H Ελένη Πετάση γράφει κριτική για το έργο «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού που παρουσιάζεται στο Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία της Έφης Θεοδώρου.

Πόσο μπορεί να μας αφορά σήμερα η ιστορία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, αυτού του θαρραλέου ιδεαλιστή που ύψωσε το ανάστημά του ενάντια όλων όσοι δουλοπρεπώς υποκλίνονταν στους ισχυρούς και επεδίωξε μια νέα πορεία για τη χώρα μας; Πόσο μας συγκινεί το άδοξο τέλος του, που, παρότι πολλοί υποστήριξαν -και μάλιστα με αδιαφιλονίκητες αποδείξεις- ότι επρόκειτο για δολοφονία από παρακρατικούς εκτελεστές, το δικαστήριο επί χούντας απεφάνθη το αντίθετο;

Αν και οι συνθήκες διαφέρουν ριζικά από το 1963, καθώς τα όρια ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο είναι πια θολά, ο εχθρός δεν είναι προ το πυλών αλλά εντός μας, όπως επισημαίνει ο Βασίλης Βασιλικός. Και η ανάγκη για μια καθολική αναδιάρθρωση και συλλογική συσπείρωση της κοινωνίας φαντάζει πιο επιτακτική από ποτέ.

Ισως γι' αυτό η σκηνοθέτις Εφη Θεοδώρου θέλησε να μας υπενθυμίσει το συγκεκριμένο γεγονός που χάραξε ανεξίτηλα την πολιτική ζωή του τόπου και, σημαδιακά, υπήρξε ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην μετεμφυλιακή Ελλάδα και την επερχόμενη δικτατορία. Ενα γεγονός που ξύπνησε μέσα μας ζοφερές μνήμες, καθώς και την αναγνώριση οικείων συμπεριφορών που σίγουρα τρομάζουν.

Χρησιμοποιώντας ως υλικό το γνωστό έργο του Βασιλικού «Ζ», φανταστικό μυθιστόρημα ενός εγκλήματος, το οποίο γνώρισε διεθνή αναγνώριση με την ταινία του Κώστα Γαβρά (1969), αλλά και μελετώντας τα βιβλία του Γιάννη Βούλτεψη «Υπόθεση Λαμπράκη» και του Κώστα Παπαϊωάννου «Πολιτική δολοφονία. Θεσσαλονίκη '63», δημιούργησε τη δική της σκηνική περιπέτεια. Η επιμελημένη και έξοχα συμπτυγμένη διασκευή της, κατόρθωσε να αναδείξει την ουσία του μυθιστορήματος.

Στη δεκάμετρη επιφάνεια ενός μεταλλικού τραπεζιού, που μεταβαλλόταν σε διαφορετικούς χώρους δράσης, οι εννέα ηθοποιοί αναμετρήθηκαν με τον αφηγηματικό λόγο, μπαίνοντας και βγαίνοντας ταυτόχρονα σε πολλαπλούς ρόλους

Η παράστασή της, περιέχοντας ντοκουμέντα, βιντεοπροβολές με στοιχεία εποχής και συγκλονιστικές προσωπικές μαρτυρίες, είναι σμιλευμένη στη θερμοκρασία της ποίησης. Καταφέρνοντας να ξεφύγει από μία απλή αναπαράσταση, φλέρταρε επιτυχώς με τη μυθοπλασία, εξισορρόπησε το χιούμορ με το λυρισμό και ανέδειξε την ψυχική θύελλα των προσώπων του δράματος, έτσι ώστε η συσσώρευση τόσων στοιχείων να μην γίνει μονότονη ή βαρετή.

Παρακολουθήσαμε, λοιπόν, τη διαδικασία που οδήγησε στη δολοφονία του Λαμπράκη, τον τρόπο που λειτούργησαν η δικαστική εξουσία και κάποιοι ευσυνείδητοι δημοσιογράφοι, τη διαπλοκή του Σαρτζετάκη, τη ζοφερή όψη των πολιτικών σκοπιμοτήτων, το «ξεσκέπασμα» του εγκλήματος, τις σκέψεις, αντιδράσεις και υπαρξιακές αναζητήσεις των ανθρώπων που στιγματίστηκαν από την εξέλιξη της σκοτεινής αυτής υπόθεσης.

Στη δεκάμετρη επιφάνεια ενός μεταλλικού τραπεζιού, που μεταβαλλόταν σε διαφορετικούς χώρους δράσης (ενδιαφέρον και λειτουργικό το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη), οι εννέα ηθοποιοί αναμετρήθηκαν με τον αφηγηματικό λόγο μπαίνοντας και βγαίνοντας ταυτόχρονα σε πολλαπλούς ρόλους. Και οι εννέα ήταν εύστοχοι, με πρώτο τον Γιάννο Περλέγκα, που υποδύθηκε τον κεντρικό ήρωα.

Λιτός, άμεσος και ενίοτε συγκινητικός, μετέφερε εξαιρετικά τη βιωματική εμπειρία του Λαμπράκη, τόσο προσφωνώντας τους πολιτικούς του λόγους όσο και εκφράζοντας με ευαισθησία τις ποιητικές αποχρώσεις του κειμένου. Δυναμική ήταν και η παρουσία του Νίκου Χατζόπουλου, ερμηνεύοντας τον ανακριτή, αλλά και όλα τα ανώτερα άτομα του παρακράτους, όπως και του Χάρη Φραγκούλη στο ρόλο του αγωνιστή δημοσιογράφου.

Η Μαρία Κεχαγιόγλου, ως σύζυγος του «Ζ», χρωμάτισε με βαθύτητα αισθήματος την προσωπική της απώλεια σε έναν από τους πιο απαιτητικούς μονολόγους του έργου. Αξιοπρόσεχτες ερμηνείες έδωσαν και οι υπόλοιποι ηθοποιοί της παράστασης: Γιάννης Κότσιφας, Χριστίνα Μαξούρη, Θανάσης Δήμου, Κίτυ Παϊταζόγλου, Νικόλας Χανακούλας.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ- [email protected]