Το βιβλίο του Μέλβιλ για τη τιτάνια σύγκρουση του ανθρώπου με τη φύση κυκλοφόρησε το 1851 και σήμερα, με αφορμή τα γενέθλιά του, θυμόμαστε ένα από τα πιο σημαντικά έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας.

Σαν σήμερα πριν από 165 χρόνια εκδόθηκε για πρώτη φορά το αριστούργημα του Χέρμαν Μέλβιλ, o «Μόμπυ Ντικ ή η Φάλαινα. Αν και πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας, για μεγάλο διάστημα θεωρούνταν εμπορική αποτυχία (μόλις 3.200 αντίτυπα πουλήθηκαν όσο ζούσε ο συγγραφέας). Η αξία τού «Μόμπυ Ντικ» αναγνωρίστηκε μόλις το 20ό αιώνα.

Εκ πρώτης όψεως, το έργο του Μέλβιν φαίνεται να είναι άλλη μια ναυτική περιπέτεια. Ο ναύτης Ισμαήλ αφηγείται την ιστορία του καπετάνιου Αχαάβ που ζητά εκδίκηση από τον Μόμπυ Ντικ, μια λευκή φάλαινα που βούλιαξε το καράβι του και του πήρε το πόδι. Μέσα από την λεπτομερή και ρεαλιστική περιγραφή της ζωής πάνω στο φαλαινοθηρικό καταμεσής του πελάγους, ο συγγραφέας καταπιάνεται με θέματα κοινωνικής τάξης χρησιμοποιώντας μεταφορές και συμβολισμούς. Η σύγκρουση του Αχαάβ με τον Μόμπυ Ντικ λειτουργεί ως αλληγορία της μάχης του καλού με το κακό και της Φύσης με τον Άνθρωπο.

Το έργο γράφτηκε σε περίπου ενάμιση χρόνο σε περίοδο κατά την οποία η Αμερική άλλαζε και έφτανε στα πρόθυρα του εμφύλιου πολέμου. Την ίδια περίοδο κυκλοφόρησαν το «Άλικο Γράμμα» (1850) του Ναθάνιελ Χόθορν (στον οποίο αφιέρωσε το «Μόμπυ Ντικ» ο Μέλβιλ) και η «Καλύβα του Μπαρμπά-Θωμά» (1852) της Χάριετ Μπίτσερ Στόου, έργα που σκιαγραφούσαν τη σταδιακή μεταμόρφωση της Αμερικής.

Στην μεγάλη οθόνη μεταφέρθηκε για πρώτη φορά το 1926 από τον Μίλαρντ Γουέμπ με τον Τζον Μπάριμορ ως Αχαάβ, με σημαντικές αλλαγές όμως, όπως ένα happy end στο οποίο ο καπετάνιος σκοτώνει τον Μόμπυ Ντικ και γυρνάει σπίτι για να παντρευτεί την καλή του. Η ταινία υπήρξε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, ωστόσο η πιο γνωστή εκδοχή –και πιστή στο πρωτότυπο– είναι του Τζον Χιούστον με τον Γκρέγκορι Πεκ που κυκλοφόρησε το 1956. Το έργο του Μέλβιλ έχει γίνει θεατρικό δράμα (από τον Όρσον Γουέλς), μιούζικαλ και όπερα, καταδεικνύοντας την λογοτεχνική αξία του «Μόμπι Ντικ» και τα διαχρονικά μηνύματα του.