Κάνουμε ένα ιδιαίτερο ταξίδι στην ιστορία του χριστουγεννιάτικου δέντρου για να μάθουμε πώς καθιερώθηκε στην εορταστική διακόσμηση και από ποια χώρα προήλθε.

Χριστούγεννα χωρίς χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν γίνονται –ή τουλάχιστον δεν έχουν την ίδια ατμόσφαιρα. Πώς ξεκίνησε, όμως, αυτή η παράδοση;

Το έλατο, ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο-έθιμο, φέρεται από τον 8ο αιώνα. Ήταν τότε που ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε γύρω στο 750 να εξαλείψει την ιεροτητα της βελανιδιάς που κυριαρχούσε μέχρι τότε από τους «ειδωλολάτρες», αντικαθιστώντας την με το έλατο, που καθιερώθηκε ως το δένδρο των Χριστουγέννων.

Ο στολισμός του δέντρου, όμως, ήρθε αρκετά αργότερα. Η αυθεντική εμπειρία του χριστουγεννιάτικου δέντρου εντοπίζεται τον 16ο αιώνα στη Γερμανία, όπου οι χριστιανοί ξεκίνησαν να στολίζουν δέντρα και όταν οι καιροί ήταν δύσκολοι, να φτιάχνουν δέντρα-πυραμίδες από ξύλο, μέσα στο σπίτι τους. Το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539 και τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά ή είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα.

Τα κεράκια στα κλαδιά του δέντρου ξεκίνησαν από τον Μαρτίνο Λούθηρο, τον ηγέτη της εκκλησιαστικής μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα στη Γερμανία και θεμελιωτή των χριστιανικών δογμάτων και πρακτικών του Προτεσταντισμού, κατά τα 1500. Ο θρύλος λέει ότι ο Λούθηρος είχε εμπνευστεί από τα αστέρια στον ουρανό και ήθελε να αναπαραστήσει την κατάσταση μέσα στο σπίτι του.

Σύμφωνα, όμως, με το A Christmas Cornucopia: The hiden stories behind our Yuletide Traditions, το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε στο Λονδίνο, κοντά στη σημερινή Leadenhall Market. Ωστόσο, αυτό φαίνεται πως συνέβη μια φορά, αφού τα χριστουγεννιάτικα δέντρα επέστρεψαν στη Βρετανία τον 19ο αιώνα.

Στην Αμερική, παρά τις ρίζες του χριστουγεννιάτικου δέντρου στη χριστιανοσύνη, πολλοί αρνήθηκαν να το υιοθετήσουν σε πρώτη φάση, καθώς θεωρούσαν ότι συνδέεται με παγανιστικές πεποιθήσεις. Η παράδοση αφορούσε κυρίως τη Γερμανία μέχρι τα μέσα 1700 και τις αρχές 1800 και μέχρι τότε οι πουριτανοί της Νέας Αγγλίας ήταν αυστηροί με τους χριστουγεννιάτικους εορτασμούς και στολισμούς στην Αμερική. Πίστευαν, μάλιστα, ότι τα Χριστούγεννα είναι τόσο ιερά που ο μοναδικός κατάλληλος τρόπος εορτασμού τους ήταν η λειτουργία της εκκλησίας. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι που οι Ιρλανδοί και Γερμανοί μετανάστες πέρασαν στην άλλη άκρη του Ατλαντικού και έφεραν μαζί τους τις παραδόσεις, παρά τους νόμους.

Στην Ελλάδα, ο στολισμός του δέντρου κατέφτασε για πρώτη φορά με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα το 1833, που σημαίνει ότι είχε ήδη καθιερωθεί ως έθιμο στους βασιλικούς οίκους της Βόρειας Ευρώπης. Αρχικά στολίστηκε δέντρο στα ανάκτορα του Ναυπλίου και έπειτα στην Αθήνα, με τον κόσμο να σχηματίζει ουρές για να το δει από κοντά. Το καθαρά ελληνικό παραδοσιακό έθιμο, όμως, δεν είναι το χριστουγεννιάτικο δέντρο, αλλά το στολισμένο καραβάκι, που συναντάται ιστορικά στη Μικρά Ασία και στα νησιά.

Στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ στο Λονδίνο και στον Λευκό Οίκο των ΗΠΑ στολίζονται τα πιο σημαντικά χριστουγεννιάτικα δέντρα, ενώ το πιο ακριβό χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου βρίσκεται στο ξενοδοχείο Emirates Palace στο Άμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ο λόγος είναι ότι όλα τα στολίδια του είναι πραγματικά πανάκριβα κοσμήματα, με πολύτιμες πέτρες, η συνολική αξία των οποίων φθάνει τα 11 εκατομμύρια δολάρια.