Tο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων στο Αιγαίο Πέλαγος, η Νάξος, δεν είναι μόνο η Χώρα, ο Άγιος Προκόπης και η Πορτάρα. Όποιος έχει διάθεση να το εξερευνήσει, θα ανακαλύψει πολλά όμορφα χωριά στις διάφορες γωνιές του.

Η Νάξος έχει αρκετά χωριά και οικισμούς σε όλη την παραθαλάσσια γραμμή αλλά και στην ενδοχώρα, με τα περισσότερα από αυτά διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα και φυσικές ομορφιές.

Το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου μετά τη Χώρα και με τους περισσότερους μόνιμους κατοίκους στο νησί είναι το Φιλώτι, στο κέντρο σχεδόν του νησιού, με πλήθος καταλυμάτων, εστιατορίων, καφενείων και μαγαζιών λαϊκής τέχνης. Από την μεγάλη πλατεία του με τον πλάτανο, απλώνονται αμφιθεατρικά τα μονοπάτια του χωριού που σας περιμένουν να τα εξερευνήσετε.

Λίγο πιο βόρεια, στις πλαγιές ενός λόφου στους ανατολικούς πρόποδες της βουνοσειράς των Φαναριών, βρίσκεται η Απείρανθος, το πιο παραδοσιακό και γραφικό ίσως χωριό του νησιού, που διατηρεί ζωντανό τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Το λένε και «μαρμάρινο χωριό», λόγω του μάρμαρου που κυριαρχεί παντού και είναι ανεπτυγμένο γύρω από τους δύο Πύργους, πιθανότατα του 17ου αιώνα, που ανήκαν άλλοτε σε Φράγκους μεγαλογαιοκτήμονες. Κάθε γωνιά του αποτελεί μια ξεχωριστή δημιουργία λαϊκής αρχιτεκτονικής, με πετρόκτιστα σπίτια, όμορφες πλατείες, στενά σοκάκια, στρωμένα με μάρμαρο και μακρά πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση (πέντε μουσεία!).

Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε επίσης το Σαγκρί, το χωριό πάνω στο λόφο με τον ανοιχτό ορίζοντα, που αποτελείται από τρεις συνοικίες (Άνω, Κάτω και Κανακάρι). Έχει βενετσιάνικους πύργους και παραδοσιακούς ανεμόμυλους, ενώ ο κάμπος του Κάτω Σαγκρίου αποκαλείται και «Μικρός Μυστράς», λόγω του μεγάλου αριθμού των βυζαντινών ναών, με σημαντικότερο τον Άγιο Μάμα (9ος αι.). Σε μικρή απόσταση από το Σαγκρί βρίσκεται το ιερό της Δήμητρας και του Απόλλωνα (στο ύψωμα Γύρουλα), εξολοκλήρου κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, του 6ου αι. π.Χ.

Ένα από τα παλαιότερα και τα μεγαλύτερα και τα πιο ορεινά χωριά της Νάξου, η Κόρωνος, έχει μοναδική γραφικότητα. Βρίσκεται στα ΒΑ του νησιού, σε απόσταση 30 χλμ. από την πόλη της Νάξου και το μεγαλύτερο μέρος του είναι κτισμένο στις αντικριστές πλευρές μιας βαθιάς και καταπράσινης ρεματιάς. Η ιδιαίτερη ρυμοτομία και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών, συνθέτουν μια ασυνήθιστη, μαγευτική εικόνα που ξεφεύγει από τις κυκλαδίτικες καταβολές. Παραδοσιακά καφενεδάκια στη πλατεία του χωριού και στον δρόμο για την Αγία Μαρίνα, περιμένουν όσους θέλουν να δοκιμάσουν ντόπια γλυκά και ρακί, ενώ οι παραδοσιακές ταβέρνες με τις τοπικές συνταγές, αποτελούν μια μοναδική επιλογή για εκλεκτικούς καλοφαγάδες.

Το Χαλκί αριθμεί μερικές δεκάδες κατοίκων, βρίσκεται 17 χιλιόμετρα μακριά από τη Χώρα της Νάξου και είναι από τα χωριά που θα σας θυμίσουν παλιά γειτονιά και θα σας δημιουργήσουν νοσταλγική διάθεση. Βολτάρετε στα στενά του και γνωρίστε τους ανθρώπους του, οι οποίοι είναι φιλικοί και δεν αποκλείεται να σας κεράσουν κι ένα καφεδάκι, καθώς θα σας διηγούνται τις ιστορίες τους.

Στα 3 χιλιόμετρα από την πόλη της Νάξου θα βρείτε και το μικρό χωριό Αγγίδια, αμφιθεατρικά χτισμένο, με θέα τον κάμπο των Λιβαδιών, αλλά και τη Χώρα και τη γαλάζια θάλασσα. Στο δρόμο, μάλιστα, που ενώνει το χωριό με τη Χώρα, θα δείτε και πολλά αρχαία και μεσαιωνικά μνημεία που θα σας κινήσουν το ενδιαφέρον.

Στα βορειοανατολικά της Νάξου βρίσκεται ο Απόλλωνας, το επίνειο της Κωμιακής (το βορειότερο ορεινό χωριό της Νάξου), με τον τεράστιο κούρο του Απόλλωνα λίγο πριν την είσοδο του χωριού. Στο χωριό θα μπορέσετε να δείτε και τα ερείπια του Κάστρου του Καλόγερου πάνω στη βουνοκορφή, το οποίο είναι προϊστορικό, ενώ φυσικά από εκεί δεν λείπει η ανάπτυξη, με τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες και καφέ να κατακλύζουν την περιοχή.

Φυσικά, τα παραθαλάσσια χωριά της Νάξου, κλέβουν αναπόφευκτα την παράσταση τους καλοκαιρινούς μήνες, για τις όμορφες παραλίες τους, ενώ υπάρχουν ακόμα αμέτρητα ορεινά χωριά, το καθένα με το προσωπικό του πολιτιστικό στοιχείο, που αξίζει να ανακαλύψετε ένα προς ένα.