Ο λόγος του Bob Dylan για το Νόμπελ Λογοτεχνίας

ΔΕΥΤΕΡΑ, 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016

«Το ότι συγκαταλέγομαι στους γίγαντες της λογοτεχνίας δεν περιγράφεται με λόγια».

Η απονομή του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας στον Bob Dylan τον Οκτώβριο είχε κάνει αίσθηση, με τον ίδιο τον καλλιτέχνη να μην το συνειδητοποιεί και να αποφεύγει τις δημόσιες δηλώσεις σχετικά με αυτό. Παρά τις προσπάθειες της Σουηδικής Ακαδημίας, ο Dylan δεν ανταποκρινόταν στο κάλεσμα.

Τελικά, ο Αμερικανός καλλιτέχνης έσπασε την σιωπή του, εκφράζοντας της έκπληξή του σε αυτή την τεράστια τιμή. Ο ίδιος δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στη επίσημη τελετή για την απονομή των βραβείων κι έτσι απέστειλε μια επιστολή, την οποία διάβασε η Πρέσβης των ΗΠΑ στη Σουηδία Azita Raji:

Καλησπέρα σε όλους. Απευθύνω τις θερμότερες ευχές μου προς τα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας και σε όλους τους διακεκριμένους επισκέπτες που είναι παρόντες απόψε.

Λυπάμαι που δεν μπορώ να είμαι μαζί σας αυτοπροσώπως, αλλά σας παρακαλώ να είστε βέβαιοι ότι είμαι μαζί σας εν πνεύματι και είναι ιδιαίτερη τιμή να λαμβάνω ένα τόσο αναγνωρισμένο βραβείο. Το να μου απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι κάτι που ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ή να προβλέψω. Από νεαρή ηλικία, έχω διαβάσει, απορροφήσει και εξοικειωθεί με τα έργα εκείνων που κρίθηκαν άξιοι μια τέτοια διάκριση: Kipling, Shaw, Thomas Mann, Pearl Buck, Albert Camus, Hemingway. Αυτοί οι γίγαντες της λογοτεχνίας των οποίων τα έργα διδάσκονται στις σχολικές αίθουσες, στεγάζεται σε βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο και συζητιόνται σε ευλαβείς τόνους πάντα έχουν αφήσει μια βαθιά εντύπωση. Το ότι συγκαταλέγομαι στα ονόματα μιας τέτοιας λίστας δεν περιγράφεται με λόγια.

Δεν ξέρω αν αυτοί οι άνδρες και οι γυναίκες ποτέ σκέφτηκαν το βραβεία Νόμπελ ως μια τιμή τον εαυτό τους, αλλά υποθέτω ότι ο καθένας που γράφει ένα βιβλίο, ή ένα ποίημα, ή ένα θεατρικό έργο οπουδήποτε στον κόσμο, μπορεί να το έχει κρυφό όνειρο βαθιά μέσα του. Είναι πιθανόν τόσο βαθιά κρυμμένο ώστε να μην γνωρίζουν καν ότι είναι εκεί.

Αν κάποιος μου έλεγε ποτέ ότι είχα την παραμικρή πιθανότητα να κερδίσω το βραβείο Νόμπελ, θα σκεφτόμουν ότι είχα περίπου τις ίδιες πιθανότητες να περπατήσω στο φεγγάρι. Μάλιστα την χρονιά που γεννήθηκα και για μερικά χρόνια αργότερα δεν υπήρχε κανένας που να θεωρείτε αρκετά καλά για να κερδίσει αυτό το βραβείο Νόμπελ. Έτσι αναγνωρίζω το είμαι σε μια εκλεκτή παρέα, αν μη τι άλλο.

Βρισκόμουν σε περιοδεία όταν έλαβα αυτά τα εκπληκτικά νέα και μου πήρε αρκετά λεπτά για να το επεξεργαστώ. Άρχισα να σκέφτομαι για τον William Shakespeare, την μεγάλη προσωπικότητα της λογοτεχνίας. Πίστευα ότι ο ίδιος θα έβλεπε τον εαυτό τους ως δραματουργός. Η σκέψη ότι μπορεί να έγραφε λογοτεχνία δεν θα είχε περάσει από το μυαλό του. Τα λόγια του γράφτηκαν για το σανίδι. Να απαγγέλλονται, όχι να διαβάζονται. Όταν έγραφε τον Άμλετ, είμαι σίγουρος ότι έκανε διάφορες σκέψεις: «Ποιοι είναι οι κατάλληλοι ηθοποιοί για αυτούς τους ρόλους;», «Πώς πρέπει να παρασταθεί αυτό;», «Θέλω πραγματικά το έργο να διαδραματίζεται στη Δανία;». Αναμφίβολα το δημιουργικό του όραμα και οι φιλοδοξίες του τον απασχολούσαν, όμως είχε και πιο πεζά ζητήματα να ασχοληθεί. «Υπάρχει χρηματοδότηση;», «Υπάρχουν αρκετές καλές θέσεις για τους χορηγούς μου;», «Πού θα βρω ένα ανθρώπινο κρανίο;». Είμαι βέβαιος ότι το τελευταίο πράγμα που σκεφτόταν ήταν το ερώτημα «Είναι αυτό λογοτεχνία;».

Όταν άρχισα να γράφω τραγούδια στην εφηβεία μου, ακόμα και όταν άρχισα να αποκτώ κάποια φήμη για τις ικανότητές μου, οι φιλοδοξίες μου για τα τραγούδια αυτά ήταν συγκρατημένες. Πίστευα ότι θα ακούγονταν σε καφέ και μπαρ, ίσως αργότερα σε μέρη όπως το Carnegie Hall και το London Palladium. Όταν έκανα πραγματικά μεγάλα όνειρα, ίσως να φανταζόμουν ότι θα κατάφερνα να βγάλω κανέναν δίσκο και μετά θα άκουγα τα τραγούδια μου στο ραδιόφωνο. Αυτό ήταν το πραγματικά μεγάλο βραβείο στο μυαλό μου. Το να βγάζεις δίσκους και να ακούγονται τα τραγούδια σου στο ραδιόφωνο σήμαινε ότι αποκτούσες μεγάλο κοινό και ίσως κατάφερνες να συνεχίσεις να κάνεις αυτό που είχες βάλει σκοπό να κάνεις.

Λοιπόν, εδώ και πολλά χρόνια τώρα κάνω αυτό που είχα βάλει σκοπό εξαρχής. Έχω βγάλει δεκάδες δίσκους και έχω πραγματοποιήσει χιλιάδες συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Τα τραγούδια μου, όμως, βρίσκονται στο ζωτικό κέντρο σχεδόν όλων όσων κάνω. Φαίνεται ότι έχουν βρει μια θέση στη ζωή πολλών ανθρώπων από πολλές διαφορετικές κουλτούρες και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό.

Υπάρχει ωστόσο κάτι που πρέπει να να πω. Ως μουσικός έχω παίξει και για 50.000 θεατές και για 50 θεατές και μπορώ να σας πω ότι είναι πιο δύσκολο να παίζεις για 50. Οι 50.000 έχουν ένα πρόσωπο, ενώ οι 50 όχι. Ο καθένας τους έχει τη δική του, ξεχωριστή ταυτότητα, ένας ολόκληρος κόσμος από μόνος του. Αυτοί οι 50 αντιλαμβάνονται τα πράγματα πιο καθαρά. Εκεί δοκιμάζεται η εντιμότητά σου και η σχέση της με το βάθος του ταλέντου σου. Εκτιμώ πολύ το γεγονός ότι η επιτροπή του Νόμπελ είναι τόσο μικρή.

Ωστόσο, όπως ο Σαίξπηρ, συχνά με απασχολούν οι δημιουργικές μου αναζητήσεις και τα πεζά ζητήματα κάθε πτυχής της ζωής. «Ποιοι είναι οι καλύτεροι μουσικοί γι’ αυτά τα τραγούδια;», «Ηχογραφώ στο σωστό στούντιο;», «Είναι αυτό το τραγούδι στον κατάλληλο τόνο;». Κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ, ούτε σε 400 χρόνια.

Ποτέ δεν είχα το χρόνο για να αναρωτηθώ «Είναι τα τραγούδια μου λογοτεχνία;»

Γι’ αυτό ευχαριστώ τη Σουηδική Ακαδημία, τόσο για το χρόνο που αφιέρωσε σε αυτό ακριβώς το ερώτημα, όσο και γιατί, εν τέλει, έδωσε μια τόσο υπέροχη απάντηση.

Τις καλύτερες ευχές μου σε όλους,

Bob Dylan