Η όπερα του Τζουζέππε Βέρντι από τις 19 Ιανουαρίου.

Με μια σπουδαία όπερα του Τζουζέππε Βέρντι, τον Σιμόν Μποκκανέγκρα, ανοίγει το 2019 για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Από τις 19 Ιανουαρίου και για έξι παραστάσεις, η εντυπωσιακή παραγωγή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου έρχεται στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε μουσική διεύθυνση Ζωής Τσόκανου – Στάθη Σούλη και σκηνοθεσία Ελάιτζα Μοσίνσκυ.

Με τον Σιμόν Μποκκανέγκρα ο Τζουζέππε Βέρντι έπλασε έναν από τους πιο εντυπωσιακούς ρόλους για φωνή βαρύτονου. Μέσα από το στόμα του ιστορικού δόγη της Γένοβας ο Βέρντι μπόρεσε να εκφράσει την πολιτική του σκέψη και τα ιδανικά του για μια Ιταλία ενωμένη, μακριά από αδελφοκτόνους πολέμους. Ο Σιμόν Μποκκανέγκρα ανέβηκε για πρώτη φορά στον Φοίνικα της Βενετίας στις 12 Μαρτίου 1857. Περίπου ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, στις 24 Μαρτίου 1881, ο Βέρντι παρουσίασε αναθεωρημένη εκδοχή της όπερας στη Σκάλα του Μιλάνου, προσθέτοντας ορισμένες αριστουργηματικές σκηνές, βασισμένες σε επιστολές του Πετράρχη, μία απευθυνόμενη στο ιστορικό πρόσωπο, τον δόγη της Γένοβας Σιμόνε Μποκκανέγκρα και μία στον τότε δόγη της Βενετίας. Στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το έργο συμπεριλήφθηκε στις 19 Απριλίου 1963. Σήμερα πλέον ο Σιμόν Μποκκανέγκρα συγκαταλέγεται στις δημοφιλέστερες όπερες του συνθέτη.

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Γένοβα του 14ου αιώνα και αφορά την άνοδο στην εξουσία και τη δολοφονία ενός ιστορικού προσώπου, του κουρσάρου Σιμόν Μποκκανέγκρα. Παράλληλα προς την πολιτική ιστορία εκτυλίσσεται αυτή της χαμένης κόρης του Μποκκανέγκρα, η οποία δίνει αφορμή για πολιτικές συγκρούσεις.

Στην εντυπωσιακή παραγωγή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο πλαίσιο της συνεργασίας της ΕΛΣ με το Κόβεντ Γκάρντεν, ο διακεκριμένος σκηνοθέτης της όπερας Ελάιτζα Μοσίνσκυ επιχειρεί μια ιστορική σκηνοθεσία που εμπνέεται από την τέχνη και την αρχιτεκτονική της Αναγέννησης. Το λάιτ μοτίφ της σκηνοθεσίας του είναι οι εικόνες της θάλασσας, οι οποίες επανέρχονται διαρκώς, ως μια αναφορά στη θνητότητα. Για το ανέβασμα της παραγωγής το 2013 στο Λονδίνο, οι Times έγραψαν ότι «αποτελεί τον καλύτερο φόρο τιμής για την επέτειο των 200 ετών από τη γέννηση του Βέρντι». Η παραγωγή παρουσιάστηκε ξανά στο Λονδίνο το φθινόπωρο του 2018, αποσπώντας θετικότατα σχόλια. «Εκπληκτική παραγωγή» την χαρακτήρισε ο Guardian, ενώ η Telegraph έγραψε ότι είναι μια παραγωγή «που θα σύστηνε θερμά στο παραδοσιακό κοινό της όπερας».

Ο Μοσίνσκυ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες παγκοσμίως, με μια σημαντική, τριακονταετή πορεία στο θέατρο και την όπερα. Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει έργα των Μότσαρτ, Τσαϊκόφσκι, Βάγκνερ, Στράους κ.ά. Έχει κερδίσει τρεις φορές το βραβείο Λώρενς Ολίβιε καλύτερης όπερας, για τις παραστάσεις του Λόενγκριν, Στιφέλιο και Η ζωή ενός ακόλαστου. Έχει συστηματικά συνεργαστεί με τις πλέον φημισμένες όπερες του κόσμου, όπως η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, η Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, η Όπερα του Σύδνεϋ, το Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης κ.ά.

Η παραγωγή Σιμόν Μποκκανέγκρα πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου (Royal Opera House). Πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βασιλική Όπερα, Λονδίνο, στις 12 Νοεμβρίου 1991.

Διευθύνει η καταξιωμένη αρχιμουσικός και καλλιτεχνική διευθύντρια της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης Ζωή Τσόκανου και ο ανερχόμενος μαέστρος Στάθης Σούλης. Τον ομώνυμο ρόλο θα ερμηνεύσουν δύο διεθνώς καταξιωμένοι Έλληνες βαρύτονοι, οι Δημήτρης Πλατανιάς και Τάσης Χριστογιαννόπουλος, ενώ το καστ συμπληρώνουν διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι μονωδοί όπως οι Τσέλια Κοστέα, Χριστόφορος Σταμπόγλης, Ραμόν Βάργκας, Άννα Στυλιανάκη, Πέτρος Μαγουλάς, Δημήτρης Πακσόγλου κ.ά.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ Ελάιτζα Μοσίνσκυ: Μια ολόκληρη ζωή κρίσης

Αυτή η μορφή της όπερας Σιμόν Μποκκανέγκρα (1881) του Βέρντι είναι μια αναθεωρημένη εκδοχή του ομότιτλου έργου που γράφτηκε το 1857. Τα τριάντα χρόνια που χωρίζουν τις δύο εκδοχές είναι σημαντικά όχι μόνο για το προσωπικό ύφος του Βέρντι αλλά και για τις πολιτικές και καλλιτεχνικές εξελίξεις στον πολιτισμό της Ιταλίας.

Πιο σημαντικό είναι ότι το είδος της όπερας είχε περάσει από το μελόδραμα σε μια πιο περίπλοκη μορφή μουσικού δράματος. Η ίδια η Ιταλία είχε βιώσει μια εθνική επανάσταση και στο περιβάλλον των ποιητών του Μιλάνου της δεκαετίας του 1880 κυριαρχούσε μια νέα ευαισθησία που προτιμούσε τον συμβολισμό, τον υπαινιγμό, την επιτηδευμένη ασάφεια.

Είναι σχεδόν αδύνατο να αφηγηθεί κανείς πλήρως την υπόθεση της όπερας. Αυτό ήταν σκόπιμο από την πλευρά του Μπόιτο και του Βέρντι. Το 1881 ο Μποκκανέγκρα εκφράζει μια νέα σύνθεση στο δημιουργικό έργο του Βέρντι, παρότι οι τεχνικές της πλοκής βασίζονται ακόμα στους μηχανισμούς του μελοδράματος. Ακόμα συναντάμε στιλέτα, δηλητήρια, κατάρες και συμπτώσεις, αλλά όλα αυτά έχουν τελειοποιηθεί, ώστε να εκφράζουν την ώριμη οπτική του Βέρντι σχετικά με τη μοίρα των ανθρώπων. Είναι ουσιαστικά ένα στοχαστικό και φιλοσοφικό έργο. Ο Σιμόν Μποκκανέγκρα είναι μια λυρική τραγωδία. Ο Βέρντι δημιουργεί μια αίσθηση δραματικής αλήθειας και ρεαλισμού, αλλά είναι ένας ρεαλισμός από τον οποίο απουσιάζουν οι ασήμαντες λεπτομέρειες. Ο Βέρντι είχε ως στόχο μια ολοκληρωτική σύλληψη των ανθρώπινων όντων και των καταστάσεων. Οι χαρακτήρες του μοιάζουν περισσότερο με αρχέτυπα παρά με προσωπογραφίες. Κυριαρχούνται από την απόλυτη επιταγή του πάθους. Και καθώς αυτές οι παθιασμένες δυνάμεις έρχονται αντιμέτωπες η μία με την άλλη, παράγουν μια αλυσίδα δράσεων και αντιδράσεων που μεταμορφώνουν αυτά τα πάθη σε πεπρωμένα. Στην τραγική δράση αυτής της όπερας διαπλέκονται πολλά προσωπικά και πολιτικά θέματα. Το κυνήγι της εξουσίας από τον Πάολο, η επιδίωξη της εκδίκησης από τον Φιέσκο, η αναζήτηση του Μποκκανέγκρα για την από καιρό χαμένη κόρη του. Σε αυτή την παραγωγή προσπάθησα να αφαιρέσω κάθε λεπτομέρεια η οποία θα μπορούσε να εμποδίσει την έκθεση της τραγικής πλοκής. Η δράση πρέπει να εκφράζει μια αναπότρεπτη ώθηση προς τα εμπρός… μια δύναμη του πεπρωμένου. Έχει ανάγκη από στιγμές γαλήνης και ευγένειας. Η μουσική γλώσσα είναι ποιητική και σύνθετη και υπαινίσσεται τη διαρκή ροή της ζωής. Η παραγωγή εκτυλίσσεται σε ένα πολύ απλό σκηνικό. Δεν είναι ο γοτθικός κόσμος του ιστορικού Μποκκανέγκρα αλλά ο νεοπλατωνικός κόσμος της ύστερης Αναγέννησης. Ενοποιεί τη δράση με μια σχεδόν αριστοτελική αίσθηση τάξης. Όπως στον Αριστοτέλη, η πλοκή του Βέρντι εξαρτάται από δύο κρίσιμες ανακαλύψεις, την εύρεση της κόρης του Μποκκανέγκρα και την ανακάλυψη του Αντόρνο ότι η Αμέλια είναι κόρη του Μποκκανέγκρα. Η τραγωδία έγκειται στην αδυναμία να εναρμονιστούν επί σκηνής οι αντίρροπες δυνάμεις που δρουν στην προσωπική και την πολιτική ζωή. Πρέπει να έχει κανείς την αίσθηση ότι έχει υπάρξει μάρτυρας μιας ολόκληρης ζωής σε κρίση η οποία βιώθηκε μέσα από τη δράση. Υπάρχει απαισιοδοξία σχετικά με τη δυνατότητα να επιτευχθεί τάξη στην πολιτεία και εκτίθεται η ιδέα του αμιγούς κακού στην ανθρωπότητα, το οποίο εμποδίζει την αρμονία. Ωστόσο, παραδόξως, πιο συγκινητικό απ’ όλα είναι το ντουέτο ανάμεσα στον Φιέσκο και στον Μποκκανέγκρα, όταν η ιδέα της συμφιλίωσης φανερώνεται φευγαλέα ως πιθανότητα.

 Ο Σιμόν Μποκκανέγκρα με μια ματιά  

Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ: Ο Τζουζέππε Βέρντι, ο διασημότερος συνθέτης του ιταλικού Ρομαντισμού, γεννήθηκε στο Λε Ρόνκολε της βόρειας Ιταλίας το 1813 και πέθανε στο Μιλάνο το 1901. Σπούδασε μουσική στο επαρχιακό Μπουσσέτο και στη συνέχεια στο Μιλάνο. Τα πρώτα του έργα γράφτηκαν μέσα στο επαναστατικό κλίμα της εποχής, απηχώντας ιδεολογικά τον αγώνα για την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Η ενασχόληση του συνθέτη με την πολιτική τον ανέδειξε σε εθνικό σύμβολο –ως ακροστιχίδα το σύνθημα «Viva, Verdi» σήμαινε «Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ, βασιλιάς της Ιταλίας» («Viva, Vittorio Emanuele, Re D’Italia»)– και το 1861 σε μέλος του πρώτου ιταλικού κοινοβουλίου. Δημοφιλέστερες όπερές του είναι: Ναμπούκκο, Ερνάνης, Ριγολέττος, Ο τροβαδούρος, Τραβιάτα, Η δύναμη του πεπρωμένου, Ντον Κάρλος, Αΐντα, Οθέλλος και Φάλσταφ. Με τη μουσική του ο Βέρντι εξέφρασε σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου Ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Είχε την ευτυχία να αγαπηθεί από ένα ιδιαίτερα πλατύ κοινό και να κερδίσει εξαρχής δημοτικότητα, που παραμένει αμείωτη έως σήμερα. Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που συνέβαλε στη δημιουργία εκείνης της μοναδικής στιγμής στην ιστορία της μουσικής κατά την οποία η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα λαϊκή.

Σύνοψη του πρωτοτύπου

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΡΑΣΗ: Στις αρχές του 14ου αιώνα η πόλη-κράτος της Γένοβας διοικείται από τους αντιπροσώπους δύο έντονα αντιμαχόμενων ομάδων, των πατρικίων και των πληβείων. Ο Φιέσκο ανήκει στους πατρικίους, ο Πάολο στους πληβείους. Ο Σιμόν Μποκκανέγκρα, διάσημος κουρσάρος που έχει ηγηθεί πολλών επιδρομών ενάντια σε εχθρούς της Γένοβας, έχει ερωτευτεί τη Μαρία, κόρη του Φιέσκο. Παρότι και αυτή τον αγαπά και έχει γεννήσει την κόρη του, ο πατέρας της απαγορεύει να παντρευτεί κάποιον κατώτερό της. Την έχει φυλακίσει στο ανάκτορό του, ενώ ο Μποκκανέγκρα έχει εμπιστευτεί το παιδί σε μια τροφό έξω από τα όρια της πόλης. Ο Πάολο σκοπεύει να εκμεταλλευτεί τον έρωτα του Μποκκανέγκρα για τη Μαρία προκειμένου να αποκτήσει ο ίδιος δύναμη, πείθοντας τον Σιμόν να θέσει υποψηφιότητα ως δόγης. Κανένας δεν θα αρνιόταν την εκλογή ενός ήρωα και πατριώτη, ενώ ούτε ο περήφανος Φιέσκο θα μπορούσε να του αρνηθεί την κόρη του. Ταυτόχρονα, ο Μποκκανέγκρα θα όφειλε την εξουσία του στον Πάολο.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Τη μοιραία νύχτα της εκλογής δόγη ο Πάολο και ο Πιέτρο, ένας ακόμη πληβείος σύμβουλος, συζητούν το σχέδιό τους να εκλέξουν τον Μποκκανέγκρα. Ο Πιέτρο συγκεντρώνει τον λαό, υποδαυλίζει το μίσος του για τους πατρικίους, περιγράφοντας τον απάνθρωπο τρόπο με τον οποίο ο Φιέσκο μεταχειρίζεται την κόρη του, και κερδίζει την υποστήριξή του υπέρ του Μποκκανέγκρα. Ο Σιμόν, που δεν γνωρίζει γιατί έχει προσκληθεί στη Γένοβα, δέχεται να γίνει υποψήφιος με σκοπό να κερδίσει την αγαπημένη του.

Ωστόσο, η Μαρία, στερημένη από τον αγαπημένο και από το παιδί της, έχει μόλις πεθάνει. Ο Φιέσκο ορκίζεται να εκδικηθεί τον άνθρωπο που ατίμασε την οικογένειά του και του στέρησε το παιδί του. Ο Μποκκανέγκρα τον συναντά έξω από το ανάκτορό του και ζητά συγχώρεση και συμφιλίωση. Ο Φιέσκο τον διώχνει και εξηγεί ότι αρνείται να τον ακούσει ώσπου να του παραδώσει την εγγονή του. Όμως, ο Μποκκανέγκρα δεν μπορεί να το κάνει αυτό, επειδή την τελευταία φορά που το επισκέφτηκε ανακάλυψε ότι η τροφός είχε πεθάνει και το κοριτσάκι δεν ήταν εκεί. Οι δύο άντρες χωρίζουν εχθρικά. Τη στιγμή που ο Μποκκανέγκρα ανακαλύπτει το άψυχο σώμα της Μαρίας, ακούει φωνές χαράς. Εξελέγη δόγης, ωστόσο η γυναίκα την οποία ήλπιζε να κερδίσει χάρη στο αξίωμά του δεν ήταν πλέον στη ζωή.

Μουσική διεύθυνση: Ζωή Τσόκανου (19, 20, 22, 26/1) – Στάθης Σούλης (23, 25/1)
Σκηνοθεσία: Ελάιτζα Μοσίνσκυ
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ρόρυ Φαζάν
Σκηνικά: Μάικλ Γήργκαν
Κοστούμια: Πήτερ Τζ. Χωλ
Φωτισμοί: Τζων Χάρρισον
Επιμέλεια φωτισμών: Μάθιου Μάλμπερρυ
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Κινησιολόγος ξιφομαχιών: Φίλιπ ντ’ Ορλεάν

Σιμόν Μποκκανέγκρα: Δημήτρης Πλατανιάς (19, 22, 25/1)

Τάσης Χριστογιαννόπουλος (20, 23, 26/1)

Μαρία Μποκκανέγκρα (Αμέλια): Τσέλια Κοστέα (19, 22, 25/1)

Άννα Στυλιανάκη (20, 23, 26/1)

Γιάκοπο Φιέσκο: Χριστόφορος Σταμπόγλης (19, 22, 25/1)

Πέτρος Μαγουλάς (20, 23, 26/1)

Γκαμπριέλε Αντόρνο: Ραμόν Βάργκας (19, 20, 26/1)

Δημήτρης Πακσόγλου (22, 23, 25/1)

Πάολο Αλμπιάνι: Γιάννης Σελητσανιώτης (19, 22, 25/1)

Κύρος Πατσαλίδης (20, 23, 26/1)

Πιέτρο: Διονύσης Τσαντίνης (19, 22, 25/1)

Αλέξανδρος Λούτας (20, 23, 26/1)

Λοχαγός των τοξοβόλων: Γιάννης Καλύβας (19, 22, 25/1)

Διονύσης Μελογιαννίδης (20, 23, 26/1)
Ακόλουθος της Αμέλιας: Βασιλική Πετρόγιαννη (19, 22, 25/1) 

 Αναστασία Κότσαλη (20, 23, 26/1)

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ

Info
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής - Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. 19, 20, 22, 23, 25, 26 Ιανουαρίου 2019. Ώρα έναρξης: 20.00 (Κυριακές 18.30). Τιμές εισιτηρίων: €15, €20, €35, €40, €50, €55, €60, €90 Φοιτητικό, παιδικό: €15 Περιορισμένης ορατότητας: €10. Προπώληση Ταμεία Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Καθημερινά 09.00-21.00 Τηλ.: 2130885700. Ομαδικές πωλήσεις: 2130885742 www.nationalopera.gr. Καταστήματα PUBLIC http://tickets.public.gr www.ticketservices.gr. Εκδοτήρια Ticket Services, Πανεπιστημίου 39, εντός Στοάς Πεσμαζόγλου.