Μια λιτή και χωρίς υπερβολές προσέγγιση της τραγωδίας του Αισχύλου που παρουσιάζεται σήμερα στο Ηρώδειο.

Η απλή σκηνοθετική και σκηνογραφική προσέγγιση που υιοθετεί ο σκηνοθέτης Τσέζαρις Γκραουζίνις στην παράσταση Αγαμέμνων του Αισχύλου αναδεικνύουν την ποιητική διάσταση της μετάφρασης του Γιώργου Μπλάνα και παράλληλα απαιτούν τολμηρές ερμηνείες από τους ηθοποιούς.  

«Η νίκη αφανίζει τον νικητή»
Η τραγωδία Αγαμέμνων αποτελεί το πρώτο μέρος της μόνης σωζόμενης τριλογίας, της Ορέστειας, η οποία ολοκληρώνεται με τις Χοηφόρους και τις Ευμενίδες. Κάθε κομμάτι παρουσιάζεται αυτοτελώς και παράλληλα συνεχίζει την ιστορία από εκεί που την άφησε η προηγούμενη. 

Στον Αγαμέμνονα περιγράφεται η επιστροφή του βασιλιά Αγαμέμνονα στο Άργος έπειτα από δέκα χρόνια απουσίας για λόγους... στρατιωτικούς. Η εκστρατεία της Τροίας και η εκδίκηση της αρπαγής της Ελένης από τον Πάρη «στοιχειώνουν» τη μοίρα του Αγαμέμνονα, ο οποίος, αν και επιστρέφει στην πόλη του νικητής, δολοφονείται το πρώτο βράδυ από την γυναίκα του, Κλυταιμνήστρα. Ο Αγαμέμνονας φέρει ένα βαρύ φορτίο, τη θυσία της κόρης του Ιφιγένειας στο όνομα ενός πολέμου, η αναγκαιότητα του οποίου είναι εξαιρετικά αμφίβολη, και η Κλυταιμνήστρα είναι εδώ για αποδώσει δικαιοσύνη για τον άδικο χαμό του παιδιού της και για να μας θυμίσει πως η τιμωρία είναι αναπόφευκτη. 

Παρόλο που παλαιότερα έργα ήθελαν τον εραστή της Κλυταιμνήστρας, Αίγισθο, να διαπράττει τον φόνο του Αγαμέμνονα, ο Αισχύλος προτίμησε να φτιάξει ένα έργο γυναικοκεντρικό και στη βάση του να βάλει την Κλυταιμνήστρα και τον βλάσφημο ανδροπρεπή δυναμισμό της. Ο Γκραουζίνις στην παράστασή του κοιτάει την Κλυταιμνήστρα με την ίδια οπτική και η Μαρία Πρωτόπαππα την ενσαρκώνει δυναμικά, σύγχρονα, με άνεση, ύφος και εμφάνιση ντίβας που έχει κάτι από Μαρία Αντουανέτα ενώ κινείται (κίνηση Έντι Λάμε) με μέτρο στη σκήνη, παίζοντας με τον τόνο της φωνής της σε ρυθμούς πότε ειρωνικούς πότε οργισμένους (και κάποιες φορές υπερβολικούς).  

Δίπλα της ο Γιάννης Στάνκογλου υπηρετεί σε δύο πόστα. Άμεσος, πειστικός και κάπως ήπιος ως Αγαμέμνονας, πιο υποτακτικός ως Αίγισθος αλλά το ίδιο πειστικός σε σημείο που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν η διπλή διανομή ήταν σκηνοθετικό τέχνασμα. Σωστά τοποθετημένοι επίσης στη σκηνή, με σταθερό λόγο και χωρίς να κουράζουν, ο Αργύρης Πανταζάρας ως Κήρυκας και ο Θοδωρής Κατσαφάδος ως Φύλακας, ενώ η Κασσάνδρα της Ιώβης Φραγκάτου αρχίζει κάπως μουδιασμένα για να τοποθετηθεί καλύτερα στη συνέχεια (τη βοηθάει σε αυτό και ο παραληρηματικός της λόγος). 

«Mυρίζει σφαγείο αυτό το σπίτι»
Ο Γκραουζίνις ακολουθεί τη θεατρική σύμβαση του Αισχύλου ο οποίος εντάσσει το σκηνικό οικοδόμημα στη σημειολογία της τραγωδίας. Έτσι η Κλυταιμνήστρα είναι πρώτα από όλα η βασίλισσα του χώρου, αυτή ορίζει ποιος θα μπει και ποιος θα βγει από το παλάτι και τελικά αυτή είναι το παλάτι. Το σκηνικό του Κέννυ ΜακΛέλλαν είναι μινιμαλιστικό για να το γεμίσει με την ύπαρξή της η Κλυταιμνήστρα. Μια εξέδρα, κάθετα στην ορχήστρα, που οδηγεί σε ένα τεράστιο Π, την πύλη δηλαδή προς το παλάτι, είναι όλο κι όλο το σκηνικό. 

Στην εξέδρα κυκλοφορεί κυρίως η Κλυταιμνήστρα και όσοι έχουν άμεση σχέση με το παλάτι. Ο ταπεινός Χορός ποτέ. Το παλάτι δεν το βλέπουμε, παρά μόνο το ακούμε. Ο χώρος πίσω από την πύλη φωτίζεται αναλόγως σε κάθε περίσταση από τον Αλέκο Γιάνναρο με κινηματογραφικό τρόπο (και με τον ίδιο κινηματογραφικό τρόπο ντύνει με μουσική την παράσταση ο Χάρης Πεγιάζης) και πάντα δημιουργώντας μια «καταχνιά» σκιών στο τοπίο που υποτίθεται πως βρίσκεται το παλάτι. Mυρίζει σφαγείο αυτό το σπίτι» θα πει η Κασσάνδρα για να επιβεβαιώσει με την προφητική της ρήση πως η πύλη προς το παλάτι οδηγεί τελικά στον Άδη (πράγμα που συμβολίζει και το κόκκινο φως- χαλί πάνω στο οποίο βλέπουμε τον Αγαμέμνονα να περπατάει ζωντανός για τελευταία φορά). 

Είμαστε όλοι ένοχοι
Με την πύλη να δημιουργεί τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, δημιουργούνται τα δίπολα του έργου, μέσα- έξω από το παλάτι, πάνω- κάτω από τη σκηνή, γυναίκα-άνδρας, δίκαιο- άδικο, παρελθόν-παρόν, θάνατος- ζωή. Τα δίπολα αυτά είναι σαν να δημιουργούν και κυρίως να διαιωνίζουν την κατάρα των Ατρειδών, η οποία ξεκίνησε πολύ νωρίτερα στον χρόνο και θα έχει συνέχεια στο μέλλον. Η κατάρα αυτή όμως μήπως δεν είναι αυτό που ο σκηνοθέτης ονομάζει δικαιοσύνη; «Αυτό που ονομάσαμε δικαιοσύνη μας οδηγεί αργά ή γρήγορα στο έγκλημα» αναφέρει στο σημείωμά του.  

Ο φόβος της εκδίκησης
Ο τρόπος με τον οποίο η Κλυταιμνήστρα αποδίδει δικαιοσύνη, το εκδικητικό οφθαλμόν αντί οφθαλμού, αναδεικνύει ένα από τα βασικά θέματα της τριλογίας του Αισχύλου, τον φόβο, και πιο συγκεκριμένα τον φόβο της εκδίκησης, ο οποίος στη σκηνή μας μεταφέρεται μέσω του Χορού. Ο Χορός φοβάται πριν την έλευση του Αγαμέμνονα, φοβάται έπειτα την αντίδραση της Κλυταιμνήστρας, τρομάζει με τις προφητείες της Κασσάνδρας, παραλύει με το φόνο. 

Ο Χορός στη σκηνή του Γκραουζίνις (Μάρκος Γέττος, Δημήτρης Γεωργιάδης, Τάσος Θεοφιλάτος, Πανάγος Ιωακείμ, Δημήτρης Καραβιώτης, Ηλίας Μενάγιερ, Δημήτρης Μηλιώτης, Αλέξανδρος Μούκανος, Αλέξανδρος Μπαλαμώτης, Βασίλης Παπαγεωργίου, Κλέαρχος Παπαγεωργίου, Γιώργος Παπανδρέου) δρα ως ενιαίο σύνολο, με παραδοσιακή προσέγγιση του ρόλου του, με ενδυματολογική αρμονία (κοστούμια Κέννυ ΜακΛέλλαν) και πατερίτσες ανά χείρας που είναι σαν να μας οπτικοποιούν την όχι απαραίτητα σωματική αδυναμία του λαού. «Λαός που γαυγίζει, δε δαγκώνει» θα πει άλλωστε στο τέλος η Κλυταιμνήστρα. 

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ / [email protected]

Info
31 Αυγούστου Ωδείο Ηρώδου Αττικού - Αθήνα
3 Σεπτεμβρίου Θέατρο Δάσους - Θεσσαλονίκη
5 Σεπτεμβρίου Βεάκειο Θέατρο - Πειραιάς
6 Σεπτεμβρίου Ρωμαϊκό Ωδείο - Πάτρα
7 Σεπτεμβρίου Παλαιό Ελαιουργείο - Ελευσίνα
18 Σεπτεμβρίου Δημοτικό Αμφιθέατρο Θανάσης Βέγγος - Κορυδαλλός
19 Σεπτεμβρίου Δημοτικό θέατρο του Άλσους (Δ. Κιντής) - Ηλιούπολη