Ο Στάθης Λιβαθινός μιλά στο click@Life για το πιο τολμηρό στοίχημα της σκηνοθετικής του καριέρας, την πεντάωρη παράσταση της Ιλιάδας που θα παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου (4-8 Ιουνίου).

Αναμφίβολα η- κατά Στάθη Λιβαθινό- «Ιλιάδα» θα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των θεατρόφιλων στο φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Σε μια μαραθώνια παράσταση συνολικής διάρκειας πέντε ωρών (μαζί με τα τρία διαλείμματα) ο σκηνοθέτης θα επιχειρήσει να ξεδιπλώσει ορισμένους από τους βασικούς άξονες της ομηρικής αφήγησης, έχοντας ως όχημα τη γεμάτη χυμούς, ρέουσα, βραβευμένη μετάφραση του Μαρωνίτη.

Θα κατορθώσει άραγε να καθηλώσει τους θεατές; Γιατί ο ίδιος πιστεύει ότι ένας σημαντικός δημιουργός πρέπει να απευθύνεται στο ευρύ κοινό…Μετά την εικαστική σύλληψη της Οδύσσειας από τον Μπομπ Γουίλσον, μια από τις σημαντικότερες παραγωγές του Εθνικού Θεάτρου της σεζόν που μας πέρασε, θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε αυτή τη νέα, θεατρική ανάγνωση των ομηρικών επών.

Μετά την «Φόνισσα» και τον «Ερωτόκριτο», επιχειρείτε να μεταφέρετε στη σκηνή του θεάτρου και την Ιλιάδα. Αναζητάτε μήπως κατά κάποιο τρόπο το «ελληνικό DNA» μέσα από αυτά τα εμβληματικά κείμενα;

Μακριά από μένα κάτι τέτοιο. Δεν με ενδιαφέρει και δεν είναι δική μου αποστολή να ερευνήσω το ελληνικό DNA. Άλλωστε ο Όμηρος το έχει κάνει αυτό πολύ καλύτερα από εμένα. Και όχι μόνο το έχει κάνει, αλλά και πρόβλεψε την εξέλιξή του κατά κάποιο τρόπο. Με ενδιαφέρει η ουμανιστική πλευρά του θεάτρου, δηλαδή ό,τι μπορεί να συγκινήσει και να αγγίξει έναν άνθρωπο σε όλα τα πλάτη και μήκη του κόσμου. Οτιδήποτε έχει εκ των προτέρων τη σφραγίδα «προσοχή ελληνικό» δεν με αφορά. Εμένα με ενδιαφέρει κάτι που θα έχει τη σφραγίδα «προσοχή ανθρώπινο», «προσοχή ουσιαστικό». Αυτό το είδος τέχνης με αφορά. Και θεωρώ πως ο Μπαχ, ο Σαίξπηρ και ο Όμηρος, για μένα, είναι κατά κάποιο τρόπο και Έλληνες γιατί συγκινούν όλους τους ανθρώπους, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης.

Η Ιλιάδα έχει πράγματι, θεατρικές αρετές ώστε να μεταφερθεί στη σκηνή;

Δεν ξέρω αν έχει θεατρικές αρετές, σίγουρα όμως διαθέτει δραματικές αρετές. Το θέατρο πρέπει να δανείζεται γλώσσες και ρούχα από όλες τις ντουλάπες γιατί στην πραγματικότητα έχει ανάγκη να ανανεώνει την εκφραστική του γλώσσα. Ο ραψωδός μας παραπέμπει στον απόλυτο περφόρμερ- ηθοποιό. Ό, τι έκανε ο ραψωδός θα ήθελε πολύ να το πετύχει κι ένας ηθοποιός, δηλαδή να αυτοσχεδιάζει μπροστά στο κοινό, να αιχμαλωτίζει την προσοχή του, να το κάνει να ταξιδεύει μαζί του. Αυτά είναι θεατρικά στοιχεία τα οποία, έτσι κι αλλιώς, με ενδιαφέρουν πάρα πολύ, γι’ αυτό και ήθελα να τα ερευνήσω. Η «Ιλιάδα» είναι μεταφρασμένη στην παράστασή μας γιατί εάν παρουσίαζα το πρωτότυπο, ιδέα με την οποία φλέρταρα στην αρχή, λίγοι άνθρωποι θα το καταλάβαιναν. Έχουμε ανάγκη την μετάφραση και το θέατρο για μένα είναι κατά κάποιο τρόπο ένας κρίκος ανάμεσα στον Όμηρο και την εποχή μας. Ωστόσο διατηρώ μέσα μου την αμφιβολία, εάν τελικά το έπος-που είναι αυθύπαρκτο και αυθεντικό είδος τέχνης-μπορεί να γίνει τελικά θέατρο. Θέλω η παράστασή μου να μεταφέρει αυτή την αμφιβολία μου και στο κοινό. Το ότι κάνω μια παράσταση δεν σημαίνει για μένα ότι κλείνω το θέμα «έπος και θέατρο». Αντιθέτως, το ανοίγω. Και θέλω το κοινό να δει ότι πρόκειται για δύο ξεχωριστά είδη τέχνης τα οποία συναντιούνται με αφορμή τον Όμηρο. Άλλωστε και σε προηγούμενες παραστάσεις μου, όπως για παράδειγμα στη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη ή στον Ερωτόκριτο, δεν κρύβω την προέλευση του έργου, την αποκαλύπτω. Μου αρέσει να καταλαβαίνει το κοινό ότι είναι ένα λογοτεχνικό είδος που μεταφέρεται στο θέατρο. Θέλω καθαρούς κανόνες και όχι να κρύβω το είδος με το οποίο ασχολούμαι.

Πώς προέκυψε η συμμετοχή του Σαολίν μοναχού στις πρόβες της παράστασης;

Η Ιλιάδα είναι ένα πολεμικό έπος και στην αφήγηση, ο πόλεμος είναι το βασικό όχημα. Τα θέματα είναι άλλα, όμως ο Όμηρος τον χρησιμοποιεί για να πει αυτή την ιστορία. Επειδή είμαστε μια γενιά που δεν έχει πολεμήσει, προσπάθησα να ανακαλύψω τρόπους ώστε οι ηθοποιοί να εξοικειωθούν κατά κάποιο τρόπο με τις προτεινόμενες συνθήκες του έργου. Θεώρησα ότι είναι μοναδική δυνατότητα ένας συνεργάτης προερχόμενος από έναν πολιτισμό που διατηρεί τις πολεμικές τέχνες ζωντανές μέχρι και σήμερα, να μπορέσει να μυήσει τους ηθοποιούς σε κάποιους από αυτούς τους κώδικες. Με ενδιέφερε η άσκηση των ηθοποιών και η εξοικείωσή τους με άλλο κινησιολογικό λεξιλόγιο. Για αυτό κάλεσα τον Σαολίν μοναχό, ο οποίος δουλεύει μαζί μας από τον Σεπτέμβρη. Υπήρξε ουσιαστικά το μέσο για να εξοικειωθούμε με την πολεμική τεχνική. Κάποια στοιχεία αυτής της πολεμικής τεχνικής -με διαφορετικό όμως τρόπο- είναι ενταγμένα στην παράσταση.

Μέσα από την παράστασή σας διερευνάτε παράλληλα και την έννοια του ηρωισμού. Γιατί επιλέξατε να μιλήσετε για αυτό το θέμα σε μια μάλλον «αντιηρωική» εποχή, όταν απουσιάζουν οι ήρωες και τα πρότυπα;

Το ότι δεν υπάρχουν, δεν σημαίνει ότι και η εποχή μας δεν τους έχει ανάγκη. Ο ηρωισμός δεν είναι κάτι εξωπραγματικό. Είναι η ανάδειξη κάποιων ικανοτήτων και χαρισμάτων των ενός ανθρώπου που βρίσκεται ανάμεσα μας. Ορισμένες φορές και η αξιοπρέπεια είναι ένα είδος ηρωισμού. Κάθε εποχή έχει τους δικούς της ηρωισμούς. Και στον Όμηρο ο ηρωισμός γεννιέται σε συγκεκριμένες συνθήκες. Σου δίνει ένα λόγο να ζήσεις ή να πεθάνεις. Νομίζω ότι αυτό το έχει ανάγκη η εποχή μας και αυτή ήταν μια από τις αιτίες για τις οποίες ασχολήθηκα με την Ιλιάδα.

Σε ποια πρόσωπα της Ιλιάδας εστιάζετε;

Με τη συνεργάτιδά μου την Έλσα Αδριανού διαπιστώσαμε ότι ο Όμηρος είναι πολυπρισματικός. Βέβαια χωρίς τη διαμάχη Αγαμέμνονα Αχιλλέα δεν θα υπήρχε Ιλιάδα. Νομίζω ότι εδώ πρόκειται για την αφήγηση ενός εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο στην παράσταση προσπαθούμε να φωτίσουμε όλα τα πρόσωπα. Ο Αίαντας είναι ο ήρωας στον οποίο πέφτει ο κλήρος να παίζει τον ρόλο του Αχιλλέα ενώ δεν είναι Αχιλλέας. Ο Δίας ανήκει στους θεούς αλλά είναι και κάτι ακόμα, είναι μια τρομερή μορφή στο έργο. Ο Έκτορας φυσικά, βρίσκεται στην αντίπερα όχθη, είναι ο άνθρωπος ο οποίος προσπαθεί να ανταπεξέλθει στο τεράστιο βάρος που του ρίχνει η μοίρα στους ώμους, να οδηγήσει δηλαδή τον λαό και να σώσει μια πόλη. Ο Οδυσσέας, ο Νέστορας, η Εκάβη, η Ανδρομάχη και άλλοι μικρότεροι ήρωες, τους βασικότερους από τους οποίους τους διαπραγματευόμαστε στην παράσταση.

Υπάρχει κάποιος ήρωας –κλειδί για την κατανόηση του έργου στον οποίο στέκεστε περισσότερο;

Δεν πρέπει να κάνω κάτι τέτοιο γιατί σκοπός μου δεν είναι να αφηγηθώ τη μια μόνο πλευρά της ιστορίας. Όπως, βεβαίως, και δεν μπορώ να τις πω όλες, αυτό είναι ένα χαμένο παιχνίδι. Έτσι κι αλλιώς για όποιον γνωρίζει την Ιλιάδα μπορεί να καταλάβει ότι μέσα σε 4,5 ώρες ούτε έναν πρόλογο δεν μπορείς να κάνεις. Κάνουμε ένα πρώτο σκίτσο των προσώπων μια αφήγηση της ιστορίας και της υπόθεσης και προσπαθούμε να ρίξουμε ουσιαστικές γέφυρες με την εποχή μας- κάτι που το θέατρο πάντα το επιθυμεί.

Ταυτότητα παράστασης: σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός. Μετάφραση: Δ. Ν. Μαρωνίτης. Σκηνική διασκευή και επεξεργασία: Στάθης Λιβαθινός και Έλσα Ανδριανού. Σκηνικά και κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Μουσική σύνθεση και σχεδιασμός ήχου: Λάμπρος Πηγούνης. Σύμβουλος για τη δραματουργία: Στρατής Πασχάλης. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Κινησιολογική προετοιμασία και πολεμικές τέχνες: Σι Μιαο Τζιε Μάχιμος Μοναχός Σαολίν. Επιστημονικός σύμβουλος, Μενέλαος Χριστόπουλος. Επιμέλεια κίνησης: Pauline Huguet. Boηθοί σκηνοθέτη: Σοφία Γαλανάκη και Νεφέλη Μυρωδιά. Ερμηνεύουν οι : Λευτέρης Αγγελάκης, Αργυρώ Ανανιάδου, Βασίλης Ανδρέου, Δημήτρης Ήμελλος, Νίκος Καρδώνης, Νεφέλη Κουρή, Γεράσιμος Μιχελής, Διονύσης Μπουλάς, Γιάννης Παναγόπουλος, Μαρία Σαββίδου, Χρήστος Σουγάρης, Άρης Τρουπάκης, Αμαλία Τσεκούρα, Γιώργος Τσιαντούλας , Γιώργος Χριστοδούλου. Κρουστά Μανώλης Κλαπάκης. Ακούγονται οι μουσικοί: Ανδρέας Χατζηανδρέας (Καβάλ, Γκάιντες). Νίκος Παραουλάκης (Νέυ). Βαχάν Γκαλστιάν (Ντουντούκ). Γιώργος Κοντογιάννης (Λύρα Κρητική). Παντελής Παυλίδης (Πολίτικη και Αρχαία Ελληνική Λύρα). Αλέκος Βασιλάτος (Κόντρα Μπάσο). Μανούσος Κλαπάκης (Προηχογραφημένα Κρουστά). Άρης Τρουπάκης, Λάμπρος Πηγούνης (Ηλεκτρικές Κιθάρες).

Πληροφορίες: Ιλιάδα, 4-8 Ιουνίου, ώρα: 20:00 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Πειραιώς 260, κτίριο Δ. Τιμές εισιτηρίων: 25 ευρώ, μειωμένο 20 ευρώ, φοιτητικό, άνω των 65: 15 ευρώ, ανέργων και ΑΜΕΑ: 5 ευρώ.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ