Ο Στέλιος Μάινας αποφασίζει – ως Αγαμέμνονας- τη θυσία της ίδιας του της κόρης, στη σύγχρονη σκηνική ανάγνωση της «Ιφιγένειας εν Αυλίδι» του Ευριπίδη.

Η 5η Εποχή Τέχνης, σε συνεργασία με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βέροιας, ολοκληρώνει την επιτυχημένη καλοκαιρινή περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, με τρεις παραστάσεις στο θέατρο Badminton, στις 13, 14 και 15 Σεπτεμβρίου.

Περιμένοντας να φυσήξουν ούριοι άνεμοι, ο Στέλιος Μάινας εξηγεί πως η Ιφιγένεια είναι σύμβολο κάθε θυσίας, είναι το εξιλαστήριο θύμα των πολιτικών σκοπιμοτήτων κάθε εποχής.

Υπάρχουν ελαφρυντικά για την επιλογή του Αγαμέμνονα να θυσιάσει την Ιφιγένεια, για χάρη του πολέμου;

Είχε, άραγε, ο Αβραάμ ελαφρυντικά για την απόπειρα του να θυσιάσει τον Ισαάκ; Πάντα, κάτι θα διακυβεύεται, κάτι θα δοκιμάζεται. Εκεί η πίστη στον Θεό, εδώ η ανάγκη της εκστρατείας. Πάντα, στις λαϊκές παραδόσεις των λαών, υπάρχει ένας μύθος της θυσίας μιας κόρης, ενός γιου, ενός άρχοντα, μιας πριγκίπισσας, κάποιου, τέλος πάντων, σημαίνοντος προσώπου, για την επίτευξη ενός στόχου. Απομεινάρι από την αρχέγονη ανθρωποθυσία, που, φυσικά, στην αρχαία Ελλάδα, θεωρήθηκε βαρβαρική και απάνθρωπη πράξη και απαγορευόταν με ποινή θανάτου. Η σύγχρονη Ελλάδα και η θέση της στο ευρώ θυμίζει πολύ τη θέση της Ιφιγένειας. Εμείς, σήμερα, ας ελπίσουμε πως δεν θα μας θυσιάσουν στον βωμό μιας ανύπαρκτης και εύθραυστης ευρωπαϊκής συνοχής.

Είναι βασικό γνώρισμα του ανθρώπου να επικαλείται το θείο, όταν φοβάται ή κάθε φορά που χρειάζεται μια απαλλακτική δικαιολογία για τις πράξεις του. Πόσο μας εκτροχιάζει αυτό από τον δρόμο της υπευθυνότητας;

Το θείο, στην αρχαία Ελλάδα, έχει μια άλλη προοπτική θέασης από ό,τι στη σύγχρονη. Μιλάμε για μια πλειάδα θεών και ημίθεων, με εντελώς ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Κακίες, μικρότητες, ζήλιες, εκδικητικότητα, αλλά και μεγαλοσύνη, αίσθηση του δικαίου. Όταν δεν αποδίδεται δικαιοσύνη στην αρχαία τραγωδία, υπάρχει ο από μηχανής Θεός, που, στο τέλος, θα εξισορροπήσει τα ανθρώπινα και δεν θα αφήσει την αδικία απλήρωτη και ατιμώρητη. Εξάλλου, για τον Ευριπίδη «Θεοί τι δρώσι αισχρόν, ουκ εισί Θεοί».

Όσο για την κατάχρηση της θεϊκής βούλησης, ε αυτό πια είναι γνωστό και όχι μόνο στην αρχαία Ελλάδα. Ο Ευριπίδης, μονίμως, ψέγει τους ήρωες του, που, με πρόσχημα τη βούληση των θεών, διαπράττουν ανοσιουργήματα. Στο έργο του, απουσιάζει η τάξη του δικαίου. Ο εχθρός πια δεν είναι ο Θεός, αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο Ευριπίδης θα τον φέρει αντιμέτωπο με τον εαυτό του. Αμφισβητώντας τη νομοτέλεια της ειμαρμένης, του γραφτού, του προγεγραμμένου, πιστεύει στον άνθρωπο και τις δυνατότητες του, αλλά δεν έχει καμία εμπιστοσύνη στην κρίση και την ορθότητα των αποφάσεων του.

Μπορεί οι σκέψεις, οι πράξεις μας και οι συνέπειές τους να διέπονται από αυστηρή νομοτέλεια, η οποία, πολλές φορές, δεν εμπίπτει στο αντιληπτικό μας πεδίο;

Δεν πρέπει να διαταραχθεί η ισορροπία. Οι τραγικοί μας το ήξεραν καλά. Έτσι, και η επέμβαση της Αρτέμιδας, που κάνει την Ιφιγένεια να αναληφθεί στους ουρανούς ζωντανή και δοξασμένη, είναι η ανάγκη της αποκατάστασης της παγκόσμιας τάξης. Το παραμύθι πρέπει να έχει happy end.

Αν η αλήθεια είναι μια και μοναδική, υπόκειται αναγκαστικά στον νόμο της σχετικότητας, ώστε να υφαίνει τον ιστό των σχέσεων και της ζωής;

Στο θέατρο που γράφει ο Ευριπίδης, ισχύει αυτό που ο μεγάλος λογοτέχνης και φιλόσοφος Μιχαήλ Μπαχτίν ονόμασε «διαλογικό όραμα της αλήθειας». Στο έργο του, δηλαδή, άνομες απόψεις τίθενται σε διάλογο και οι αντιθέσεις αφήνονται ανοιχτές προς διευθέτηση, μέσω του μεγάλου διαλόγου της ζωής, ο οποίος πάντα υπάρχει και θα πρέπει να υπάρχει στον ανθρώπινο κόσμο. Ο Ευριπίδης επιμένει: «Η αλήθεια κατακτάται μόνο από τον δημιουργικό διάλογο».

Ποιο είναι το εξιλαστήριο θύμα των σύγχρονων πολιτικών σκοπιμοτήτων στη χώρα μας;

Τελευταία, πάσχουμε από την ασθένεια της υπεραπλούστευσης. Το παρόν μας είναι αποτέλεσμα εσμού λαθών και παραλείψεων, μιας ελληνικής συνήθειας να μεταθέτουμε για αύριο αυτό που δεν μπορούμε να κάνουμε σήμερα. Τώρα, εισπράττουμε τις αστοχίες των πολιτικών ηγεσιών, αλλά και τον θανάσιμο εναγκαλισμό κράτους και πολίτη-πελάτη. Αποτέλεσμα, η κρίση που βιώνουμε να γίνεται όλο και πιο ακραία, με το μεγαλύτερο θύμα, φυσικά, τις πιο αδύναμες τάξεις που θυσιάζονται ως Ιφιγένειες, χωρίς την επέμβαση του από μηχανής Θεού, μιλώντας υποκριτικά για αλληλεγγύη, αλλά εφαρμόζοντας το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», μέχρι να συνειδητοποιήσουμε πως όλοι στο ίδιο καράβι είμαστε. Ή που θα σωθούμε όλοι μαζί ή που θα πνιγούμε όλοι μαζί.

Ποιες διαστάσεις παίρνει η προσωπική μας ευθύνη, όταν δεν προσπαθούμε δραστικά να αλλάξουμε μία κατάσταση που δεν μας αρέσει;

Οι αρχαίοι Έλληνες, και ειδικά η Αθηναϊκή Δημοκρατία, έδιναν θεμελιώδη σημασία στην ατομική συμμετοχή, στην ανάληψη ευθύνης, στη δραστηριοποίηση όλων για το κοινό καλό. Μακάρι να παίρναμε και εμείς το παράδειγμα τους. Εγώ, κινδυνεύοντας να χαρακτηριστώ αφελής, πιστεύω πως, αυτήν τη στιγμή, παρά τα λάθη, τις παραλείψεις, τις λάθος πολιτικές, δεν έχουμε άλλα περιθώρια, παρά μόνο την εθνική προοπτική, συνειδητοποιώντας πως βρισκόμαστε σε σημείο οριακό για την επιβίωση μας.

Θεωρείτε πως το ταρακούνημα της οικονομικής κρίσης, πέρα από τις τραγικές του συνέπειες, ίσως μας ξύπνησε από έναν λήθαργο παγιωμένης νοοτροπίας, για να μας οδηγήσει σε νέες διαδρομές;

Η κρίση, σαφώς, λειτούργησε σαν κάθαρση, γιατί η τεχνητή ευδαιμονία των ακριβών αυτοκινήτων, της πολυτελούς διαβίωσης, εκείνη η δεκαετία, που μας έκανε Ρώμη στην παρακμή της, πέρασε και τώρα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας. Είμαι σίγουρος πως ο Ευριπίδης, αν ζούσε, θα ήταν ευτυχής, γιατί θα είχε άφθονο υλικό για τον καμβά των τραγωδιών του. Αυτό που με παρηγορεί είναι πως η κατάρα μας είναι και ευχή μας. Πώς συμβαίνει το τυχαίο να γίνεται πάντα σύμμαχος μας και να τη γλυτώνουμε την τελευταία στιγμή, δεν ξέρω! Φαίνεται πως οι θεοί της Ελλάδας μας αγαπούν. Και, τελειώνοντας, να παραθέσω ένα απόσπασμα από μια συνέντευξη του αγαπημένου μου στοχαστή, του Καζαντζάκη, που με εκφράζει: «Ανέκαθεν ένοιωθα πως ζούμε και υπάρχουμε σε δυο Ελλάδες. Η μια είναι αυτή που μας “πεθαίνει” και η άλλη αυτή που μας δίνει ανάσες, αλλά και αφορμές να νιώθουμε περήφανοι. Και αν το όνειρό μας για μια άλλη Ελλάδα έχει ακόμα χρώμα, είναι γιατί κάποιοι μεγάλοι Έλληνες ήξεραν να το ζωγραφίζουν, έτσι ώστε η όποια ουτοπία να μετατρέπεται σε θαύμα».

Ταυτότητα παράστασης: μετάφραση: Κ. Χ. Μύρης, σκηνοθεσία - επεξεργασία κειμένου: Θέμης Μουμουλίδης, σκηνικό: Γιώργος Πάτσας, κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορού, μουσική: Κωνσταντίνος Βήτα, φωτισμοί: Νίκος Σωτηρόπουλος, βοηθός σκηνοθέτης: Ηλίας Ζερβός, βοηθός σκηνοθέτη: Σήφης Μάινας, διεύθυνση παραγωγής: Κρις Ραντάνοφ – Νόρα Φαγα, art work: Γεωργία Αλεβιζάκη. Διανομή: Αγαμέμνων: Στέλιος Μάινας, πρεσβύτης: Μηνάς Χατζησάββας, Μενέλαος: Άγγελος Μπούρας, Α΄ άγγελος: Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Κλυταιμνήστρα: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Ιφιγένεια: Ιωάννα Παππά, Αχιλλέας: Γιάννης Στάνκογλου, B’ άγγελος: Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου. Γυναίκες: Ρίτα Αντωνοπούλου, Λουκία Μιχαλοπούλου, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου, Γιάννα Παπαγεωργίου, Λένα Παπαληγούρα, Αρετή Πασχάλη.

Πληροφορίες: Θέατρο Badminton, Ολυμπιακά Ακίνητα Γουδή -

Αθήνα, τηλ: 211 1010020. Τιμές εισιτηρίων: 25, 22, 17, 15, 12 ευρώ. Προπώληση εισιτήριων: Viva.gr, τηλ.: 13855.

ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΚΟΥΛΟΥΒΑΡΗΣ