Δε χρειάζεται ούτε πολύ μακριά να πάμε, ούτε αρχαιολόγοι να είμαστε, για να επισκεφτούμε ένα μέρος που άλλοτε έσφυζε από ζωή. Μια βόλτα μέχρι την Κρήτη και τη Σπιναλόγκα αρκεί. Ακολουθούν εννέα ακόμη από τα νησιά που δεν κατοικούνται πια, αλλά η ιστορία του καθενός αξίζει την προσοχή μας.

Είτε λόγω ασθενειών, είτε λόγω καιρικών συνθηκών, είτε λόγω πυρηνικών δοκιμών, υπάρχουν νησάκια σε όλο τον κόσμο, που κάποτε κατοικούνταν, είτε αποτελούσαν περιοχές όπου στέλνονταν φυλακισμένοι, είτε και ασθενείς. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που ερειπωμένα σπίτια στέκουν εγκαταλελειμμένα, σε απομακρυσμένα και μη, νησιά ανά την υφήλιο.

Δε χρειάζεται άλλωστε ούτε πολύ μακριά να πάμε, ούτε αρχαιολόγοι να είμαστε για να επισκεφτούμε ένα μέρος που άλλοτε έσφυζε από ζωή. Μια βόλτα μέχρι την Κρήτη και τη Σπιναλόγκα αρκεί.

Ακολουθούν δέκα από τα νησιά που δεν κατοικούνται πια, αλλά η ιστορία του καθενός αξίζει την προσοχή μας. Σίγουρα δεν είναι μόνο αυτά και σίγουρα θα ακολουθήσουν και άλλα.

1. Νήσος Hirta, Σκωτία, Ηνωμένο Βασίλειο

Η νήσος Hirta είναι το μεγαλύτερο νησί στο αρχιπέλαγος St. Kilda, δυτικά της Σκωτίας. Το νησί, φιλοξενούσε σε μόνιμη βάση, γύρω στα 180 άτομα (με διακυμάνσεις) για τουλάχιστον 2 χιλιετίες και μέχρι το 1930, όταν και εκκενώθηκε εξ ολοκλήρου και οριστικά από τους κατοίκους του, εξαιτίας επιδημικών ασθενειών και εξωγενών παραγόντων. Σήμερα, προσωρινοί κάτοικοι του νησιού είναι το προσωπικό ασφαλείας, εργαζόμενοι στη συντήρηση του νησιού, εθελοντές και επιστήμονες.

2. Νήσος Holland, Μέρυλαντ, ΗΠΑ

Η βαλτώδης νήσος Holland, στο Μέρυλαντ των ΗΠΑ, διαβρώνεται από τα φυσικά φαινόμενα και τον καιρό με γοργούς ρυθμούς. Το νησί παλαιότερα κατοικούνταν από ψαράδες και μέχρι και το 1910 είχε πληθυσμό που ανερχόταν στους 360 κατοίκους. Ο άνεμος όμως και η παλίρροια, σταδιακά διέβρωσαν τη δυτική πλευρά του, όπου είναι συγκεντρωμένα και τα περισσότερα σπίτια. Τότε ήταν που ξεκίνησαν να το εγκαταλείπουν οι πρώτοι κάτοικοι, ενώ η τελευταία οικογένεια εκκένωσε το νησί το 1918, όταν μια τροπική καταιγίδα κατέστρεψε την εκκλησία του νησιού. Το τελευταίο εναπομείναν σπίτι στο νησί κατέρρευσε μόλις το 2010.

3. Νήσος North Brother, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ

Το νησάκι North Brother βρίσκεται στον ποταμό East της Νέας Υόρκης, απέναντι από το Μπρονξ. Το νησί ήταν ακατοίκητο μέχρι και το 1885, όταν και μεταφέρθηκε εκεί το Νοσοκομείο του Riverside, που μέχρι πρότινος έδρευε στη Νήσο Roosevelt. Το Νοσοκομείο ιδρύθηκε το 1850, με στόχο τη απομόνωση και θεραπεία των ατόμων που έπασχαν από ευλογιά, ενώ αργότερα το εύρος των ασθενειών που ειδικευόταν μεγάλωσε, με έμφαση σε εκείνες που απαιτούσαν την απομόνωση του ασθενή. Το νοσοκομείο έπαψε να λειτουργεί το 1940 και έκτοτε παραμένει ακατοίκητο.

Σήμερα, το νησάκι είναι καταφύγιο για τα πουλιά της περιοχής ενώ απαγορεύεται η πρόσβαση του κοινού σε αυτό. Πολλά από τα κτήρια του νοσοκομείου είναι σε κακή κατάσταση και υπό κατάρρευση, ενώ ένα πυκνό δάσος καλύπτει τα ερείπια.

4. Ατόλη Bikini, Νήσοι Μάρσαλ

Η ατόλη Bikini, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό και ανήκει στη Δημοκρατία των Νήσων Μάρσαλ. Στην ατόλη κατοικούσαν άνθρωποι για τουλάχιστον 2.000 χρόνια ενώ μέχρι και τη Γερμανική κυριαρχία των Νησιών Μάρσαλ, το 1885, είχαν προσαράξει στην ατόλη ελάχιστα πλοία.

Στο διάστημα μεταξύ των ετών 1946 και 1958, διεξήχθησαν 23 θερμοπυρηνικές δοκιμές στην ατόλη και τότε ήταν που οι 200 κάτοικοι αναγκάστηκαν να διαφύγουν από το νησί εξαιτίας της ακτινοβολίας. Οι πλειονότητα αυτών μεταφέρθηκε στο Νησί Kili αρχικά προσωρινά, αν και τελικά διαμένουν εκεί μέχρι και σήμερα, λαμβάνοντας τακτικό βοήθημα από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ ως αποζημίωση για την μόλυνσή τους από τις δοκιμές.

5. Νήσος Hashima, Ιαπωνία

Η νήσος Hashima, είναι ένα από τα 505 ακατοίκητα νησιά της Νομαρχίας του Ναγκασάκι, ενώ κατοικούνταν από το 1887 έως και το 1974 και λειτουργούσε σαν ανθρακωρυχείο. Το νησί είναι γνωστό για τα ορυχεία του και το ρόλο που έπαιξαν κατά της διάρκεια της βιομηχανοποίησης της Ιαπωνίας. Τέλος, το νησί εξαγοράστηκε από την Mitsubishi το 1890, με στόχο την εξόρυξη και εκμετάλλευση του άνθρακα από τα υποθαλάσσια κοιτάσματα της περιοχής.

6. Νησί Great Blasket, Ιρλανδία

Το Great Blasket είναι το μεγαλύτερο από τα νησιά Blaskets της Ιρλανδίας και κατοικούνταν μέχρι και το 1953, όταν η ιρλανδική κυβέρνηση αποφάσισε ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια του εναπομείναντος πληθυσμού και έτσι εγκαταλείφθηκε. Το νησί είναι η πατρίδα τριών διάσημων Ιρλανδών συγγραφέων (Tomás Ó Criomhthain, Peig Sayers και Muiris Ó Súilleabháin) και μέχρι το 1953, οι κάτοικοί του, που δεν ξεπερνούσαν τους 150, ζούσαν σε πρωτόγονες κατοικίες στην βορειοανατολική ακτή του. Τον Απρίλιο του 1947, οι κάτοικοι δεν είχαν καμία επαφή με την ενδοχώρα για αρκετές εβδομάδες, εξαιτίας κακών καιρικών συνθηκών, όταν και κάλεσαν επειγόντως για βοήθεια τον τότε επικεφαλής της Ιρλανδίας. Προμήθειες έφτασαν στον νησί με καράβι, δυο μέρες μετά και λίγα χρόνια μετά εγκαταλείφθηκε οριστικά.

7. Stroma, Σκωτία, Ηνωμένο Βασίλειο

Το Stroma είναι ένα νησάκι στη βόρεια ακτή της Σκωτίας και ανήκει στην κομητεία του Caithness. Ενώ παλιότερα ήταν αρκετά πυκνοκατοικημένο (είχε μέχρι και 550 κατοίκους), σήμερα λειτουργεί κυρίως σαν βοσκοτόπι για τα πρόβατα, ενώ οι δυο τελευταίες οικογένειες έφυγαν από το νησί το 1962. Το παλιό σχολείο λειτουργεί σαν κουρείο για τα πρόβατα, ενώ δίπλα στην εκκλησία, διατηρείται σε καλή κατάσταση το πρεσβυτέριο που φιλοξενεί τους βοσκούς που επισκέπτονται προσωρινά το νησί, κυρίως την περίοδο της αναπαραγωγής. Το Stroma επίσης είναι προστατευόμενο μέρος, με περιοχές του να είναι οχυρωμένες για την προστασία της σπάνιας χλωρίδας από τα πρόβατα.

8. Great Isaac Cay, Μπαχάμες

Το χαμηλό νησάκι του Great Isaac Cay, είναι προσβάσιμο μόνο με καραβάκι και το πιο διακριτό του στοιχείο είναι ο φάρος του, που ανεγέρθη το 1859 και έχει ύψος 46 μέτρα. Το 1969, το νησί εγκαταλείφθηκε από τους δύο φύλακες επιστάτες που φύλαγαν τον φάρο και τα άλλα κτήρια του νησιού. Το νησί είναι ανοιχτό στο κοινό αλλά όχι ο φάρος. Τα σπίτια που έμεναν οι επιστάτες, η δεξαμενή και τα άλλα κτήρια του νησιού είναι υπό διάλυση και ετοιμόρροπα.

9. Νήσος Pollepel, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ

Το νησάκι Pollepel, βρίσκεται στον ποταμό Hudson της Νέας Υόρκης και είναι γνωστό για το κάστρο του Bannerman, που ουσιαστικά είναι μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη πυρομαχικών. Ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι του κάστρου παραμένουν όρθιοι, το εσωτερικό του έχει καταρρεύσει τελείως μετά από επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές. Το νησί έχει καταπατηθεί, παραμεληθεί και βανδαλιστεί επανειλημμένως και συνεπώς έχει εγκαταλειφθεί τελείως από τις αρχές.

10. Σπιναλόγκα, Κρήτη, Ελλάδα

Η Σπιναλόγκα είναι ένα νησί με ιδιαίτερη ιστορία, στον κόλπο της Ελούντα, στο Λασίθι της Κρήτης. Από το 1905 λειτούργησε σαν λεπροκομείο και μέρος απομόνωσης των λεπρών της Κρήτης, μέχρι και το 1957, όταν και τα φάρμακα κατάφεραν να θεραπεύσουν την ασθένεια. Μετά το κλείσιμο του λεπροκομείου του νησιού, αφέθηκε παρατημένο για πολύ καιρό, μέχρι που το ενδιαφέρον τουριστών, ώθησε τις αρχές στην αναστήλωση των σπιτιών και των δρόμων του. Σήμερα, η Σπιναλόγκα, είναι προσβάσιμη στο κοινό και καραβάκια από τον Άγιο Νικόλαο, εκτελούν δρομολόγια ανά ώρα προς τη Σπιναλόγκα.