Τα τραίνα φτάνουν στο σταθμό κάθε πρωί στις έξι ακριβώς. Οι ταλαιπωρημένοι επιβάτες κατευθύνονται σ' ένα προθάλαμο που οι Γερμανοί αποκαλούν «θεραπευτήριο« ή ακόμα πιο κυνικά «Ο δρόμος για τον Ουρανό». Λίγο αργότερα ο εφιαλτικός καπνός που υψώνεται στον αέρα διαπερνά τα σύννεφα αφήνοντας το απτό αποτύπωμα μιας ανεπανάληπτης θηριωδίας.

Ωστόσο, εκεί δίπλα,  στην μικρή πόλη Τερεζίν, κοντά στην Πράγα, έχει στηθεί  ένα «υποδειγματικό» στρατόπεδο συγκέντρωσης Εβραίων που δεν θυμίζει σε τίποτα την κτηνωδία των Ναζί.

Είναι 23 Ιουνίου του 1944 και κάποιοι εκπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού αποφασίζουν να το επισκεφτούν για να διαπιστώσουν αν οι φήμες για κακομεταχείριση των κρατουμένων ευσταθούν.

Η κυβέρνηση του Βερολίνου, θέλοντας να ηρεμήσει την κοινή γνώμη, ζητάει από τον Διοικητή του να στήσει ένα παιχνίδι εντυπώσεων, δημιουργώντας - με τη συμβολή επιλεγμένων Εβραίων - μια πλαστή εικόνα αξιοπρεπούς διαβίωσης.  

Και το κατορθώνει. Οταν φθάνουν οι επισκέπτες η παράσταση αρχίζει. Το γκέτο έχει μεταμορφωθεί. Υπάρχουν δρόμοι καθαροί, πάρκα και βιβλιοθήκες. Κάποιος διαβάζει ανέμελα την εφημερίδα του,  ένας άλλος τραβάει φωτογραφίες, ένα κορίτσι παίζει με την κούκλα του, ένας πουλάει μπαλόνια, ένα ζευγάρι φλερτάρει. Το μόνο ανησυχητικό «στοιχείο»; Πότε πότε ακούγεται ο θόρυβος του τρένου. Υπάρχει και αυτός ο «περίεργος» καπνός. Αλλά ποιος τα προσέχει αυτά....

Τα Ες Ες φτάνουν στο σημείο να γυρίσουν και μια προπαγανδιστική ταινία  με τίτλ ο«Ο Φύρερ χαρίζει στους Εβραίους μια πόλη"» και.... όλοι είναι ευχαριστημένοι.

Αυτή τη σατανική απάτη, που χρησιμοποιήθηκε από τον Χίτλερ κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, περιγράφει στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον έργο του ο Ισπανός δραματουργός Χουάν Μαγιόργκα.

Ένα έργο που επιχειρεί να μας αφυπνίσει, καθώς η εκμετάλλευση ή  η εξόντωση αθώων ανθρώπων ισχύει και σήμερα, ενώ, όπως ο ίδιος επισημαίνει, μας προτρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας το ερώτημα:  «εγώ, μέσα στη σκηνή του κόσμου, κατά πόσο είμαι ένας ρόλος που τον έγραψαν και τον σκηνοθετούν άλλοι;.

Η σκηνοθέτις Έλενα Καρακούλη, με τη συμβολή της εύστοχης μετάφρασης από την Μαρία Χατζηεμμανουήλ, ακολούθησε πιστά την αφηγηματική ροή του. Και διάνθισε το κείμενο με μία ζωντανή εικαστική εγκατάσταση, που μας υποδέχεται πριν την έναρξη των δρώμενων, ένα βίντεο που αναπαριστά τις πρόβες  των θυμάτων, ένα ακόμη βίντεο με αυθεντικά ντοκουμέντα (και τα δύο με την επιμέλεια του Άγγελου Παπαδόπουλου) και τέλος μία έκθεση με φωτογραφικό υλικό της εποχής.

Παρ όλη, όμως, την ενδελεχή έρευνά της θεωρώ ότι η υπερπληθώρα αναφορών (ένα βίντεο θα ήταν αρκετό) μείωσε την δυναμική της παράστασης.

Elina Giounanli

Ωστόσο την αποζημίωσαν οι εξαιρετικοί ηθοποιοί της.

Ο Νίκος Ψαράς ταυτίστηκε απόλυτα με τον διοικητή του στρατοπέδου, αυτόν τον καλλιεργημένο λάτρη της τέχνης και ταυτόχρονα παρανοϊκό, αδίσταχτο και κυνικό δήμιο.

Ο Δημήτρης Παπανικολάου, από την άλλη, στο ρόλο του Εβραίου Γκότφριντ που υποχρεώνεται να καθοδηγήσει τους  συμπατριώτες του σε τούτη την τραγική παρωδία υπηρετώντας την φασιστική προπαγάνδα, σαν ένας άλλος Τσάρλι Τσάπλιν, σωματοποίησε θαυμαστά όλο τον φόβο, τον πόνο και την απόγνωση που φωλιάζει στην ψυχή του ήρωά του.

Ο Θανάσης Δήμου ερμήνευσε  με βαθιά αγωνία τον ενοχικό απεσταλμένο του Ερυθρού Σταυρού που απολογείται εκ των υστέρων για όσα εν τέλει «δεν είδε».

Η μικρή Ελλη Παπανικολάου, τέλος, έκλεισε την παράσταση αποδίδοντας με την μαγική φωνή της ένα μελαγχολικό, νοσταλγικό νανούρισμα. Εκείνο που τις τραγουδούσε η μητέρα της που τώρα έχει χαθεί.

Ελένη Πετάση - [email protected]