Κριτική από την Ελένη Πετάση.

«Οι αναστατώσεις του οικοτρόφου Τέρλες» (1906), η βασισμένη σε αυτοβιογραφικά γεγονότα, εξαιρετική νουβέλα του Ρόμπερτ Μούζιλ, όχι μόνο εκθέτει με αναλυτική ακρίβεια τους σκοπέλους της εφηβείας και τη διεστραμμένη πλευρά της, αλλά αποτελεί μια αλληγορία για τις μετέπειτα δικτατορίες του 20ού αιώνα. Η ιστορία εξελίσσεται σ’ ένα στρατιωτικό οικοτροφείο της Αυστροουγγαρίας, όπου εκπαιδεύονταν τα καλύτερα παιδιά της χώρας. Ανάμεσά τους και ο Τέρλες, ο οποίος, αν και αρχικά αμέτοχος, αποδέχεται την τιμωρία που, με αφορμή μια κλοπή, αυθαίρετα ασκείται από τους άλλους οικοτρόφους σε έναν συνοδοιπόρο τους, ενώ στη συνέχεια, συνένοχος πια, παρακολουθεί τον εξευτελισμό μέχρι και τον βιασμό του. Και παρότι εν τέλει υποκύπτει στο δικό του σεξουαλικό σκίρτημα, όταν ο τελευταίος ζητά τη βοήθειά του, τον απορρίπτει με απόλυτη αδιαφορία.

Η Γεωργία Μαυραγάνη καταφέρνει να μεταφέρει στη σκηνή την ουσία αυτού του σκοτεινού έργου που, πέρα από τη βιαιότητα των νέων ανθρώπων, υποδεικνύει προφητικά πως η πράξη τους μπορούσε αβίαστα να επαναληφθεί και μετά την ενηλικίωσή τους. Με μια επιτυχημένη διασκευή του πεζογραφήματος (στην εξαιρετική μετάφραση του Ίσαρη), λιτά μέσα, ιδιαίτερα καλοδουλεμένη κινησιολογία και δίνοντας προβάδισμα στον λόγο, η σκηνοθέτις οδηγεί έντεχνα τους ηθοποιούς σε μια αποστασιοποιημένη τριτοπρόσωπη αφήγηση διανθισμένη με στιχομυθίες και συνεκφωνήσεις που παραπέμπουν σε μια μορφή φασιστικής ομαδοποίησης.

Και οι τέσσερις ερμηνευτές (Δ. Αδαμαντίδης, Β. Σοφός, Γρ. Μπαλλάς, Μπ. Δαμπιράι) ακολούθησαν έξοχα τη σκηνοθετική γραμμή. Δικαίως επαναλήφθηκε στην Πόρτα η, εμπνευσμένη από το διήγημα του Γκόγκολ, παράσταση της ομάδας Patari Project. «Η μύτη», στην πειραγμένη δραματουργία του Juan Agala, δεν είναι άλλη από τη μύτη του ασφαλιστή Κοβαλιώφ, που κάνοντας την επανάστασή της αποφασίζει να ξεκολλήσει από το πρόσωπό του. Κι εκείνος, στην προσπάθειά του να την επανακτήσει, εμπλέκεται σε περιπέτειες όπου θίγονται θέματα ελευθερίας, ανεξαρτησίας, γραφειοκρατίας, ανθρώπινης ηλιθιότητας, ακόμα και της ψευδαίσθησης για πιθανή απεξάρτηση από τη δική του «ασφάλεια».

Το πολιτικό μήνυμα γίνεται ακόμα πιο σαφές με την αντιστροφή της διάταξης του χώρου - το κοινό στη σκηνή και οι ηθοποιοί στην πλατεία. Γιατί, αν και το «εύρημα» δεν είναι πρωτότυπο, πρωτότυπη και ουσιαστική είναι η καθοδήγηση των εξαιρετικών ερμηνευτών από την ταλαντούχα Σοφία Πάσχου, που τρέχουν πάνω στα καθίσματα με φρενήρη ρυθμό ρισκάροντας και αυτοί την περιβόητη ασφάλειά τους. Ντυμένοι με τα ευφάνταστα κοστούμια της Κλαίρ Μπρέισγουελ, παίζοντας ταυτόχρονα μουσική, έγιναν υπόδειγμα μιας ομαδικής δουλειάς: Ηλίας Μουλάς, Κίττυ Παϊταζόγλου, Θεοδόσης Κώνστας, Εριφύλη Στεφανίδου, Θάνος Λέκκας, Αλ. Χρυσανθόπουλος.

Ελένη Πετάση / [email protected]