Ο Στέλιος Μάινας, με αφορμή την παράσταση «Μαουτχάουζεν» που ανεβαίνει στο Badminton, μιλά στο click@Life για τις προκλήσεις και τους κινδύνους που κρύβει η κρίση για την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Η συγκλονιστική μαρτυρία του Ιάκωβου Καμπανέλλη από το στρατόπεδο Μαουτχάουζεν, μεταφέρεται στη σκηνή του Badminton, σε μια παράσταση-ύμνο στην θέληση του ανθρώπου για ζωή. Ο Στέλιος Μάινας, ένας εκ των πρωταγωνιστών του έργου, συνυπογράφει το σενάριο της παράστασης, μαζί με τον σκηνοθέτη Θέμη Μουμουλίδη και την Κάτια Σπερελάκη. Ο ίδιος μας μιλάει για το δύσκολο αυτό στοίχημα της μεταφοράς του αυτοβιογραφικού βιβλίου του Καμπανέλλη στο θέατρο.

Ποιες δυσκολίες έκρυβε για εσάς η μεταφορά του κειμένου του Καμπανέλλη στη σκηνή;

Πρόκειται για μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία διότι ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είναι ο πατριάρχης του ελληνικού θεάτρου και δεν ξέρω αν δικαιούμαστε να κάνουμε εμείς μετά το θάνατό του, αυτό που δεν έκανε ο ίδιος, να το μεταφέρουμε δηλαδή στη σκηνή. Για αυτό δεν θα τολμούσα να πω ότι πρόκειται για μια θεατρική μεταφορά αλλά για μια σκηνική παρουσίαση ενός χρονικού-πράγμα το οποίο έχει μεγάλη διαφορά. Μόνο ο ίδιος ο Καμπανέλλης θα μπορούσε να κάνει μια θεατρική μεταφορά κάνοντας τη δική του επιλογή στο πώς έβλεπε τα πράγματα. Εμείς έχουμε να κάνουμε με ένα χρονικό, με το καταστάλαγμα ζωής ενός ανθρώπου στις πιο δύσκολες στιγμές του. Δεν προσθέσαμε τίποτα από δική μας έμπνευση ή κάποιο σκηνικό εύρημα και προσπαθήσαμε να κάνουμε έναν καμβά αφήγησης χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τα αποσπάσματα του βιβλίου του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Ακόμη και αυτό-παρότι δεν έχουμε κάνει κάποια παρέμβαση- θα μπορούσε να θεωρηθεί αυθαιρεσία. Θέλω να είμαι αυστηρός με τον εαυτό μου. Όμως προσπαθούμε να είμαστε θρησκευτικά πιστοί στο κείμενο του βιβλίου προσπαθώντας να περάσουμε το πνεύμα του. Είναι πολύ δύσκολη διαδικασία, καθώς πρόκειται για κείμενο-ποταμό, με μια αλληλοδιαδοχή γεγονότων που σε παρασύρουν. Πρέπει να κρατήσει μια μέση οδό και να συμπεριλάβεις ό, τι περισσότερο γίνεται, χωρίς όμως να κάνεις έναν σκηνικό αχταρμά.

Σε ποια σημεία του βιβλίου εστιάσατε;

Αναφερόμαστε σε ένα γεγονός το οποίο ο Καμπανέλλης θεωρούσε ιδιαίτερα σημαντικό, την ερωτική σχέση του ήρωα με μια κρατούμενη. Ο έρωτας δηλαδή σε ένα απαγορευμένο μέρος. Επίσης σημαντικό είναι ότι η διήγηση του Καμπανέλλη ξεκινάει κατ’ επιλογήν του στις 5 Μαϊου 1945, από την απελευθέρωση και μετά για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο, τον οποίο δεν θεωρητικοποιεί αλλά τον αποτυπώνει στην αφήγηση. Είναι αυτός ο απόλυτος μετεωρισμός στον οποίο βρέθηκε ο ίδιος αλλά και όλοι οι άλλοι μετά την απελευθέρωση. Προσπάθησε να περάσει το μήνυμα ότι αυτά που πέρασαν οι άνθρωποι τους δημιούργησαν «τον πόθο για τη ζωή» και την επαναδημιουργία. Την εκ νέου διαπραγμάτευση με τις προτεραιότητες της ζωής. Και ίσως αυτό ήταν τελικά που μας ώθησε να πάρουμε αυτό το κείμενο και να το μεταφέρουμε στη σκηνή.

Μπορείτε να μας μιλήσετε για το δικό σας ρόλο;

Είμαι ο αφηγητής, είναι ο ρόλος του επισκέπτη στο στρατόπεδο. Τι μπορεί να λέει όταν επιστρέφει σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης για τον σύγχρονο άνθρωπο πέρα από τη γραφικότητα ή τον τρόμο-του τι πέρασαν αυτοί οι κακόμοιροι εκεί-. Ποια είναι η ευθύνη της ατομικής και συλλογικής μνήμης για τα γεγονότα. Εδώ μιλάμε ίσως για το πιο ακραίο γεγονός της Ιστορίας, όπως αναφέρουν και αναλυτές, γιατί ποτέ οι άνθρωποι δεν ήταν πιο βίαιοι και αντιανθρώπινοι από αυτή την περίοδο της Κατοχής της Ευρώπης από ένα και μόνο έθνος. Αυτό χωρίς να δαιμονοποιεί κανένα έθνος. Όπως έλεγε και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δεν φταίνε οι λαοί. Οι άνθρωποι παθαίνουν μια συλλογική αμνησία, ένα είδος ασθένειας που τους δημιουργεί αντισώματα όχι μόνο για να αντέξουν το θάνατο των συνανθρώπων τους αλλά και να τον επιβραβεύσουν.

Αναφερθήκατε, όπως και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, σε ψυχολογικούς μηχανισμούς. Φοβάστε ότι οι αθέατοι αυτοί μηχανισμοί έχουν μπει και πάλι σε λειτουργία στην Ευρώπη αλλά και ειδικότερα στην Ελλάδα;

Είμαι πιο αισιόδοξος. Υπάρχει βεβαίως η ρήση ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται αλλά πλέον έχουν γνώση οι φύλακες. Θα σας απαντήσω και πάλι με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. Δεν θέλω να περιαυτολογήσω-αυτά περί περιούσιου λαού είναι μακριά από εμένα. Όμως έχουμε γαλουχηθεί με τελείως διαφορετικές ιδέες, είμαστε απείθαρχος λαός. Είμαστε απρόβλεπτος λαός έτοιμος για τα καλύτερα και τα χειρότερα. Αυτή είναι η θερμοκρασία μας, αυτή είναι η γεωγραφική μας θέση. Δεν έγινε κάτι φοβερό, απλώς γεννηθήκαμε σε έναν τόπο με εκπληκτική γεωγραφική ποικιλία. Όπως αναφέρει και ο Ελύτης, άμα δεις τον Υμηττό θα καταλάβεις γιατί είναι έτσι το αέτωμα του Παρθενώνα. Πώς να το κάνουμε δεν μπορούμε να μπούμε σε αυτή τη διαδικασία της ναζιστικοποίησης της Ελλάδας και της Ευρώπης. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος των ακροτήτων που είναι ορατότατος, σε στιγμές που η Ευρώπη και η χώρα μας περνάει τόσο δύσκολα. Στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα οι άνθρωποι βρίσκονται σε απόγνωση και οδεύουν προς τα εκεί. Προσπαθούν να ενταχθούν κάπου, να νιώσουν ότι είναι σε μια ομάδα προστασίας, αισθάνονται μέλη μιας αγέλης. Όσο προχωράει η οικονομική καταπίεση, τόσο αισθανόμαστε την ανάγκη να γίνουμε μέλη μιας αγέλης και όχι να εξατομικευθούμε. Η εξατομίκευση είναι ο καρπός της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας και του Διαφωτισμού. Εξαρτάται από εμάς αν έχουμε την ψυχραιμία και το σθένος να απαντήσουμε κάθετα, αλλά όχι βεβιασμένα και αρνητικά.

Η κρίση που βιώνουμε μας ωθεί να δούμε με νέο μάτι την Ιστορία;

Η Ιστορία είναι εκεί και περιμένει να την ερμηνεύσουμε. Είναι μια ευκαιρία να ξαναδούμε την Ιστορία αλλά και να ανακαλύψουμε ξανά ποιες είναι οι πραγματικές μας αξίες. Επίσης είναι μια ευκαιρία να μην αποδίδουμε απλώς ταμπέλες στους ανθρώπους και τις καταστάσεις, μένοντας ήσυχοι με τη συνείδησή μας. Σήμερα δεν υπάρχουν στρατόπεδα. Τα στρατόπεδα όμως τα δημιουργούμε εμείς στην καθημερινότητά μας. Αλλάζουμε στρατόπεδο διαρκώς όμως οι πράξεις μας, μας τοποθετούν. Για παράδειγμα, όταν μονίμως φοροδιαφεύγεις δεν έχεις καμία κοινωνική συνείδηση. Ακόμα και χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία ότι σε κλέβουν οι άλλοι και το κράτος-επομένως κλέβεις κι εσύ-ακόμη και αυτό σε τοποθετεί στην ίδια μοίρα με αυτούς που κατηγορείς.

Επειδή μιλήσατε για ταμπέλες, θα ήθελα να σχολιάσετε το γεγονός της ανόδου της Χρυσής Αυγής. Εντάσσονται σε αυτό το κόμμα άνθρωποι καθημερινοί που βρίσκονται δίπλα μας.

Δεν είμαι της αντίληψης ότι πρέπει να βρίζουμε τους ανθρώπους. Όταν κατηγορούμαι πάντα προσπαθώ να μπω στη μεριά αυτού που με κατηγορεί, επιχειρώντας να δω ποιο μερτικό του δικαίου έχει απέναντί μου. Ακόμα και στις πιο επιθετικές καταστάσεις υπάρχει η αφορμή για τον άλλο. Σύμφωνα λοιπόν με την πληροφόρηση που έχω, είναι κανονικοί άνθρωποι, με τους οποίους συναλλασσόμαστε κάθε μέρα. Οι άνθρωποι που μπορούν να πιστέψουν μια κατά τη γνώμη τους ιδεολογία ή μια προσωρινή στάση ζωής, βρίσκονται απέναντι σε ένα πρόβλημα από την οικονομική κατάσταση της χώρας. Επομένως δεν μπορώ να τους βάλω όλους στο ίδιο τσουβάλι και να τους πετάξω στον Καιάδα. Επίσης είμαι της αντίληψης-και δεν μιλάω για τη Χρυσή Αυγή- πως ό, τι και αν έχει γίνει ο κοινοβουλευτισμός είναι ένας. Η δημοκρατία είναι μία και από τη στιγμή που μπαίνεις στον κοινοβουλευτικό αγώνα πρέπει να σέβεσαι τους κανόνες του. Δεν μπορεί να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Η παραβίαση των κανόνων της δημοκρατίας έχει τα επακόλουθά της και την τιμωρία της. Αλλιώς θα ξεχάσουμε να είμαστε άνθρωποι και θα μπούμε κι εμείς στην ίδια κατηγορία, με εκείνους που κατηγορούμε.

Και τι γίνεται με την αμηχανία του πολιτικού κόσμου απέναντι σε προβλήματα όπως αυτό της μετανάστευσης;

Σε μια κοινωνία που έχει βρεθεί στη γωνία από εκατομμύρια προβλήματα, ακόμα και ένα σοβαρό ανθρωπιστικό πρόβλημα τη θέτει σε απόλυτη αμηχανία και αδράνεια. Είναι σαν να ζητάς βοήθεια από έναν άνθρωπο που του έχουν πάρει το σπίτι και δεν έχει να φάει. Αυτός όχι μόνο δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του αλλά δεν έχει και την ψυχραιμία να δει ποιο είναι το σωστό. Επομένως η πιο γρήγορη και άμεση αντίδραση είναι να χτυπήσεις τον διπλανό σου ή μάλλον αυτόν που είναι πιο κάτω από σένα. Δεν θέλω να δικαιολογήσω τίποτα. Προσπαθώ να ερμηνεύσω κι εγώ τα πράγματα. Βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο και συχνά έχω κατηγορηθεί ως αφελής γιατί πιστεύω στην καλή φύση των ανθρώπων. Δεν γεννιόμαστε τέρατα, ούτε εγκληματίες. Νομίζω ότι πρέπει να δούμε λίγο πιο ψύχραιμα και σε βάθος τα όποια προβλήματα μας δημιουργούνται.

Μπορείτε να είστε ακόμη αισιόδοξος για τη σύγχρονη Ευρώπη;

Όπως σας είπα, είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος. Μεγάλωσα σε ένα καθαρά ελληνικό περιβάλλον αλλά πολύ φιλικό προς την Ευρώπη. Πιστεύω ότι προς τα εκεί βρίσκεται το μέλλον μας. Ή μάλλον εμείς είμαστε αυτοί που ανακάλυψαν την Ευρώπη και η θέση μας είναι εκεί. Το πρόβλημα με τους ευρωπαίους είναι ότι και οι ίδιοι είναι ανυποψίαστοι και ξαφνιασμένοι μπροστά στα επακόλουθα ενός τραπεζικού συστήματος που έχει ξεπεράσει και τους ίδιους. Ο καπιταλισμός έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο διάβρωσης που έχει ξεφύγει ακόμη και από τον έλεγχο των δημιουργών του. Έχουν δημιουργηθεί ανεξέλεγκτες οικονομικές πυρηνικές δυνάμεις που μπορούν να καταστρέψουν τις οικονομίες των χωρών από τη μια στιγμή στην άλλη. Αυτό είναι ένα πολύ επικίνδυνο κομμάτι για την Ευρώπη και το μέλλον της είναι μετέωρο για την επόμενη τουλάχιστον πενταετία. Δεν ξέρω και ποιος είναι ο ρόλος των τραπεζών σε όλο αυτό και της Γερμανίας. Φοβάμαι ότι το δικό μας πρόβλημα-που δεν είναι δικό μας αλλά ευρωπαϊκό πρόβλημα, το έχουν ανακαλύψει και οι ίδιοι, απλώς οι ευρωπαίοι ηγέτες κάνουν πως δεν το βλέπουν. Σύντομα θα φανεί περίτρανα ότι όχι μόνο ο Νότος αλλά και ο Βορράς θα έχει πολύ σοβαρό πρόβλημα. Και τότε δεν ξέρω πώς θα το αντιμετωπίσουμε, καθώς η οικονομική ανασφάλεια γεννά κινδύνου εκρήξεων, τοπικών πολέμων και κοινωνικών αναταραχών.

Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την σκηνοθετική γραμμή του κ. Θέμη Μουμουλίδη; Ποιο μήνυμα προσπαθεί να περάσει;

Πάνω κάτω αυτό το οποίο προσπαθούσε να περάσει και ο ίδιος ο Καμπανέλλης. Πως ό,τι κι αν έγινε στο Μαουτχάουζεν και σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αυτό που προσπάθησαν οι ανθρωποφύλακες, δηλαδή να χάσουν οι κρατούμενοι την αγάπη τους για τη ζωή δεν το κατάφεραν. Ήταν πολύ αισιόδοξο το βιβλίο. Όμως, λόγω της παράστασης, ανακάλυψα, μετά από έρευνα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ότι πολλοί από όσους είχαν φυλακιστεί εκεί, μετά από κάποιες δεκαετίες αυτοκτόνησαν. Φαίνεται ότι για κάποιους ανθρώπους ήταν τόσο βαθιά χαραγμένη η καθολική ήττα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ώστε δεν άντεξαν. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δεν κατεβλήθη. Ήταν αισιόδοξος, ανοιχτός, με την πλατύτερη έννοια και αντιστάθηκε. Να διευκρινίσουμε ότι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν ήταν μόνο Εβραίοι αλλά και αιχμάλωτοι πολέμου και πολιτικοί κρατούμενοι από πολλές χώρες. Υπήρχε ένα πολυπολιτισμικό κομμάτι. Λέει λοιπόν κάποιος από τους ήρωες: θαυμάζω αυτούς τους δαιμόνιους Έλληνες, τους οποίους σέβονται μέχρι και οι ίδιοι οι ναζί, γιατί με το πάθος και την αγάπη τους για τη ζωή κατορθώνουν και επιβιώνουν.

Ταυτότητα παράστασης: Σκηνοθεσία: Θέμης Μουμουλίδης. Μουσική: G. Mahler - Μ. Θεοδωράκης. Δ/ση ορχήστρας: Μίλτος Λογιάδης. Σενάριο: Σ. Μάινας – Θ. Μουμουλίδης – Κ. Σπερελάκη. Σκηνικό – κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορού. Κινησιολογική επεξεργασία: Αποστολία Παπαδαμάκη. Μουσική τραγουδιών: Μίκης θεοδωράκης. Στίχοι τραγουδιών: Ιάκωβος Καμπανέλλης. Ενορχηστρώσεις: Γιώργος Διαμαντόπουλος. Δ/νση ήχου: Γιάννης Λαμπρόπουλος. Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου. Video / Έρευνα αρχείου: Άσπα Σιωκου. Συντονισμός παραγωγής: Κωνσταντίνος Τζάθας. Δ/νση παραγωγής: Νόρα Φαγά. Τεχνική διεύθυνση: Ηλίας Μπέλμπας. Art work: γεωργία Αλεβιζάκη.

Παίζουν: Στέλιος Μάινας, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Άρης Λεμπεσόπουλος, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Βασίλης Μπισμπίκης, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Κώστας Βελέντζς, Νατάσα Ζαγκλή, Άννα Έλενα, Κυρμιζάκη Ειρήνη, Μάρα Ίριδα, Γιάννης Γκαντιτζικίδης , Πάνος Γκιούλης, Παναγιώτης Γουρζουλίδης, Γιάννης Ιωάννου, Φροίξος Μανουσάκης.

Τα τραγούδια ερμηνεύει η Ρίτα Αντωνοπούλου. Την ορχήστρα διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης.

Πληροφορίες: 7/12 στις 20:30, 8/12, 9/12 στις 17:00 και στις 20:30 και στις 10/12 στις 19:00. Θέατρο Badminton (Ολυμπιακά Ακίνητα Γουδή). Τιμές εισιτηρίων: 10,16,22,28,38 ευρώ, ανέργων: 7 ευρώ. Για κάθε παράσταση διατίθενται επιπλέον 50 φοιτητικά εισιτήρια στην τιμή των 7 ευρώ. Διατίθενται και ομαδικά εισιτήρια [άνω των 15 ατόμων). Προπώληση: ταμεία θεάτρου Δευ - Παρ: 09:00 - 21:00, Σαβ, Κυρ: 10:00 - 18:00. Στο website www.viva.gr . Τηλ. επικοινωνίας.: 2108840600.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ