Η Ελένη Πετάση γράφει κριτική για το έργο «Vitrioli» του Γιάννη Μαυριτσάκη που παρουσιάστηκε, σε σκηνοθεσία του Ολιβιέ Πι, στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Βιτριόλι με όλη τη σημασία τη λέξης είναι το ομότιτλο έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη σε συνδυασμό με την ωμή παράσταση του Ολιβιέ Πι. Βιτριόλι που πυρπολεί την ψυχή ενός έφηβου (Χάρης Τζωρτζάκης) ο οποίος στη διαδρομή προς την ενηλικίωση εμβαπτίζεται στη σεξουαλικότητά του περνώντας ανάμεσα από τη Σκύλλα και τη Χάλυβδη των κοινωνικών «πρέπει», των οικογενειακών τραυμάτων, των μη αποδεκτών παρεκκλίσεων και των προσωπικών του ενοχών.

Το τίμημα της διαφορετικότητας μοιάζει να μην έχει πάτο σ’ αυτό το εξομολογητικό κείμενο που δεν χαρίζεται σε κανέναν: ούτε στη μάνα (Μαρία Κεχαγιόγλου), ούτε στην ερωτευμένη φίλη που ονειρεύεται στερεότυπα μικροαστικής ευτυχίας (Κίτυ Παϊταζόγλου), ούτε στο δικαίωμα των φαντασιώσεων (ο ερμαφρόδιτος σύντροφος του Γιάννη Περλέγκα).

Και φυσικά ούτε στους θεματοφύλακες των θεσμών που αντιπροσωπεύουν ο πατριός-σφαγέας (Νίκος Χατζόπουλος), ο συσκευαστής κρεάτων (Μηνάς Χατζησάββας) και ο θεραπευτής-εξορκιστής του Περικλή Μουστάκη.

Δεν είναι τυχαίο που ο Έλληνας συγγραφέας χρησιμοποιεί την αγγλική λέξη «Vitrioli» για να ονομάσει την αγωνία που καίει τα σπλάχνα του αγοριού με την απροσδιόριστη ταυτότητα: «Κάτι άλλο έχω μέσα μου, δεν είμαι εγώ». Ίσως γιατί χρησιμοποιώντας μια ξένη γλώσσα ξορκίζει κανείς τις Ερινύες του, βρίσκει το κουράγιο να ορθώσει ανάστημα μπροστά στο φαύλο εκπολιτισμό μας, διευκολύνει την κυνική έκφραση των πιο απόκρυφων σκέψεων.

Και δεν είναι τυχαίο, επίσης, που τα πρόσωπα του έργου δεν έχουν όνομα. Στον κόσμο του Μαυριτσάκη οι άνθρωποι, στο έλεος και τη διακονία της κοινωνίας, ταυτίζονται με τις ιδιότητες που τους έχουν επιβληθεί και όποιος αμφισβητεί τους κανόνες, σκοντάφτοντας στη δική του θέληση, οδηγείται στα άκρα, παραδίδεται στην καταστροφή.

Αυτήν τη βίαιη εσωτερική πάλη με τις φροϋδικές αναφορές, τα εμποτισμένα με κατάμαυρο χιούμορ αλληγορικά στοιχεία (όπως η σφαγή των ζώων από κάποιον που «αγαπά» τα ζώα) και τα επακόλουθα εγκαύματα από ψυχικά οξέα παρακολουθούμε στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Συγγραφέας και σκηνοθέτης, σαν συγκοινωνούντα δοχεία, παραδίδουν μια «ιστορία» τρόμου που αναζωογονεί το θέατρο της σκληρότητας του Αρτώ, συμπλέουν με το ιδεολογικό της υπόβαθρο αλλά και ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον. Ποιος θα βγει νικητής; Ο χειμαρρώδης λόγος του πρώτου ή η καταιγιστική, τολμηρή - μέχρι εξοντωτική - εικονοποιία του δεύτερου; Είναι αλήθεια ότι η παράσταση του Πι καταφέρνει ως ένα βαθμό να πνίξει τις λέξεις και μάλιστα σε ένα κείμενο που υμνεί τις λέξεις. Είναι αλήθεια ότι συχνά αντί να ακούμε ελεύθερα μας «βιάζει» το βλέμμα της σκηνοθεσίας. Και είναι αλήθεια ότι το συγκεκριμένο ενδιαφέρον εγχείρημα, παρόλες τις κοινωνικές προεκτάσεις του, λειτουργεί ως κλειστό κύκλωμα αφήνοντας απέξω το μέσο θεατή.

Όμως ο Γάλλος θεατράνθρωπος (πρώην διευθυντής του θεάτρου «Οντεόν» στο Παρίσι και διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν από το 2014) απαντά με μια δυνατή σκηνοθεσία - κι ας μην προτείνει μια υφολογική ανταρσία.

Μέσα σε έναν περιορισμένο χώρο σπαρμένο με λάσπη από αμίαντο οι ηθοποιοί κυλιούνται, ξεσκίζονται, πετούν τα ρούχα τους, επιδίδονται σε πάσης φύσεως σεξουαλικές συνευρέσεις.

Όλοι τους εκτίθενται δίχως αναστολές προσφέροντας υψηλού επιπέδου ερμηνείες. Θα σταθώ στους νεότερους: τον Χάρη Τζωρτζάκη που με λίγες πρόβες (αντικατέστησε την τελευταία στιγμή τον Δημήτρη Μαθωναίο) κατάφερε να ανταποκριθεί επάξια στο δύσκολο ρόλο του, αλλά και στην Κίτυ Παϊταζόγλου που υπόσχεται ένα ευοίωνο καλλιτεχνικό μέλλον.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ[email protected]