O Δημήτρης Καταλειφός εμφανίζεται σε μια λεκτική μονομαχία, πρωταγωνιστώντας στο πιο προκλητικό έργο του Ντέιβιντ Μάμετ, την «Ολεάννα». Ο γνωστός ηθοποιός μίλησε στο click@Life για τις ρωγμές που κρύβει η δημοκρατία μας.

Ο Δημήτρης Καταλειφός, θεωρείται πλέον βετεράνος στο ρεπερτόριο του Ντέιβιντ Μάμετ. Έχοντας πρωταγωνιστήσει με επιτυχία στα σημαντικότερα έργα του σπουδαίου αμερικανού συγγραφέα, φέτος αναλαμβάνει να μας συστήσει ένα ακόμη, βαθιά πολιτικό και προκλητικό κείμενο, την «Ολεάννα» που ανεβαίνει από τις 4 Μαρτίου στο θέατρο Εμπορικόν, με τη σκηνοθετική καθοδήγηση της Ελένης Σκότη. Ο Δημήτρης Καταλειφός, θα ερμηνεύσει έναν καθηγητή που ερχόμενος σε αντιπαράθεση με νεαρή φοιτήτριά του, θα αισθανθεί να κλονίζονται οι ψευδαισθήσεις και οι πεποιθήσεις του. Τον τακτοποιημένο του μικρόκοσμο αναλαμβάνει να διαλύσει επί σκηνής, η Λουκία Μιχαλοπούλου. Η ανάγκη των δύο ηρώων για εξουσία και ασφάλεια τινάζει στον αέρα την επικοινωνία, την αλληλοκατανόηση και τις καλές τους προθέσεις.

Η «Ολεάννα» είναι το έκτο έργο του Ντέιβιντ Μάμετ που ερμηνεύετε στην καριέρα σας. Πώς τυχαίνει κι επιστρέφετε σε αυτόν τον θεατρικό συγγραφέα;

Θεωρώ ότι ανήκει στους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς. Γράφει αριστοτεχνικούς διαλόγους, σκιαγραφεί καταπληκτικούς χαρακτήρες και διαπραγματεύεται θέματα που αφορούν ιδιαίτερα τον άνθρωπο και τη θέση του στην κοινωνία. Γι’ αυτό και τα έργα του ενδιαφέρουν το κοινό, τους ηθοποιός και τους σκηνοθέτες. Βέβαια στις μέρες μας, επειδή τα πράγματα έχουν δυσκολέψει πάρα πολύ, το συγκεκριμένο έργο -εκτός του ότι είναι εξαιρετικό έργο- έχει μόνο δύο πρόσωπα, οπότε μπορεί κανείς να το αντιμετωπίσει σε επίπεδο παραγωγής. Τα πολυπρόσωπα έργα όλο και πιο δύσκολα ανεβαίνουν.

Υπάρχει λοιπόν χώρος για το ποιοτικό θέατρο εν μέσω κρίσης;

Ελπίζω πως ναι. Βέβαια με πολλές θυσίες, με την έννοια ότι οι συλλογικές συμβάσεις, οι βασικοί μισθοί, τα ένσημα έχουν διασαλευτεί-κι έτσι όσοι προσπαθούν να κάνουν θέατρο, είτε αυτό λέγεται ποιοτικό, είτε εμπορικό, υφίστανται πολύ μεγάλες απώλειες στην επιβίωσή τους. Όλοι οι ηθοποιοί αυτή τη στιγμή είτε είναι άνεργοι, είτε πληρώνονται λίγο ή καθόλου, με λίγα λόγια δεν αμείβονται φυσιολογικά.

Τι θέση κατέχει η «Ολεάννα» στην εργογραφία του Ντέιβιντ Μάμετ;

Όλα τα έργα του Μάμετ που έχω διαβάσει ή παίξει, εκτυλίσσονται σε διαφορετικούς χώρους παρόλο που από κάτω υπάρχουν κοινά θέματα. Το συγκεκριμένο έργο διαδραματίζεται σε ένα πανεπιστήμιο, με επίκεντρο την αντιπαράθεση ενός καθηγητή πανεπιστημίου και με μια φοιτήτριά του. Μέσα από αυτήν τη σύγκρουση βγαίνουν πάρα πολλά ερωτήματα για τη δημοκρατία, για το τι σημαίνει προοδευτικός ή συντηρητικός, τι σημαίνει εξουσία, τι σημαίνει άντρας και γυναίκα, τι σημαίνει παλαιότερη και νεότερη γενιά, ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο. Επίσης μιλά για την πολιτική ορθότητα, δηλαδή για το πότε μια λέξη την οποία χρησιμοποιούμε αθώα, μπορεί κάποιος να την βάλει σε ένα άλλο περιεχόμενο και να σε κατηγορήσει, να σου καταστρέψει τη ζωή. Εν τέλει, αναφέρεται στο ότι οι λέξεις, ενώ έχουν φτιαχτεί για να επικοινωνούμε με τους ανθρώπους, στην ουσία έχουν καταλήξει να γίνουν όπλα με τα οποία κατηγορούμε ο ένας τον άλλο. Κι αυτό είναι κάτι συνηθισμένο και στις μέρες μας: δηλαδή ενώ επιζητούμε την επικοινωνία και την κατανόηση, όπως ήθελε ας πούμε αυτή η φοιτήτρια κι ο καθηγητής, στην ουσία οι λέξεις αντί να τους φέρουν κοντά, τους κάνουν αντιπάλους. Είναι προβληματική η επικοινωνία των ανθρώπων γιατί όλοι είναι κλεισμένοι στο δικό τους κόσμο κι είναι πάρα πολύ δύσκολο να επικοινωνήσουν με τον άλλον, ακόμα κι αν υπάρχουν οι λέξεις. Η «Ολεάννα» μιλά για την τραγωδία της μη επικοινωνίας. Οπότε όλα αυτά τα θέματα είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα και για την εποχή μας. Παράλληλα νομίζω πως είναι ένα έργο πολιτικό και ποιητικό ταυτόχρονα.

Στο δίπολο του καθηγητή με τη φοιτήτριά του ποιες ψευδαισθήσεις καταρρίπτονται;

Ο καθηγητής έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι ένας άνθρωπος πολύ προοδευτικός, φιλικός, δημοκρατικός, με ριζοσπαστικές αντιλήψεις. Όμως αυτή η κοπέλα έρχεται και του καταρρίπτει την πλάνη του μέσα από τη δική της υπερευαισθησία. Τον κατηγορεί ότι θέλει και τις ελεύθερες ιδέες του αλλά θέλει και τη βολή του, την ένταξή του στο σύστημα που είναι η καριέρα, η μονιμοποίηση. Από τη μια πλευρά, αυτός κρίνει ένα σύστημα, αλλά δεν έχει την συναίσθηση ότι το υπηρετεί κι η φοιτήτρια έρχεται να του το αποκαλύψει και ουσιαστικά να του κάνει μάθημα. Άλλωστε πόσοι είμαστε προοδευτικοί και τελικά είμαστε ασυνεπείς μεταξύ λόγων και πράξεων…

Αυτό ακριβώς ήθελα να σας ρωτήσω, αν ο τύπος που περιγράφει σε αυτό το έργο του ο Μάμετ, μπορεί να είναι οικεία φιγούρα. Τον συναντάμε και στην ελληνική πραγματικότητα;

Κατεξοχήν. Υπάρχει μεγάλη ασυνέπεια στους περισσότερους ανθρώπους που θεωρούν ότι πολεμούν το σύστημα, ενώ βρίσκονται μέσα σε αυτό αλλά δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι εν τέλει το υπηρετούν και το έχουν απόλυτη ανάγκη. Δεν είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους. Από την άλλη, όμως ο Μάμετ τον αγαπά αυτόν τον ήρωα γιατί λέει «είμαστε ατελή ανθρώπινα πλάσματα». Δεν είμαστε θεοί, δεν είμαστε τέλειοι, έχουμε πολλά ελαττώματα κι επιπλέον όλοι είμαστε τρομαγμένα όντα με ανάγκη για ασφάλεια. Δεν μπορείς να ζήσεις εκτός κοινωνίας. Για να ζήσεις εκτός κοινωνίας, πρέπει να είσαι ή άγιος ή σοφός ή θηρίο, όπως ανέφερε και ο Αριστοτέλης. Όντας μέσα στην κοινωνία πρέπει να κάνεις και συμβιβασμούς για να μπορέσεις να υπάρξεις. Η κοπέλα δηλαδή αντιμετωπίζει τα πράγματα με την απολυτότητα των νέων, ενώ αυτός τα βλέπει με τη σχετικότητα των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας.

Ποιο είναι το περιεχόμενο της δημοκρατίας, για την οποία γίνεται λόγος μέσα στο έργο;

Νομίζουμε ότι μπορούμε να κρίνουμε τη δημοκρατία, να είμαστε φιλελεύθεροι αλλά αν παραβούμε κάποιους κανόνες, τότε αυτή δείχνει ένα άλλο πρόσωπο, μας τιμωρεί κι επιστρέφουμε στον κόσμο της ζούγκλας, όπου μόνο με τη βία μπορούμε να υπάρξουμε. Γι’ αυτό κι ο Μάμετ έχει κατηγορηθεί τα τελευταία χρόνια ως πολύ συντηρητικός στην Αμερική, εφόσον υποστηρίζει ότι η δημοκρατία τελικά είναι ένα πρόσχημα.

Αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, κι αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα και στις μέρες μας, καθώς η συζήτηση περί δημοκρατίας έχει επανέλθει στον δημόσιο διάλογο.

Ο Μάμετ βλέπει τα πράγματα με πολύ βαθιά και κοφτερή ματιά, δεν χαρίζεται σε κανέναν. Δε χαϊδεύει αυτιά. Η δημοκρατία έχει διάφορες ρωγμές, το βλέπουμε και στις μέρες μας. Έχουμε δημοκρατία αλλά όταν ξεπεραστεί κάποιο όριο, όπως έγινε για παράδειγμα με αυτά τα παιδιά που συνελήφθησαν στην Κοζάνη και τους έκαναν τα πρόσωπα έτσι όπως είδαμε στις φωτογραφίες- αν παραβείς κάποιους όρους, ακόμα και σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, γυρνάς στη ζούγκλα. Σαν μια μητέρα, η οποία μας χαϊδεύει, αλλά αν ξεπεράσουμε κάποια όρια βγάζει ένα πολύ σκοτεινό και βίαιο πρόσωπο.

Κατά τη γνώμη σας τι λείπει από το δικό μας δημοκρατικό σύστημα;

Η δικαιοσύνη. Τι να πω; Λίστα Λαγκάρντ, τα σκάνδαλα, τους πολιτικούς που είναι ανίκανοι να χειριστούν τόσο σπουδαία και σημαντικά ζητήματα; Αλλά κυρίως η δικαιοσύνη. Δεν υπάρχει ίση μεταχείριση στους ανθρώπους, ίσες ευκαιρίες.

Πώς αναπτύχθηκε η συνεργασία σας με την κυρία Ελένη Σκότη;

Με την κυρία Σκότη γνωριζόμαστε από χρόνια, την εκτιμώ και τη συμπαθώ, έχω παρακολουθήσει όλες τις παραστάσεις της στο Επί Κολωνώ, κι είχαμε πάντα την επιθυμία να συνεργαστούμε. Φέτος μας δόθηκε αυτή η ευκαιρία. Ήταν δική της η πρόταση να συνεργαστούμε την οποία δέχτηκα με πολλή χαρά γιατί από το χρόνια λέγαμε αλλά δε βρίσκαμε τη δυνατότητα. Σαφώς κι ακολουθώ τη σκηνοθετική της γραμμή γιατί όταν είσαι ηθοποιός πρέπει να προσαρμόζεσαι στην ιδέα του σκηνοθέτη. Απλώς η Ελένη έχει ένα πολύ μεγάλο χάρισμα, είναι πολύ ανοιχτή στους ηθοποιούς. Δεν επιβάλλει πράγματα, συζητά, ακούει και πιστεύω ότι είναι από τα μεγαλύτερα προσόντα στο σκηνοθέτη, να κάνει τον ηθοποιό να αισθάνεται δημιουργικός κι όχι ένας ξερός εκτελεστής. Είμαι πολύ ευχαριστημένος από αυτήν τη συνεργασία γιατί στην ουσία μιλάμε για διάλογο κι επικοινωνία, δεν είναι επιβολή είναι υποβολή στα πράγματα. Για μένα αυτό βρίσκεται κοντά στο ιδανικό.

Τι είναι αυτό που σαν κεντρίζει δημιουργικά στη δική της σκηνοθετική ματιά;

Με κεντρίζει ότι αναζητά να είμαστε αληθινοί στους ρόλους, να κάνουμε σωστές επιλογές στο πως θα παρουσιαστεί το έργο. Καταλήξαμε όλοι μαζί μέσα από τις πρόβες να είναι αφαιρετικό το ανέβασμα. Ο Μάμετ ενώ είναι ρεαλιστής συγγραφέας, ταυτόχρονα έχει και μία αφαίρεση που τον κάνει πιο «μοντέρνο». Δε θέλει κινηματογραφική αντιμετώπιση, σαν να βλέπεις δηλαδή μια ταινία. Είναι πιο γυμνός ο χώρος, πιο λίγα τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται.

Πώς επιβιώνετε ψυχολογικά εν μέσω κρίσης;

Όταν πηγαίνω στην πρόβα, κατεβαίνω στο μετρό του Μοναστηρακίου και βλέπω ανθρώπους που κοιμούνται με κουβέρτες στο μετρό. Περπατάς κι έρχονται ζητιάνοι, που είναι άνθρωποι σαν κι εμάς. Όλο αυτό σου προκαλεί μεγάλη στενοχώρια. Το προσωπικό μου αντίδοτο είναι ότι δουλεύω πάρα πολύ αυτήν την περίοδο. Κάνω πρόβες, πηγαίνω σε σχολές… Προσωπικά τα βγάζω πολύ δύσκολα πέρα, από οικονομικής απόψεως. Εμένα αυτό που με στηρίζει είναι ότι δουλεύω και δεν έχω την κατάθλιψη ενός ανέργου. Γιατί όσοι είναι άνεργοι πιστεύω ότι έχουν τρομερή θλίψη και μελαγχολία, είναι φοβερό συναίσθημα. Συχνά συγκινούμαι που τα θέατρα έχουν θεατές. Βέβαια έχουν κατέβει πολύ οι τιμές, αλλά με συγκινεί πάρα πολύ που ο κόσμος μέσα σε μια τέτοια κατάσταση δίνει αυτά τα 10- 15 ευρώ για να παρακολουθήσει ένα έργο. Αυτό δημιουργεί μια μικρή ελπίδα ότι δεν έχουν χαθεί όλα.

Ταυτότητα παράστασης: μετάφραση: Δάφνη Λαρούνη. Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη. Σκηνικό: Γιώργος Γαβαλάς. Φωτισμοί: Νίκος Βλασσόπουλος. Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος. Βοηθός σκηνοθέτη: Ηλιάνα Μαυρομάτη. Τους ρόλους ερμηνεύουν ο Δημήτρης Καταλειφός και η Λουκία Μιχαλοπούλου.

Πληροφορίες: από τις 4 Μαρτίου στο θέατρο Εμπορικόν, Σαρρή 11, Ψυρρή, τηλ. 2103211750. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα-Τρίτη:21:00, Κυριακή:17:45. Τιμές εισιτηρίων: 17 ευρώ, φοιτητικό:12 ευρώ, ανέργων 10 ευρώ (με προσκόμιση της ταυτότητας και του δελτίου ανεργίας). Προπώληση εισιτηρίων μέσω διαδικτύου: www.ellthea.gr και www.tickethour.com , με πιστωτική κάρτα στο τηλ. 210 8938100, στα ταμεία του Παλλάς, Citylink, Βουκουρεστίου 5 τηλ.2103213100, στα καταστήματα Public, Παπασωτηρίου, Ιανός, σε επιλεγμένα καταστήματα της τράπεζας Πειραιώς με το σύστημα easy pay.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ