Κριτική: Είδαμε το «Ύψωμα 731» του Άρη Μπινιάρη

ΤΡΙΤΗ, 07 ΜΑΙΟΥ 2019

Ο Άρης Μπινιάρης, με σύμμαχο τη μουσική, αφήνοντας πίσω του πολυπληθείς θιάσους και «καθιερωμένα σχήματα, δημιούργησε ξανά μια ηλεκτρισμένη ροκ συναυλία.

Στα ορεινά της Αλβανίας βρίσκεται το ύψωμα 731 του βουνού Τρεμπεσίνα. Εκεί τον Μάρτιο του 1941 δόθηκε μία από τις πιο κρίσιμες μάχες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Από την μια πλευρά στήθηκαν οι υπερδιπλάσιες σε δύναμη Ιταλικές δυνάμεις - και μάλιστα με την επίβλεψη του Μπενίτο Μουσολίνι - που η στρατηγικής σημασίας κατάληψή του θα τους άνοιγε τον δρόμο προς την Ελλάδα. Και από την άλλη μια χούφτα Ελλήνων στρατιωτών, σκαρφαλωμένη στον λόφο ακολούθησε με ανυπέρβλητη γενναιότητα την προσταγή του ηρωικού ταγματάρχη Δημητρίου Κασλά:

«Επί των κατεχόμενων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρι εσχάτων....Ουδείς θα κινηθεί προς τα οπίσω. Πάντες θα αποθάνωσι επί των θέσεων των».

Μετά από αλλεπάλληλες λυσσαλέες συγκρούσεις που άφησαν πίσω τους χιλιάδες νεκρούς (12.000 Ιταλούς και 1.243 Έλληνες με 42 αγνοούμενους) και την τρομακτική αντίσταση των δικών μας, ακολούθησε η συντριπτική ήττα των εχθρών. Το Ύψωμα 731 - μειωμένο κατά πέντε μέτρα - «έμπαινε πια, ζωσμένο με φλόγες στον θρύλο», όπως γράφει ο Άγγελος Τερζάκης.

Αυτή η σημαντική σελίδα της Ιστορίας ενέπνευσε τον Άρη Μπινιάρη. Το κείμενό του, μια αντιπολεμική, αντιφασιστική κραυγή αλλά και μια ωδή στην αυτοθυσία, έριξε νέο φως στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Και όχι μόνο. Όπως επισημαίνει ο ίδιος, επιδίωξή του ήταν «να κάνει ο καθένας τις δικές του αναγωγές σε σχέση με μικρότερες ή μεγαλύτερες νίκες που έχει πετύχει σε υπαρξιακό επίπεδο».

Κατ' επέκταση, οι θαμμένοι στη γη μαχητές που πάλεψαν με αυταπάρνηση ενάντια στη σφοδρότητα των επιθέσεων για να αναδυθούν, στο τέλος, από τον Άδη, έγιναν, στα χέρια του, παράδειγμα αναγνώρισης αξιών - είτε σε προσωπικό είτε σε συλλογικό επίπεδο - «που δεν αφήνουμε χώρο να αναπνεύσουν».

Η σημασία αυτής της απρόσμενης νίκης και του ψυχικού σθένους που την συνόδεψε αποτυπώνεται από τα πρώτα λόγια του έργου.

«Έτσι τους βρήκανε στο ύψωμα οι Ιταλοί. 731 μέτρα πάνω από τη γη, 731 μέτρα πάνω από τον Αδη. Τσοπαναραίοι και βοσκοί, μια παρέα κοντοχωριανοί, αγρότες απ' τη Θεσσαλία. Δεκαεννιά χρονών παιδιά απ' την Καρδίτσα, απ' το Μέτσοβο, απ' τα Τρίκαλα. Ρακένδυτοι, παγωμένοι ως το κόκαλο, νηστικοί και εξουθενωμένοι. Μια χούφτα φαντάσματα».

Ο Άρης Μπινιάρης, με σύμμαχο τη μουσική (σύνθεση και ζωντανή εκτέλεση από τους Β. Κουλουμπή, Π. Σαρδελή, Χρ. Γεωργόπουλο), αφήνοντας πίσω του πολυπληθείς θιάσους και «καθιερωμένα σχήματα, δημιούργησε ξανά μια ηλεκτρισμένη ροκ συναυλία, όμοια σε ύφος με εκείνες τις παραστάσεις (όπως «Το Θείο Τραγί» και το «21») που τον καθιέρωσαν πριν μερικά χρόνια. Σ' αυτήν ο δικός του ποιητικός λόγος, διανθισμένος με μαρτυρίες, αναμνήσεις και σπαράγματα ιστορικών στοιχείων, ανιχνεύει όλη τη φρίκη του πολέμου. Τίποτα δεν εξιδανικεύεται.

Ούτε ο φόβος του θανάτου «Παναγιά μου, σώσε με Να ξαναδώ τα παιδιά μου», ούτε η αγωνία μιας τέτοιας σφαγής, «Μόνο κατσίκα έχω σφάξει, Κωνσταντή...μόνο κατσίκα στο χωριό».

Η υψηλή ενέργεια, η παράφορη θεατρική αφήγηση του ίδιου, η αντιστικτικά ψύχραιμη παρουσία του Κωνσταντίνου Σεβδαλή, η φορτισμένη ηλεκτρονική μουσική (αν και κάποιες φορές καλύπτει τον λόγο) και οι θαυμάσιοι φωτισμοί (Πάρις Μέξης, Αρης Μπινιάρης), που λειτουργούν ως σκηνικό στην άδεια σκηνή, συνθέτουν μια ιδιαίτερα αξιόλογη σκηνική εμπειρία.