Όλο και περισσότεροι καταναλωτές στρέφονται τα τελευταία χρόνια στην αντικατάσταση της ζάχαρης με τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, που σύμφωνα με κάποιες έρευνες όμως, βλάπτουν την υγεία. Το click@Life, αναλύει την κάθε μία από αυτές ξεχωριστά και σας παρουσιάζει τα υπέρ και τα κατά τους.

Τα τελευταία χρόνια, βιομηχανίες και καταναλωτές έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στις τεχνητές γλυκαντικές ύλες, αναζητώντας εναλλακτικές, χωρίς θερμίδες, λύσεις για γλυκιά γεύση. Μεγάλος αριθμός μελετών έχει δείξει το σημαντικό όφελος στη διαδικασία απώλειας βάρους αλλά και στη ρύθμιση του σακχάρου σε ασθενείς με διαβήτη, όταν βέβαια χρησιμοποιούνται στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Επιπρόσθετα, σημαντικός είναι ο ρόλος των τεχνητών γλυκαντικών ουσιών στην υγεία των δοντιών, αφού δεν περιέχουν φρουκτόζη, το σάκχαρο που βρίσκεται στην κοινή ζάχαρη, και ευθύνεται για το σχηματισμό της τερηδόνας.

Οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, ή αλλιώς και υποκατάστατα ζάχαρης, υπάγονται στην κατηγορία των πρόσθετων τροφίμων. Τα είδη των πρόσθετων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συστατικά για την παρασκευή και τη συντήρηση των τροφίμων ελέγχονται αυστηρά με ειδική νομοθεσία. Έτσι και στην Ελλάδα, οι παρασκευαστές θα πρέπει να συμμορφώνονται με την υπάρχουσα Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Για να εγκριθεί ένα πρόσθετο τροφίμων θα πρέπει να αποδειχθεί μέσω μελετών, εκτός από την ανάγκη της αγοράς για τη συγκεκριμένη ουσία, ότι δεν είναι βλαβερό για την υγεία των καταναλωτών. Η αξιολόγηση και η έγκριση, στη συνέχεια, γίνεται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) για την Ευρώπη και από τη Διοίκηση Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για τις ΗΠΑ.

Όσον αφορά τις τεχνητές γλυκαντικές ύλες, σήμερα, ο EFSA και ο FDA έχει εγκρίνει 5 από αυτές για την χρήση τους σε μία πληθώρα τροφίμων. Παρά το γεγονός ότι έχει αποδειχθεί η ασφάλειά τους για τους καταναλωτές, ακόμα και σε εγκύους, και κυκλοφορούν ευρέως στην παγκόσμια αγορά, υπάρχουν αρκετοί που αμφισβητούν ότι πρόκειται για ακίνδυνα συστατικά.

Αναλυτικότερα, οι ονομασίες αυτών, οι χρήσεις και η επίδραση τους στην υγεία παρουσιάζονται στη συνέχεια.

Ασπαρτάμη

Η ασπαρτάμη είναι μία τεχνητή γλυκαντική ουσία, 160 με 220 φορές πιο γλυκιά από την κοινή ζάχαρη, που χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορα προϊόντα, όπως αναψυκτικά, τσίχλες, γλυκά και ως επιτραπέζιο υποκατάστατο ζάχαρης. Στον οργανισμό, διασπάται στα συστατικά της στοιχεία, το ασπαρτικό οξύ, τη μεθανόλη και τη φαινυλαλανίνη, συστατικά τα οποία απαντώνται και σε φυσικά τρόφιμα. Λόγω του ότι ένας από τους μεταβολίτες της είναι και το αμινοξύ φαινυλαλανίνη, άτομα που πάσχουν από τη κληρονομική μεταβολική διαταραχή φαινυλκετονουρία, θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν ασπαρτάμη.

Αποτελεί, ίσως, το πιο αμφισβητήσιμο υποκατάστατο ζάχαρης, αφού έχει κατηγορηθεί από κάποιες μελέτες ως υπεύθυνη για διάφορους τύπους καρκίνου και αλλεργίες. Ωστόσο, ο FDA και ο EFSA έχουν επανεξετάσει τα δεδομένα και υποστηρίζουν ότι οι μελέτες αυτές είναι είτε μεθοδολογικά μη ορθές, είτε ελλιπείς, οπότε δεν υπάρχει λόγος αναθεώρησης της έγκρισης τους. Επιπλέον, ορισμένες υποστηρίζουν ότι η ασπαρτάμη ευθύνεται για πονοκεφάλους, ζαλάδες και καταθλιπτικά επεισόδια. Άλλες, πάλι, απέτυχαν να αποδείξουν ότι η γλυκαντική αυτή ουσία ευθύνεται για τα συμπτώματα αυτά. Απαιτείται, όμως, περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα. Έχει προταθεί, ακόμα, ότι άτομα με διαταραχές διάθεσης θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση προϊόντων με ασπαρτάμη.

Σακχαρίνη

Η σακχαρίνη είναι και αυτή μία τεχνητή γλυκαντική ουσία, 200 έως και 700 φορές πιο γλυκιά από την κοινή ζάχαρη. Χρησιμοποιείται σε μια ποικιλία ροφημάτων, σε τσίχλες, αλλά και ως επιτραπέζιο υποκατάστατο ζάχαρης. Είναι ιδιαίτερα σταθερή σε υψηλές θερμοκρασίες και δεν αλλοιώνεται η γεύση της. Το 1977 η χρήση της απαγορεύτηκε από τον FDA, λόγω μελετών σε ποντίκια που έδειχναν ότι ευθύνεται για όγκους στην ουροδόχο κύστη. Το 2000 αποσύρθηκε από τη λίστα με τα πιθανά καρκινογόνα τρόφιμα, ύστερα από πληθώρα μελετών, στις οποίες φαινόταν ότι ο μηχανισμός δράσης της στα ποντίκια διέφερε από εκείνη στους ανθρώπους. Έτσι, αυτή τη στιγμή θεωρείται ένα από τα πιο ασφαλή πρόσθετα τροφίμων. Ωστόσο, η χρήση της σακχαρίνης θα πρέπει να είναι περιορισμένη σε παιδιά, αφού τα διαθέσιμα δεδομένα είναι ελάχιστα.

Ακετοσουλφαμικό Κάλιο

Είναι περίπου 200 φορές πιο γλυκό από την κοινή ζάχαρη και δε μεταβολίζεται από τον οργανισμό. Αντίθετα, αποβάλλεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου με τα ούρα, και έτσι, δεν αποδίδει θερμίδες. Έχει ευρεία χρήση και δεν αλλοιώνεται η γεύση του κάτω από υψηλές θερμοκρασίες. Δεν υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν βλαπτική δράση για τους ανθρώπους και θεωρείται ασφαλής ακόμα και σε παιδιά, σε μικρότερες, όμως, δόσεις.

Σουκραλόζη

Η σουκραλόζη, ή συχνά επονομαζόμενη και ως Splenda, είναι ένας δισακχαρίτης με 600 φορές πιο γλυκιά γεύση από τη ζάχαρη. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι απορροφάται μόνο κατά ένα μικρό ποσοστό από τον οργανισμό, το θερμιδικό της αποτέλεσμα είναι σχεδόν μηδενικό. Χρησιμοποιείται ως γλυκαντική ουσία σε ποικίλα τρόφιμα, όπως ροφήματα και γλυκά, αλλά και σε ταμπλέτες και σε σκόνη για επιτραπέζια χρήση. Πάνω από 100 μελέτες σε ανθρώπους και ζώα, έχουν αποτύχει να δείξουν κάποια επιπλοκή στην υγεία που σχετίζεται με την κατανάλωση τους συγκεκριμένου υποκατάστατου ζάχαρης. Μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια και σε παιδιά.

Νεοτάμη

Η νεοτάμη είναι η πιο πρόσφατα εγκεκριμένη γλυκαντική ουσία. Εγκρίθηκε από το 2002 και θεωρείται από πολλούς ως η νέα ασπαρτάμη. Είναι 13.000 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη και στον οργανισμό διασπάται σε ασπαρτικό οξύ και φαινυλαλανίνη. Ωστόσο, επειδή ένα μικρό ποσοστό της φαινυλαλανίνης θα απελευθερωθεί τελικά στο πλάσμα του αίματος, δε φαίνεται να είναι επικίνδυνη για άτομα με φαινυλκετονουρία. Αρκετές μελέτες εξέτασαν την ασφάλεια της νεοτάμης και δεν έδειξαν να επιφυλάσσει κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών. Η χρήση της έχει δοκιμαστεί σε ροφήματα, σε επιδόρπια, σε τσίχλες, σε δημητριακά, αλλά και ως επιτραπέζια γλυκαντική ουσία.

Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η χρήση τεχνητών γλυκαντικών υλών κρίνεται ασφαλής, για τις περισσότερες ομάδες ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και στις εγκύους. Ωστόσο, όταν χρησιμοποιούνται με σκοπό την απώλεια βάρους ή τη ρύθμιση του διαβήτη, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και το γεγονός ότι πολλές φορές καταναλώνονται ως συστατικά άλλων τροφίμων, τα οποία περιέχουν θερμίδες και μπορούν να αυξήσουν και τη γλυκόζη του αίματος.

Από την Χαρά Τσιάκλα, Κλινική Διαιτολόγο, πτυχιούχο του τμήματος Επιστήμης Διατροφής και Διαιτολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.