Η άποψή μας για την ταινία της χρονιάς.

Θυμάστε τι κάνατε πριν από τρεις ή τέσσερις μέρες; Ή ακόμη και τι φάγατε χθες; Ακόμη περισσότερο, όταν βλέπετε παλιές φωτογραφίες σας, δε σας φαίνεται πως βλέπετε έναν ξένο ο οποίος καμία σχέση δεν έχει με τον τωρινό εαυτό σας; Και το ίδιο θα συμβεί μετά από κάποια χρόνια κοιτάζοντας φωτογραφίες που τραβήχτηκαν αυτή τη στιγμή ή προσπαθώντας να θυμηθείτε πράγματα που τώρα σας φαίνονται ακόμη πολύ έντονα. Έτσι είναι άλλωστε η φυσιολογική πορεία της ζωής. Η στιγμή δεν είναι παρά το παρελθόν που αφήνει τη θέση του στο μέλλον και δεν μπορείς να μείνεις σε αυτή.

Είναι κάπως λυπητερό, αλλά κυνηγώντας μια καριέρα ή μια καλή ζωή δε σημαίνει ότι έχουμε και περισσότερο χρόνο από τους υπόλοιπους. Ό,τι και να αποφασίσεις να κάνεις ο χρόνος θα κυλά με τους ίδιους ρυθμούς και θα σου φεύγει μέσα από τα χέρια. Είναι μια αλήθεια που την αγνοούμε ή την κρύβουμε απλά κάτω από το χαλάκι των ανασφαλειών μας, αυτό όμως δε σημαίνει ότι παύει να υπάρχει. Το μεγαλείο του σινεμά είναι ότι καταφέρνει και απηχεί αυτές ακριβώς τις αλήθειες, τις μετατρέπει σε τέχνη και μας τις επιστρέφει πίσω σε μια μορφή που δεν μπορούμε παρά να αντιμετωπίσουμε κατάματα.

Θα το θέσουμε λοιπόν πολύ απλά και θα πούμε ότι το «Toni Erdmann» της Μάρεν Άντε είναι μια από τις πιο άρτιες ταινίες που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια και αν και είναι ακόμη νωπή η στιγμή που την παρακολουθήσαμε, τολμούμε να την τοποθετήσουμε δίπλα στο «Amour» του Χάνεκε ως την πιο δυνατή κινηματογραφική εμπειρία της δεκαετίας που σου μένει χαραγμένη στη μνήμη και σε βάζει σε σκέψεις για τη ζωή σου.

Το σινεμά της Άντε έχει σπουδάσει τις ανθρώπινες σχέσεις (βλέπε το «Alle Anderen») και στο «Toni Erdmann» μέσα από την ιδιαίτερη σχέση ενός πατέρα (ο φανταστικός Πίτερ Σιμόνισεκ) με την κόρη του (Σάντρα Χίλερ) μιλά πια για την ίδια τη ζωή. Το φιλμ διαρκεί σχεδόν τρεις ώρες, αλλά το νιώθεις λιγότερο και από 90 λεπτά. Ο Γουίνφρεντ είναι ένας χωρισμένος καθηγητής μουσικής και ελεύθερο πνεύμα που ζει στην Γερμανία και μόλις πεθάνει ο σκύλος του θα πάει να βρει την κόρη του η οποία ζει στο Βουκουρέστι ως μια επιτυχημένη 30-something μπίζνες-γούμαν. Καθώς είναι πλακατζής, θα φορέσει μια μασέλα και μια περούκα και θα επινοήσει τη σουρεαλιστική περσόνα του Τόνι Έρντμαν, καταστρέφοντας τα επαγγελματικά της ραντεβού. Αυτό που όμως ουσιαστικά κάνει και που η ίδια δεν το συνειδητοποιεί είναι ότι ξεγυμνώνει το κενό που έχει στο κέντρο της ζωής της.

Όταν το «Toni Erdmann» είναι κωμωδία, θα γελάσεις όπως δεν έχεις γελάσει με καμιά αμερικανική αντίστοιχη του είδους εδώ και χρόνια. Υπάρχουν περιστατικά που θα σε κάνουν να σκάσεις στα γέλια με την ψυχή σου και που με την πρωτοτυπία τους παραδίδουν μαθήματα για το πώς με δημιουργικότητα και φαντασία μπορείς να αφήσεις πίσω σου τα κλισέ. Όταν η ταινία είναι δράμα, είναι τόσο καθηλωτική που σου δημιουργεί κόμπο στο λαιμό και στο στομάχι και σε κάνει να αναλογιστείς όλες τις επιλογές που έχεις πάρει και στη δική σου ζωή. Μέσα στην αίθουσα υπήρχε κόσμος που χρησιμοποιούσε χαρτομάντηλα και δεν ήξερες αν το κάνει για να σκουπίσει τα δάκρυα από τα γέλια ή από το κλάμα. Και αυτό γιατί πολλές φορές συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα, σε σημείο που θα χαρακτηρίζαμε το φιλμ ως υπαρξιακή κωμωδία.

Είναι ανεξήγητο γιατί αυτή η ταινία δεν κατέκτησε τον Χρυσό Φοίνικα στις φετινές Κάννες, αυτό δεν πρόκειται ωστόσο να την περιορίσει την πορεία της να καθιερωθεί ως μια χρυσή σελίδα στην ιστορία του σινεμά του 21ου αιώνα. Κάποιοι θα ήθελαν να τελειώσει 15 λεπτά νωρίτερα και πράγματι θα είχε ένα από τα πιο όμορφα και εμβληματικά φινάλε που έχουμε δει, είναι πολύ πιο ταιριαστό όμως όπως αποφασίζει να κλείσει η Άντε.

Η τελική στιχομυθία της κόρης με τον πατέρα της είναι μια ψυχρή σκηνή ζεστασιάς, στην οποία εκτός από το ότι επιστρέφουμε στην αρχή της ταινίας και ερμηνεύεται ολόκληρη η ιστορία, υπάρχουν πολλά να σκεφθεί κανείς γύρω από το πέρασμα του χρόνου και τη σημασία του να σπάμε τους κανόνες της ζωής που έχουμε μάθει ως ιδανική αλλά το μόνο που κάνει είναι να μας δημιουργεί περισσότερα κενά και να μη μας αφήνει αναμνήσεις. Σπάνια βλέπεις μια ταινία που σε «γραπώνει» με τέτοιον τρόπο και σε κάνει να περάσεις με την ίδια ένταση όλο τον κύκλο των συναισθημάτων, ενώ την ίδια στιγμή έχει πει τα πάντα γύρω από τη ζωή. Η Μάρεν Άντε δημιούργησε ένα συγκλονιστικό και αψεγάδιαστο αριστούργημα που έχει κερδίσει ήδη τη θέση που του αξίζει.

Η ταινία «Toni Erdmann» κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Seven Films.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]