωτώντας» με την συνεργασία του Ι.Σ.Ε.Τ (‘Ιδρυμα Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης), όπου  παρουσιάστηκαν  έλληνες καλλιτέχνες, συγγραφείς, συλλέκτες, σκηνοθέτες και ιστορικοί τέχνης με στόχο την ανίχνευση της ελληνικής σκέψης γύρω από την τέχνη και τα αρχεία της.

Χριστίνα Χρυσανθοπούλου
[email protected]