Κάπου ανάμεσα στο μελόδραμα και το χιτσκοκικό θρίλερ κατατάσσει η Ελένη Πετάση το έργο του Τζον Πρίσλεϊ «Ο επιθεωρητής έρχεται», που παρουσιάζεται στο Θέατρο Ιλίσια, σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Βαλτινού.

Υπάρχει κάτι το παλιομοδίτικο και ταυτόχρονα σύγχρονο στο έργο του Τζον Πρίσλεϊ «Ο επιθεωρητής έρχεται», που παρότι απεικονίζει την αγγλική κοινωνία στις αρχές του 20ού αιώνα, σε κάνει να πιστεύεις πως ό,τι διαδραματίζεται, συνέβη σήμερα.

Ο χρόνος, εξάλλου, αποτελεί κομβικό στοιχείο στη δουλειά του Βρετανού συγγραφέα, καθώς ο ίδιος υποστηρίζει ότι δεν είναι γραμμικός, «αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα ταυτοχρόνως στο παρόν και το παρελθόν και, υπό μία έννοια, και στο μέλλον».

Κατ' επέκταση, στη σκηνή του «Ιλίσια» δεσπόζει ένα ρολόι που ορίζει τη δράση σε πραγματικό χρόνο, αν και τα βαρύγδουπα -κάπως άγαρμπα στοιβαγμένα- σκηνικά του Γιάννη Μετζικώφ και οι λουσάτες ενδυμασίες (σμόκιν, μακριές τουαλέτες κ.ά.) είναι εποχής (η δράση τοποθετείται στα 1912), πλην του επιθεωρητή που εμφανίζεται με ένα απλό σημερινό κοστούμι.

Αυτός, λοιπόν, ο επιθεωρητής εισβάλλει απρόσκλητος στο σαλόνι μιας μεγαλοαστικής οικογένειας, τη στιγμή που γιορτάζει τους αρραβώνες της κόρης με τον εξίσου πλούσιο γόνο μια άλλης οικονομικής δυναστείας. Από εκεί και πέρα, έρχονται τα πάνω-κάτω, καθώς ο ιδιόρρυθμος επισκέπτης, με επιθετική διάθεση, αρχίζει μια εξαντλητική ανάκριση, διερευνώντας τους λόγους που ώθησαν μία νέα έγκυο και ανύπαντρη κοπέλα της κατώτερης εργατικής τάξης στην αυτοκτονία.

Υπάρχει άραγε κάποιος ένοχος μέσα σ' αυτή την υπεράνω κάθε υποψίας συνάθροιση ανθρώπων; Σαν μια παρτίδα σκάκι, ο ένας μετά τον άλλον τα μέλη της πέφτουν θύματα της άμετρης αλαζονείας τους. Ο πάτερ-φαμίλιας Αρθουρ Μπέρλινγκ γιατί απέλυσε την άτυχη γυναίκα, όταν του ζήτησε υποτυπώδη αύξηση.

Η κόρη του, γιατί, λόγω ζηλοτυπίας, εισηγήθηκε το διωγμό της. Ο αρραβωνιαστικός, γιατί την είχε ερωμένη του και μετά την παράτησε. Ο γιος γιατί την άφησε έγκυο και η μητέρα γιατί δεν τη συμπεριέλαβε στις φιλανθρωπίες της.

Η ατομική και, στη συνέχεια, η συλλογική ενοχή σε όλο τους το μεγαλείο. Κάτι που έξυπνα υποδεικνύει σε τούτη την παραβολή ο Πρίσλεϊ, εκφράζοντας τα ιδεολογικά του πιστεύω, ως ένθερμος υποστηριχτής του Εργατικού Κόμματος.

Τοποθετώντας τη δράση δύο χρόνια πριν από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καυτηριάζει τους υποκριτικούς κώδικες μιας αδιάφορης κοινωνίας, που δίνει προτεραιότητα στο ατομικό συμφέρον («Κάθε άνθρωπος πρέπει να κοιτάζει τη δουλειά του και τον εαυτό του», λέει δογματικά ο αμοραλιστής επιχειρηματίας), ενώ ταυτόχρονα προαναγγέλλει τις συνέπειες μιας τέτοιας στάσης ζωής («Και αν οι άνθρωποι δεν διδαχτούν αυτό το μάθημα, σας λέω ότι θα έρθει γρήγορα ο καιρός που θα το μάθουν με φωτιά, αίμα και αγωνία»).

Κάτι ανάμεσα σε μελόδραμα και χιτσκοκικό θρίλερ με μαρξιστικούς απόηχους, το έργο κρατάει για το τέλος μια απροσδόκητη ανατροπή που, χωρίς να αμφισβητεί την ενοχή των ηρώων του, κάνει τον θεατή να αναρωτιέται για την ύπαρξη του επιθεωρητή ως πρόσωπο πραγματικό -ή μήπως ως φωνή της συνείδησής μας;

Ο Γρηγόρης Βαλτινός έστησε μια εύρυθμη ρεαλιστική παράσταση, χωρίς σκηνοθετικές εκπλήξεις, που αναδεικνύει το κείμενο και τους ερμηνευτές του. Ο ίδιος έδωσε μια χαμηλόφωνη καλοδουλεμένη εκδοχή του αμετανόητου κυνικού επιχειρηματία και δίπλα του η Κερασία Σαμαρά, παρότι δεν διαθέτει την υπεροπτική αύρα της αγγλικής αριστοκρατίας, σκιαγράφησε πειστικά το πορτρέτο της σκληροτράχηλης συμβίας του.

Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος υπηρέτησε εύστοχα το ρόλο του μυστηριώδους επιθεωρητή, δημιουργώντας, με χλευαστική διάθεση και υπαινικτικές πινελιές, την ανάλογη ατμόσφαιρα.

Η Ευτυχία Γιακουμή ξεχώρισε με το φλογερό συναισθηματικό ταμπεραμέντο της, φωτίζοντας με αποχρώσεις την αμφιταλαντευόμενη ηθικά κόρη. Ο Κώστας Βασαρδάνης (γιος), λίγο υπερβολικός, αλλά με ενδιαφέρουσες εκρηκτικές στιγμές, και ο Μάνος Ζαχαράτος επαρκής ως αρραβωνιαστικός.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ - [email protected]