Ο θρήνος των Περσών σε μια παράσταση που διακατέχεται από αμεσότητα και μουσική.

Δίνοντας έμφαση στην έμμετρη φύση του αρχαίου δράματος, η τραγωδία Πέρσες του ΘΟΚ, σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, ξεχωρίζει για τη ρυθμικότητα του λόγου, τη μουσική και την εύστοχη αναπαράσταση της ταυτότητας των Περσών.

Μυθολογικό πλαίσιο 
Τραγωδία επικαιρότητας που δραματοποίησε ιστορικά γεγονότα (αποτέλεσε μάλιστα το πρώτο έργο που στηρίχτηκε σε γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας της εποχής), το έργο του Αισχύλου «Πέρσες» καταπιάνεται με το θρήνο των Περσών για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, την πανωλεθρία δηλαδή της μιας υπερδύναμης από τους σημαντικά λιγότερους αριθμητικά Έλληνες και τις επιπτώσεις αυτής της πανωλεθρίας στο ηθικό των ηττημένων. Ένα κακό όνειρο της Άτοσσας για την τύχη του γιου της Ξέρξη στην εκστρατεία των Περσών κατά των Ελλήνων θα βγει αληθινό όταν φτάσουν τα νέα από το μέτωπο. Κι έτσι ξεκινάει ο θρήνος για τη χαμένη δύναμη των Περσών, η αριθμητική υπεροχή των οποίων «καταντάει» σύμβολο της καταστροφής, από σύμβολο δύναμης  που ήταν κάποτε. 

Ζωντανές αφηγήσεις 
Το ιστορικό δράμα του Αισχύλου παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες (όπως τα λίγα πρόσωπα της ιστορίας και η ξεχωριστή θέση του Χορού, η αφήγηση των γεγονότων από την πλευρά των Περσών και η δράση εκτός σκηνής) και ο Μπινιάρης τις εκμεταλλεύεται έξυπνα για να δώσει ένταση και αμεσότητα σε ένα έργο το οποίο «υπολείπεται» σε δράση και όλα τα γεγονότα υπάρχουν στη σκηνή μέσα από τις αφηγήσεις των προσώπων (δημιουργώντας μία πρόκληση για τους συντελεστές).  

Εδώ είναι που ο σκηνοθέτης δημιουργεί ζωντανές αφηγήσεις και θρήνους συνδυάζοντας το κείμενο του Αισχύλου και τη μουσικότητα του αρχαίου λόγου με το ρυθμό και το μέτρο (στη μετρική διδασκαλία ο Θεόδωρος Στεφανόπουλος). Όπως έχει εξηγήσει ο ίδιος ο Μπινιάρης, που υπογράφει και τη μουσική δραματουργία της παράστασης, η μουσική στους Πέρσες είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μουσικών πληροφοριών από ανατολικές λατρευτικές δοξασίες και την αρχαία ρυθμολογία του κειμένου με τη μουσικής αντίληψης μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά.

Η βίαιη φύση των «Βαρβάρων» 
Η μουσική της παράστασης, πέρα από το ρόλο της να σκηνοθετήσει και να εμψυχώνει την αφήγηση, λειτουργεί σαν εργαλείο στα χέρια του σκηνοθέτη για να δώσει έμφαση σε στοιχεία σημαντικά για την κατανόηση του έργου. Ένα τέτοιο στοιχείο είναι η ταυτότητα των Περσών, και κυρίως η μιλιταριστική τους, πολεμοχαρής φύση, στην οποία άλλωστε και ο Αισχύλος δίνει έμφαση. 

Η έμφαση αυτή στον μιλιταριστικό χαρακτήρα των Περσών ενδιαφέρει τον Μπινιάρη, ο οποίος τον θέτει στο κέντρο της παράστασης φροντίζοντας να τον τονίσει με όποιο μέσο διαθέτει. Και διαθέτει τον Χορό, την κίνηση και τη μουσική. Ο Χορός στη σκηνή του Μπινιάρη αποτελεί ενσάρκωση της βίαιης φύσης και της μαχητικότητας των Περσών. Οι συγχρονισμένες κινήσεις και τα βήματα της ομάδας του Χορού, οι φωνές, τα συνθήματα, ο θόρυβος όταν θρηνούν ασύγχρονα και ο ρυθμός όταν πενθούν με συγχορδία δημιουργούν την εικόνα ενός στρατού έτοιμου για μάχη.

Άλλο ένα όμως χαρακτηριστικό των Περσών «οπτικοποιείται» πάνω στη σκηνή.  Οι Πέρσες είναι ένας λαός ανατολίτικος κι ο πολιτισμός της Ανατολής αναδύεται σε διάφορα σημεία με κορυφαίο την εντυπωσιακή σκηνή της επίκλησης του νεκρού βασιλιά Δαρείου. Το τελετουργικό αποδίδεται με την άψογη κινησιολογία της Λίας Χαράκη και την αξιοθαύμαστη απόδοση της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη (στο ρόλο της Άτοσσας).

Όλα αυτά τα στοιχεία τελικά επιστρατεύονται για να πουν την ιστορία της νίκης των Ελλήνων μέσα από το θρήνο για την ήττα των Περσών κι αυτός ο θρήνος βγαίνει με βρυχηθμό από το στόμα του Χορού. Ο Χορός (Ηλίας Ανδρέου, Πέτρος Γιωρκάτζης, Γιώργος Ευαγόρου, Γιώργος Ονησιφόρου, Μάριος Κωνσταντίνου, Παναγιώτης Λάρκου, Δαυίδ Μαλτέζε, Γιάννης Μίνως, Άρης Μπινιάρης, Ονησίφορος Ονησιφόρου, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Σεβδαλής) έχει τον κεντρικό ρόλο συμβολίζοντας την ίδια τη φύση των Περσών, και σε αυτόν το ρόλο συγχρονίζονται ερμηνευτικά και κινησιολογία πολλά άτομα πάνω στη σκηνή (τα σκηνικά του Κωνσταντίνου Λουκά παραμένουν λιτά για να κυριαρχήσει ο Χορός και το τραγούδι του).

Από την άλλη, η σοβαρή Άτοσσα της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη ξεσπάει εκεί που πρέπει, συγκρατείται όταν πρέπει και πάνω στη σκηνή η λειτουργία της αναλογεί σε αυτήν του μαέστρου σε μια χορωδία. Εξίσου σοβαρός όμως και ο Δαρείος του Νίκου Ψαρρά, ο οποίος έρχεται από τον Κάτω Κόσμο για να ερμηνεύσει με τη μεταφυσική του σοφία τα νέα για δεινά των Περσών. Τα νέα έφερε νωρίτερα ο εμφανώς συντετριμμένος Αγγελιαφόρος του Χάρη Χαραλάμπους και τα επιβεβαιώνει στην πορεία με την εξαθλιωμένη εμφάνισή του ο Αντώνης Μυριαγκός που ως Ξέρξης έρχεται να σωματοποιήσει την ήττα. Το σώμα, τα ρούχα, η ύλη συμβολίζουν τη δύναμη και την υπεροχή για τους Πέρσες, ένα λαό συμπαθητικό μέσα στην αλαζονεία του που δεν παύει, ωστόσο, ακόμα και στην οδύνη του να διψά δογματικά για εξουσία δημιουργώντας σοβαρούς προβληματισμούς για τα επίκαιρα νοήματα του έργου.

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ / [email protected]

Info
Τρίτη 10 Ιουλίου 2018: Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης Ηράκλειο Κρήτης
Παρασκευή 13 Ιουλίου  2018: Θέατρο Ανατολικής Τάφρου, Χανιά
Δευτέρα 16 Ιουλίου 2018: Θέατρο Ερωφίλη – Φορτέτζα, Ρέθυμνο
Σάββατο 21 Ιουλίου 2018: Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων
Τετάρτη 25 Ιουλίου 2018: Βεάκειο Θέατρο, Πειραιάς
Σάββατο 28 Ιουλίου 2018: Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου