Ως μεγάλο trend της εποχής, το πόσιμο κολλαγόνο χαίρει τέτοιας προώθησης, που, από εφήβους μέχρι υπερήλικες, ο Γιώργος Μίλεσης ακούει τακτικά την ίδια ερώτηση: «να το πάρω, θα μου κάνει κάτι, θα δω διαφορά;». Σήμερα μας απαντά στο ερώτημα οριστικά.

Είναι προϊόν επιστήμης ή marketing;
Μια προσεκτική ματιά στη διαφήμιση του πόσιμου κολλαγόνου δεν μπορεί να μην σε κάνει να απορείς. Ξέρουμε ότι όντως το κολλαγόνο αφορά την υγιή λειτουργία αρθρώσεων, του δέρματος, των μαλλιών και των νυχιών. Μπορεί όμως να αυξήσει το μεταβολικό ρυθμό και να σε βοηθήσει να χάσεις βάρος; Θα μειώσει όντως την κυτταρίτιδα και θα θεραπεύσει σημαντικά δερματολογικά προβλήματα, όπως η ακμή, η δερματίτιδα, η ψωρίαση; Τι σημαίνει δηλαδή ότι λευκαίνει το δέρμα; Και τελοσπάντων, παίρνοντας κολλαγόνο από το στόμα αρκεί για να αναπληρώσεις αυτό που μπορεί, λόγω ηλικίας, να μην παράγεις; Ας δούμε μαζί παρακάτω τι λένε τα επιστημονικά δεδομένα.

Καταρχήν, τι είναι το κολλαγόνο;
Το κολλαγόνο είναι η πιο κοινή πρωτεΐνη στο ανθρώπινο σώμα, με ρόλο τη συγκράτηση των δομών. Απαντάται σε οστά, μύες, δέρμα και τένοντες, όπου σχηματίζει μια «σκαλωσιά» ώστε να παρέχει δομή και ισχύ. Το σώμα μας παράγει κολλαγόνο (ενδογενώς) σε 28 διαφορετικούς τύπους (1): ο πιο κοινός (90%) είναι ο τύπος I, που απαντάται σε δέρμα, τένοντες, αγγεία, όργανα και οστά. Ακολουθούν οι τύποι ΙΙ (σε χόνδρους) και V (σε κυτταρική μεμβράνη, μαλλιά και πλακούντα). Όλοι οι τύποι έχουν μια μοναδική τριπλή έλικα από τρεις πολυπεπτιδικές μονάδες (α-αλυσίδες), καθεμία από τις οποίες περιέχει περίπου 1000 αμινοξέα (με κυριότερα τη γλυκίνη, την προλίνη και την υδροξυπρολίνη). To συμπλήρωμα κολλαγόνου που κυκλοφορεί στο εμπόριο συνίσταται σε υδρολυμένο κολλαγόνο τύπου II, προερχόμενο από ζωικές πηγές όπως π.χ. κοτόπουλο, χοίρο, καρχαρία ή βοδινό.

Επαρκεί αυτό που παράγει το σώμα μας;
Η σύνθεση του κολλαγόνου από το σώμα μας, ξεκινά να μειώνεται μετά τα 40, περιορίζεται σημαντικά στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και φτάνει στο ναδίρ μέχρι την ηλικία των 60 ετών. Η (πολύ) μειωμένη παραγωγή κολλαγόνου από το σώμα μας ή η αποδόμησή του, σχετίζονται με διάφορα προβλήματα υγείας: από οστεοπόρωση, χονδροδυσπλασίες, ατελή οστεογένεση ως γενετικά σύνδρομα (Ehlers-Danlos, Alport, Knobloch syndrome).

Έχει ρόλο στη φλεγμονή;
Όπως προκύπτει από ανασκόπηση τη επιστημονικής βιβλιογραφίας ο κύριος συμπληρωματικός ρόλος του υδρολυμένου κολλαγόνου (CII, για συντομία) είναι η αντιμετώπιση του πόνου στις αρθρώσεις. Σε συνθήκες αυτοάνοσης φλεγμονής, ο στόχος δράσης του CII είναι τα δενδριτικά (αντιγονοπαρουσιαστικά) ανοσοκύτταρα του εντέρου (Peyer’s patches).
Πιο συγκεκριμένα το CII φαίνεται πως προκαλεί αλλαγές στα δενδριτικά κύτταρα, οπότε ευνοείται η διαφοροποίηση των T κυττάρων σε T-ρυθμιστικά κύτταρα – μια πιο αντιφλεγμονώδη μορφή – και περιορίζεται η παραγωγή προφλεγμονωδών παραγόντων (π.χ. IL-10 και IL-17). Με τον τρόπο αυτό, προκύπτει η φάση «επίκτητης ανοχής», που παρατηρείται μετά από ένα μήνα συμπλήρωσης με CII, λόγω περιορισμού των φλεγμονωδών παραγόντων.

Τι μπορεί να κάνει τελικά το κολλαγόνο στο σώμα μας;
Προκειμένου να βγει ένα συμπέρασμα για την αποτελεσματικότητα του CII, συγκέντρωσα τις υπάρχουσες κλινικές μελέτες (χωρίς τις μελέτες στο εργαστήριο ή σε πειραματόζωα), αν και τα αποτελέσματά τους είναι ασυνεχή ή μη συγκρίσιμα.

Οστεοαρθρίτιδα και ρευματοειδής αρθρίτιδα
Φαίνεται λοιπόν ότι η χορήγηση CII για 1-6 μήνες, μπορεί να μειώσει τον πόνο και τη δυσκαμψία στις αρθρώσεις σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα (9,10,11) και οστεοαρθρίτιδα. Κάτι που επιβεβαιώνεται από την ελαχιστοποίηση των αντισωμάτων IGA και IGG και τη μείωση του φλεγμονώδους δείκτη CRP. Ωστόσο, οι ανοσολογικές επιδράσεις του CII δεν φαίνεται να έχουν εφαρμογή στην οστική υγεία. Μόνο μια μελέτη έδειξε πρόσφατα ότι η χορήγηση 10 gr CII μαζί με ενέσεις καλσιτονίνης για 24 εβδομάδες αύξησε την οστική μάζα, σε γυναίκες με οστεοπόρωση.

Αρθρικοί πόνοι και αποκατάσταση μετά την άσκηση
Αφετέρου, πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η χορήγηση CII για 4 μήνες αύξησε την κινητικότητα των αρθρώσεων σε άτομα χωρίς παθολογική αρθραλγία, ενώ παρέτεινε και το χρόνο προπόνησης πριν την αρθρική ενόχληση – βελτιώνοντας την ταχύτητα αποκατάστασης μετά την άσκηση.  Παρολ’ αυτά, δεν αναφέρθηκε μείωση της έντασης του αρθρικού πόνου.

Αισθητική και δερματολογία
Το CII δεν είναι κύριο συστατικό του δέρματος, όπως το κολλαγόνο τύπου Ι (80% αυτού). Θεωρείται όμως ότι η από στόματος λήψη CII, εφόσον αυξάνει τα επίπεδα προλίνης-υδροξυπρολίνης στο αίμα, μπορεί να διεγείρει τους ινοβλάστες να παράγουν υαλουρονικό οξύ (16,17). Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη με 1gr CII για 12 εβδομάδες, δεν έδειξε σημαντική διαφορά στο «πόδι χήνας» σε σχέση με πριν, ενώ επήλθε μια πολύ μικρή βελτίωση στις ρυτίδες και την ενυδάτωση του δέρματος.

Είναι ασφαλές να το χρησιμοποιήσω;
Οι μελέτες που αφορούν την ασφάλεια χρήσης του, προέρχονται από πειράματα σε ποντικούς (19,20) και σκύλους. Θεωρείται πιθανόν ασφαλές όταν λαμβάνεται σε δόσεις μέχρι 2,5mg την ημέρα υδρολυμένου κολλαγόνου, μέχρι 24 εβδομάδες.
Από τη στιγμή που τα σκευάσματα CII περιέχουν γλυκοζαμίνη και χονδροϊτίνη, οι μεγάλες δόσεις μπορεί να επιφέρουν ναυτία, αίσθημα καύσου, διάρροια και δυσκοιλιότητα, υπνηλία, δερματικές εκδηλώσεις και πονοκέφαλο. Υπάρχει τέλος περίπτωση αλλεργικών αντιδράσεων (όταν το κολλαγόνο προέρχεται από βοδινό ή ζελατίνη). Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από άτομα με αλλεργία σε αυγό ή κοτόπουλο, κατά την εγκυμοσύνη ή το θηλασμό.

Θα δω διαφορά αν πάρω κολλαγόνο;
Ανασκοπώντας την επιστημονική βιβλιογραφία, κατέληξα ότι το υδρολυμένο κολλαγόνο αφορά λίγους από εμάς. Φαίνεται ότι βοηθά σε επώδυνες αρθραλγίες (οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα)περιορίζοντας την έκταση της ανοσολογικής απάντησης, σαν να έχεις εμβολιαστεί από πριν, για αυτού του είδους την «επίθεση». Η προσθήκη γλυκοζαμίνης και χονδροϊτίνης στα σκευάσματα CII φαίνεται πως προσθέτει στο αποτέλεσμα.

Αν και δεν έχουμε ακόμα τις ανάλογες μελέτες, νομίζω πως η χρήση του ως βοήθημα αποκατάστασης μετά την προπόνηση, ειδικά σε αθλητές με μεγάλη καταπόνηση στις αρθρώσεις (π.χ. άρση βαρών, ποδηλάτες, ποδοσφαιριστές κ.ά.) αξίζει να δοκιμαστεί και να ερευνηθεί. Κι αυτό όχι επειδή το πόσιμο κολλαγόνο θα «κάτσει» στις αρθρώσεις, αλλά επειδή μπορεί να περιορίσει τη φλεγμονή από καταπόνηση. Όπως μάλλον καταλαβαίνετε, κανένας από τους υπόλοιπους ισχυρισμούς που ακούτε δεν έχει επιστημονική βάση. Κανενός τύπου πόσιμο κολλαγόνο δεν θα σας κάνει να αδυνατίσετε, δεν θα εξαλείψει την κυτταρίτιδα, την ακμή, τις εκδηλώσεις δερματίτιδας ή την ψωρίαση. Ακόμα και η υγεία των μαλλιών και των νυχιών αφορά το κολλαγόνο που παράγει το σώμα μας (τύπου I και V) και όχι το πόσιμο υδρολυμένο συμπλήρωμα τύπου ΙΙ.

Γιώργος Μίλεσης, MSc Κλινικός Διαιτολόγος
[email protected]
www.milessis.gr 
FB page: milessisgeorge

Βιβλιογραφία  (References)

Ricard-Blum S. The collagen family. Cold Spring Harb Perspect Biol 2011 Jan; 3(1): a004978
Mahajan, VB, Olney, AH, Garrett, P, Chary, A, Dragan, E, Lerner, G, Murray, J & Bassuk, AG; Olney; Garrett; Chary; Dragan; Lerner; Murray; Bassuk. Collagen XVIII mutation in Knobloch syndrome with acute lymphoblastic leukemia. American journal of medical genetics 2010; Part A 152A (11): 2875–9.
Gajko-Galicka, A. Mutations in type I collagen genes resulting in osteogenesis imperfecta in humans. Acta biochimica Polonica 2002; 49 (2): 433–41.
Horton, WA, Campbell, D, Machado, MA & Chou, J; Campbell; Machado; Chou. Type II collagen screening in the human chondrodysplasias. American Journal of Medical Genetics 1989; 34(4): 579–83.
Hamel, BCJ; Pals, G.; Engels, CHAM; Akker, E.; Boers, GHJ; van Dongen, PWJ; Steijlen, PM. Ehlers-Danlos syndrome and type III collagen abnormalities: a variable clinical spectrum». Clinical Genetics June 2008; 53 (6): 440–6.
Shuster, S. Osteoporosis, a unitary hypothesis of collagen loss in skin and bone. Medical Hypotheses 2005;65 (3): 426–32.
Min SY, et al. Induction of IL-10-producing CD4+CD25+ T cells in animal model of collagen-induced arthritis by oral administration of type II collagen. Arthritis Res Ther. 2004; 6:R213
Nakae S, et al. Suppression of immune induction of collagen-induced arthritis in IL-17-deficient mice. J Immunol. 2003; 171:6173-7
Trentham DE1, Dynesius-Trentham RA, Orav EJ, Combitchi D, Lorenzo C, Sewell KL, Hafler DA, Weiner HL. Effects of oral administration of type II collagen on rheumatoid arthritis. Science. 1993 Sep 24;261(5129):1727-30.
Barnett ML, Kremer JM, St Clair EW, Clegg DO, Furst D, Weisman M, Fletcher MJ, Chasan-Taber S, Finger E, Morales A, Le CH, Trentham DE. Treatment of rheumatoid arthritis with oral type II collagen. Results of a multicenter, double-blind, placebo-controlled trial. Arthritis Rheum. 1998 Feb;41(2):290-7.
Barnett ML, Combitchi D, Trentham DE. A pilot trial of oral type II collagen in the treatment of juvenile rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 1996 Apr;39(4):623-8.
Crowley DC, Lau FC, Sharma P, Evans M, Guthrie N, Bagchi M, Bagchi D, Dey DK, Raychaudhuri SP. Safety and efficacy of undenatured type II collagen in the treatment of osteoarthritis of the knee: a clinical trial. Int J Med Sci. 2009 Oct 9; 6(6):312-21.
Benito-Ruiza P et al. A randomized controlled trial on the efficacy and safety of a food ingredient, collagen hydrolysate, for improving joint comfort. International Journal of Food Sciences and Nutrition 2009; 60(2): 99-113
Adam M, et al Postmenopausal osteoporosis. Treatment with calcitonin and a diet rich in collagen proteins . Cas Lek Cesk. (1996)
Lugo JP, Saiyed ZM, Lau FC, Molina JP, Pakdaman MN, Shamie AN, Udani JK. Undenatured type II collagen (UC-II®) for joint support: a randomized, double-blind, placebo-controlled study in healthy volunteers. J Int Soc Sports Nutr. 2013 Oct 24; 10(1):48.
Ohara H, et al. Effects of Pro-Hyp, a collagen hydrolysate-derived peptide, on hyaluronic acid synthesis using in vitro cultured synovium cells and oral ingestion of collagen hydrolysates in a guinea pig model of osteoarthritis. Biosci Biotechnol Biochem. 2010
Ohara H, et al Collagen-derived dipeptide, proline-hydroxyproline, stimulates cell proliferation and hyaluronic acid synthesis in cultured human dermal fibroblasts . J Dermatol. 2010
Schwartz SR, and J Park. Ingestion of BioCell Collagen(®), a novel hydrolyzed chicken sternal cartilage extract; enhanced blood microcirculation and reduced facial aging signs. Clin Interv Aging 2012.
Marone PA, et al. Safety and toxicological evaluation of undenatured type II collagen. Toxicol Mech Methods 2010
Yoshinari O, et al. Safety and toxicological evaluation of a novel, water-soluble undenatured type II collagen. Toxicol Mech Methods 2013
Arthritis Research UK. Collagen. Available at: http://www.arthritisresearchuk.org/arthritis-information/complementary-and-alternative-medicines/cam-report/complementary-medicines-for-rheumatoid-arthritis/collagen.aspx