Ο Στέλιος Μάινας με αφορμή την παράσταση «Περλιμπλίν και Μπελίσα» μιλάει στο click@Life για το ερωτικό πάθος που καθαγίασε ο Λόρκα με την πένα του.

Στο σπαρακτικό και αστείο ερωτικό «παραμύθι» του Λόρκα, με τίτλο «Περλιμπλίν και Μπελίσα» που σκηνοθετεί ο Δήμος Αβδελιώδης, πρωταγωνιστεί ο Στέλιος Μάινας, προσπαθώντας να «κατακτήσει» την ωραία, άπιστη Δήμητρα Ματσούκα (στο ρόλο της γοητευτικής Μπελίσα). Το έργο αντιπαραθέτει στο πνεύμα τη σαρκική έλξη, στα νιάτα την ανελέητη φθορά του χρόνου, στην πίστη, την ανεκτικότητα του ερωτικού πάθους. Ο Στέλιος Μάινας υποδύεται τον Περλιμπλίν, έναν μεσήλικα διανοούμενο, αποκλεισμένο στο σύμπαν των βιβλίων που ανακαλύπτει όψιμα τις χαρές και τους πόνους του έρωτα, όταν παντρεύεται την κατά πολύ νεότερή του, «ζωηρή» Μπελίσα. Στο ρόλο της αφοσιωμένης υπηρέτριας του Περλιμπλίν εμφανίζεται η Ελένη Καστάνη. Η παράσταση στο πλαίσιο της καλοκαιρινής της περιοδείας, επιστρέφει στην Αθήνα στις 28 Αυγούστου, στα Βριλήσσια, στο θέατρο «Αλίκη Βουγιουκλάκη». Επόμενοι σταθμοί: 29 Αυγούστου, Ραφήνα, Δημοτικό Κολυμβητήριο, 2 Σεπτεμβρίου, Κορυδαλλός, Δημοτικό Αμφιθέατρο «Θανάσης Βέγγος», 6 Σεπτεμβρίου Πάτρα, Ρωμαϊκό Ωδείο, 9 Σεπτεμβρίου Κηποθέατρο Παπάγου.

Με ποιο τρόπο το ερωτικό παραμύθι του Λόρκα φωτίζει την πάλη ανάμεσα στην ψυχή και το σώμα;

Ακριβώς έτσι όπως το είπατε, με ένα παραμύθι. Ο Λόρκα μιλάει παραβολικά, ήταν ένας συγγραφέας που αρεσκόταν στη μυθοπλασία και τη μυθολογία του αντικειμένου του κι όχι στο ρεαλισμό. Εξάλλου η ποίηση είναι η συμπύκνωση των εννοιών και πάντα μιλά μεταφορικά και παραβολικά. Επειδή ο Λόρκα ήταν εραστής των λέξεων και της γλώσσας έχει εντρυφήσει ακριβώς στην πυκνότητα των εννοιών για να μπορέσει να αποδώσει το πάθος του ερώτα. Γι αυτό και έχει θεωρηθεί ο πιο ερωτικός ευρωπαίος «θεατρικός συγγραφέας», ο ποιητής του έρωτα και του Ντουέντε.

Να αναλύσουμε την έννοια του Ντουέντε; Εσείς πώς την αντιλαμβάνεστε και πώς διαχέεται στην παράσταση;

Στέλιος Μάινας, Δήμητρα Ματσούκα και Ελένη Καστάνη

Για πολλά χρόνια το Ντουέντε, είχε παρεξηγηθεί, ότι είναι το ισπανικό πάθος κ.λ.π. Ο Λόρκα εξήγησε και δήλωσε τι είναι το Ντουέντε. Είναι το δαιμόνιο, σύμφωνα με τον ίδιο. Τα καλά δαιμόνια- γιατί για τον Λόρκα υπάρχουν τα καλά και τα κακά δαιμόνια- που μπαίνουν στον άνθρωπο και τον ωθούν να δράσει. Η δράση κι η αντίδραση είναι πολύ σημαντικά κομμάτια στη ζωή μας έλεγε ο Λόρκα. Στο δικό μας έργο υπάρχουν αυτά τα δαιμόνια, τα οποία βλέπουν την απιστία της Μπελίσα και την καλύπτουν λέγοντας ότι μόνο έτσι θα κάνουμε καλό στον Περλιμπλίν. Πώς όμως μια απιστία μπορεί να κάνει καλό στον απατημένο; Την εξήγηση δίνουν τα ίδια τα δαιμόνια και κατ’ επέκταση ο Λόρκα. Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα που πρέπει να το βιώσεις ολοκληρωτικά, χωρίς όρους και όρια. Ακόμα και το ακραίο κομμάτι της απιστίας πρέπει να ξεπεραστεί για να μπορείς να πεις ότι έχεις δοκιμαστεί στον έρωτα. Με λίγα λόγια, ο έρωτας δεν μπαίνει στις λογικές της καθημερινότητάς μας. Ο έρωτας είναι υπερβατικός. Και τα μεγάλα αισθήματα μόνο με την υπερβατικότητα μπορούν να βιωθούν. Και γενικότερα ό,τι σημαντικό κάνουμε στη ζωή μας, είναι κατ’ ουσίαν υπερβατικό, είτε το γνωρίζουμε, είτε γίνεται εν αγνοία μας.

Εσείς και ο σκηνοθέτης, Δήμος Αβδελιώδης, αντιμετωπίζετε αυτό το ερωτικό παραμύθι ως κωμωδία ή δράμα;

Όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω στο έργο, νομίζαμε ότι ξεκινάει ως κωμωδία και καταλήγει δράμα. Όμως διαπιστώσαμε ότι δεν είναι τίποτα από αυτά. Είναι ένα σατυρικό δράμα, ακριβώς με την ίδια λογική που οι αρχαίοι Έλληνες, έκλειναν το μάτι στην τραγωδία και την κωμωδία. Η υποκριτική Μπελίσα κλείνει το μάτι ουσιαστικά στα γήινα. Αν θέλουμε να το μεταφέρουμε κάπως πιο απλά, είναι μια κωμωδία με έντονα δραματικά στοιχεία.

Η σκηνοθετική επιλογή του Δήμου Αβδελιώδη να ανεβάσει την παράσταση σε στυλ κουκλοθέατρου, με τη μορφή λαϊκής όπερας, με ποιο τρόπο αντανακλά το πνεύμα του κειμένου;

Στέλιος Μάινας και Δήμητρα Ματσούκα

Το κείμενο πρώτα απ’ όλα γράφτηκε για κουκλοθέατρο. Ο Λόρκα, ένας βαθιά σουρεαλιστής συγγραφέας, ήταν επηρεασμένος και ομοτράπεζος με τους Νταλί, Μπουνιουέλ και Μπρετόν. Ως γνήσια λαϊκός συγγραφέας κατέφυγε στις φυλλάδες της Ευρώπης του 17ου και του 18ου αιώνα, οι οποίες ήταν μονοσέλιδες, έγχρωμες, σαν κόμικς της εποχής ζωγραφισμένα με το χέρι. Αφηγούνταν μικρές ερωτικές ιστορίες και άλλα δραματικά ή κωμικά επεισόδια. Σε αυτές βασίστηκε το έργο του «Περλιμπλίν και Μπελίσα». Ο Περλιμπλίν είναι ένας βασικός ήρωας αυτών των φυλλάδων. Ο Λόρκα ήθελε το έργο του να έχει λαϊκή βάση, να πρωταγωνιστούν απόλυτα αναγνωρίσιμα πρόσωπα και καταστάσεις, γι αυτό και χρησιμοποίησε αυτούς τους ήρωες. Όμως με την πένα και τη γραφή του, τους εξαϋλωσε, τους έκανε ωραίους και ρομαντικούς.

Ο Δήμος Αβδελιώδης προσπάθησε να ξεκινήσει το έργο σαν αυτές οι κούκλες, οι ξύλινες κατασκευές, να ξεκινούν κενές αισθημάτων και στην πορεία, η πλήρωση με το μεγάλο αίσθημα του έρωτα, να τις εξανθρωπίζει. Δηλαδή οι ήρωες ξεκινούν ως ξύλινες κούκλες και καταλήγουν άνθρωποι, ζωντανοί με αίμα. Είναι η δικαίωση του έρωτα που μπορεί και μεταμορφώνει ακόμα και τα ξύλινα αντικείμενα.

Η μετατροπή ενός ηθοποιού σε ζωντανή κούκλα, ποιες προκλήσεις ή και ερμηνευτικές δυνατότητες δημιουργεί;

Όταν βάζεις περιθώρια και συγκεκριμένα όρια στον ηθοποιό, από τη μια του δίνεις δυνατότητες να ανοιχτεί και από τη άλλη του φοράς σιδερένια παπούτσια. Τον υποχρεώνεις τα βήματά του να είναι απολύτως συγκεκριμένα. Δεν του δίνεις δυνατότητα να πετάξει, πετάει μόνο στο δικό σου προσωπικό ορίζοντα. Είναι η συνθήκη στην οποία ο ηθοποιός βαδίζει μέσα από τη σκηνοθετική γραμμή. Η γνώμη μου είναι, ότι ο σωστός ηθοποιός πρέπει να ακολουθεί τη σκηνοθετική γραμμή πιστά, έχοντας όμως ως άξονα απαράβατο την προσωπικότητά του. Ηθοποιός ο οποίος μαϊμουδίζει τη σκηνοθετική γραμμή, προδίδεται. Ηθοποιός που σέβεται το σκηνοθέτη του, χωρίς να σέβεται τον εαυτό του, για μένα δεν είναι ολοκληρωμένος ηθοποιός, ούτε θα δώσει ποτέ τη δυνατότητα στον εαυτό του να γίνει. Όλο αυτό όμως πρέπει να γίνεται κατά τη γνώμη μου, με πιστότητα, με καλή πρόθεση, με αγνότητα και αγαθότητα. Έτσι μπορείς να υπηρετήσεις το όραμα ενός σκηνοθέτη και να το προχωρήσεις, διότι ο σκηνοθέτης δε φτιάχνει κάτι για τον εαυτό του, αλλά για σένα. Και πρέπει ο ηθοποιός να δεχτεί ότι το τρίτο μάτι, δηλαδή ένας άνθρωπος που είναι πέρα από τον εαυτό του και το εγώ του, μπορεί να επέμβει στο δικό του εγώ και να το διαμορφώσει. Αυτή είναι η δουλειά μας. Η δουλειά του ηθοποιού δεν πρέπει να περιέχει «εγώ» γιατί του αφαιρεί τη δυνατότητα να ζει νέα πράγματα.

Και πώς σχολιάζετε τη συνεργασία σας με τον Δήμο Αβδελιώδη σε αυτήν την παράσταση;

Η Ελένη Καστάνη

Η δουλειά του Δήμου είναι από τη μια περιοριστική κι από την άλλη απελευθερωτική. Δηλαδή σε περιορίζει σε μια πολύ συγκεκριμένη γραμμή, η οποία αν ξεπεράσεις ας πούμε, τον παρθενικό της υμένα, ο οποίος είναι αρκετά δύσκολο να διαρραγεί, τότε μπαίνεις σε άλλο πεδίο. Ένα απευθείας ψυχικό πεδίο με το οποίο μπορείς να επικοινωνήσεις με το θεατή. Ο Αβδελιώδης είναι απαιτητικός σκηνοθέτης. Δεν έχει μια σκηνοθετική γραμμή που σου ζητά να κάτσεις στην πολυθρόνα και να την απολαύσεις. Απαιτεί από τον ηθοποιό και από το κοινό να συμμετέχει με την ψυχή του. Γι’ αυτό υπάρχουν και φανατικοί οπαδοί του Αβδελιώδη και άνθρωποι που δεν τον καταλαβαίνουν. Για μένα η τέχνη που προχωρά μπροστά ένα βήματα πράγματα δεν μπορεί να είναι αποδεκτή από όλους. Η τέχνη πρέπει να προχωρά μπροστά τη ζωή σου, αλλιώς δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Η τέχνη για την τέχνη δεν με αφορά, κατά τη γνώμη μου είναι αποπροσανατολιστική και έχει βαθιά αυτοϊκανοποιητική και ναρκισσιστική διάθεση. Η τέχνη οφείλει να είναι πρωτοπόρος, να βλέπει πρώτη. Οι καλλιτέχνες έχουμε υποχρέωση να βλέπουμε τα πράγματα σε βάθος χρόνου. Δεν είναι πάντα επιτυχημένες οι προσπάθειές μας. Όμως για μένα δεν έχει τόσο σημασία αυτό, όσο το να έχεις την πρόθεση να προχωρήσεις το πράγμα. Πολλές φορές η κριτική στέκεται αρνητική απέναντί μας, και σε μένα έχει τύχει. Δεν κακίζω τους κριτικούς, απλώς πολλές φορές του θεωρώ κοντόφθαλμους και παρασυρμένους ουσιαστικά από την επαγγελματική τους διαστροφή. Ο κριτικός πρέπει να πάσχει από το σύνδρομο του ανοιχτού δέρματος, συνήθως όμως οι κριτικοί πάσχουν από το σύνδρομο του χονδρού δέρματος, της παχυδερμίας, το οποίο είναι κι εντελώς αντίθετο με τη εργασία τους.

Κι ο κριτικός κρίνεται…

Ο κριτικός κρίνεται βεβαίως, αλλά και πρέπει να παίζει τον απόλυτα επιμορφωτικό ρόλο. Διότι είναι ταγός, είναι ο άνθρωπος, ο οποίος σαν αρχηγός του κοπαδιού, έρχεται να πει στο θεατή «από εδώ…».

Ταυτότητα παράστασης: «Περλιμπλίν και Μπελίσα» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Μετάφραση: Νίκος Γκάτσος, σκηνικός χώρος και σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης. Μουσική: Βαγγέλης Γιαννάκης. Εικαστική παρέμβαση, ενδυματολογία, μάσκες: Αριστείδης Πατσόγλου. Παίζουν οι: Στέλιος Μάινας, Δήμητρα Ματσούκα, Ελένη Καστάνη, Βιργινία Ταμπαροπούλου, Πατρίκιος Κωστής. Στο πιάνο η Ιω Κυριακίδη.

Πληροφορίες: τιμές εισιτηρίων 16 ευρώ. Τιμή εισιτηρίου με προπώληση: 13 ευρώ και 10 ευρώ. Προπώληση: www.viva.gr , 13855 και 11876, καταστήματα Παπασωτηρίου, Seven Spots. Επιπλέον πληροφορίες στα τηλ. 2106085797 6947673760, 6958616823. Πρόγραμμα περιοδείας:28 Αυγούστου, Βριλίσσια, θέατρο «Αλίκη Βουγιουκλάκη», 29 Αυγούστου, Ραφήνα, Δημοτικό Κολυμβητήριο. 2 Σεπτεμβρίου, Κορυδαλλός, Δημοτικό Αμφιθέατρο «Θανάσης Βέγγος». 6 Σεπτεμβρίου Πάτρα, Ρωμαϊκό Ωδείο. 9 Σεπτεμβρίου Κηποθέατρο Παπάγου.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ