Μάιρα Μηλολιδάκη: «Στα 8 άκουσα για πρώτη φορά την Μαρία Κάλλας να τραγουδά και μαγεύτηκα»

MARIA GRAMMATIKOU

ΔΕΥΤΕΡΑ, 26 ΙΟΥΛΙΟΥ 2021

Η σοπράνο συμμετέχει στην παράσταση «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» της ομάδας μουσικού θεάτρου EYTOΠΙΑ, που θα περιοδεύσει σε Κέα, Ζάκυνθος, Θήβα & ‘Ιλιον και συστήνεται στο clickatlife.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, μια πόλη που συνεχίζει να με ξαφνιάζει, να με ελκύει, να με απωθεί, να μου γεννά τις πλέον αντιφατικές αντιδράσεις, ανάλογα με τη φάση ζωής στην οποία βρίσκομαι. Όταν με ρωτούν, μου αρέσει να αναφέρω την κρητική καταγωγή μου, όχι τόσο γιατί πράγματι έχω βιώματα από τον τόπο, αλλά μάλλον γιατί θέλω οι ρίζες μου να διατηρούν μια υποψία νησιώτικης αύρας.

Μένω στο Άλσος Παγκρατίου, δύο δρόμους μακριά από το πατρικό μου. Στην καρδιά του κέντρου, το Παγκράτι διατηρεί ακόμα ψήγματα της παλιάς του γοητείας· σπουδαίοι άνθρωποι της τέχνης και των γραμμάτων έχουν αφήσει στις γειτονιές του το αποτύπωμά τους και αυτή η αστική μνήμη επιβιώνει σήμερα στα παρεΐστικα νεανικά στέκια, την κοσμοπολίτικη νυχτερινή ζωή (όποιος μένει στα πέριξ της Αρχελάου καταλαβαίνει τι θέλω να πω!) και το πλήθος των ευφάνταστων δημιουργών που έχουν στήσει την επιχείρησή τους στο Παγκράτι. Απολαμβάνω την εγγύτητα με αγαπημένες διαδρομές περιπάτου (το Καλλιμάρμαρο, το Ζάππειο, η Ακρόπολη είναι στα «δύο βήματα») και την αίσθησή μου ότι εδώ η μείξη ανθρώπων και πολιτισμών έχει γίνει – και γίνεται – με τρόπο ήπιο, καλοσυνάτο. Αυτό που μου λείπει είναι ο χώρος στάθμευσης. Καμιά φορά και ο χρόνος στάθμευσης, αλλά αυτό απαντά σε άλλη ερώτηση.

Έχω δίπλωμα κλασικού τραγουδιού από το Ωδείο Αθηνών, πτυχίο νομικής από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας και διδακτορικό στη συγκριτική σημειολογία από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Σπούδασα επίσης θέατρο στη Σχολή Εμπρός – Εργαστήρι και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση ολοκλήρωσα τις μουσικές μου σπουδές στο Μιλάνο με τη Μαρία Λουίζα Τσόνι και στη συνέχεια στη Ρώμη, πλάι στη Ρενάτα Σκότο, στο Στούντιο Όπερας της Ακαδημίας της Αγίας Καικιλίας.

Μικρή ήθελα να είμαι στη σκηνή. Με κάθε τρόπο. Όχι μόνο πάνω στη σκηνή, αλλά και πίσω από αυτήν, σκηνοθέτης, κομπάρσος, ντίβα και τεχνικός μαζί. Μια από τις πρώτες παιδικές αναμνήσεις που δεν ξεχνώ είναι όταν σε μια αυτοσχέδια καλοκαιρινή παραστασούλα σε πυλωτή πολυκατοικίας οι τότε φίλες μου δεν προέβλεψαν ρόλο και για μένα: ήταν τέτοιο το πάθος μου να πάρω μέρος στο «γεγονός» που θυμάμαι ότι έκοψα λουλούδια από τον κήπο και στήθηκα κρατώντας τα ακίνητη καθ’ όλη τη διάρκεια μπροστά από την κολώνα της πυλωτής.. Αυτή η εμπειρία υπήρξε ομολογώ πολύτιμη στη συνέχεια, τόσο στο χειρισμό της απόρριψης όσο και στις ακινησίες επί σκηνής που είναι το σήμα κατατεθέν της σύγχρονης περφόρμανς!

Η απόφαση να ασχοληθώ με την όπερα πάρθηκε στα οκτώ και μέχρι σήμερα την έχω αμφισβητήσει μόνο καμιά εκατοστή φορές, το οποίο και θεωρώ προσωπική μου επιτυχία... Το σημείο χωρίς επιστροφή υπήρξε η άρια “Una voce poco fa” από τον Κουρέα της Σεβίλλης του Ροσσίνι: στα οκτώ μου άκουσα για πρώτη φορά την Μαρία Κάλλας να την τραγουδά και κυριολεκτικά μαγεύτηκα. Είχα μόλις αρχίσει μαθήματα πιάνου οπότε η κλασική μουσική έμπαινε στη ζωή μου συστηματικά, προκαλώντας εκρήξεις εμμονών και σαρωτικού ενθουσιασμού με κάθε μου νέα ανακάλυψη. Στο μεταξύ η μητέρα μου φρόντιζε για τη θεατρική μου παιδεία και το Εθνικό Θέατρο είχε γίνει το δεύτερο σπίτι μου. Ο κύβος ερρίφθη όταν άρχισα η ίδια να τραγουδάω στη μαθητική χορωδία του Ωδείου Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του σπουδαίου δασκάλου και μαέστρου Αντώνη Κοντογεωργίου. Η αίσθηση ότι η φωνή μου μπορούσε να ανταποκριθεί στον κλασικό ήχο και η απόλαυση που γεννιόταν μέσα από αυτήν τη διαδικασία ήταν – και κατά βάση παραμένει – το πιο δυνατό ναρκωτικό. Στην τέχνη το σώμα μιλά πάντα πρώτο.

Οι επιρροές που καθορίζουν εντέλει τις καλλιτεχνικές μας επιλογές δεν λειτουργούν ως λογικό επακόλουθο μιας συνειδητής προτίμησης. To ρεπερτόριο της βιόλα ντα γκάμπα στην παλαιά μουσική, τα μαδριγάλια του Μοντεβέρντι, το κλασικό τραγούδι όπως το αντιλήφθηκα μέσα από τη φωνή και τη διδασκαλία της Ρενάτας Σκότο, ο Μολιέρος και ο Ρακίνας στην Κομεντί Φρανσαίζ, η προσωπικότητα της Σάρας Μπερνάρ, ο Τσέχωφ, ο Προυστ, η ποίηση των μικρών πραγμάτων από τον ποιητή Φρανσίς Πονζ, τα γλυπτά του Μπερνίνι, η ζωγραφική του Σαγκάλ, το σινεμά του Φελίνι. Τα τελευταία χρόνια, η Μέθοδος στο θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου.

Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» από την ομάδα μουσικού θεάτρου EYTOΠΙΑ θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ένα μανιφέστο για την ελευθερία. Η ιδέα γεννήθηκε πριν από τέσσερα χρόνια όταν ο Γιώργος Στεφανακίδης ξεκίνησε τη δημιουργική διαδικασία με αφετηρία το έργο του Σολωμού: ξεδιπλώνοντας την ιστορία της Εξόδου του Μεσολογγίου, η οποία ενέπνευσε στον Ποιητή το αριστούργημά του, συναντηθήκαμε με απόγονους των εξοδιτών στην ανάγκη μας να ερευνήσουμε όσο πιο βαθιά μπορούσαμε τη ρίζα των ανθρώπων και της ιστορίας τους Η παράσταση που αναδύθηκε μέσα από μια ουσιαστική ζύμωση τόσο με την ποίηση όσο και με τις ιστορικές μαρτυρίες, συνδυάζει τον σολωμικό λόγο με πρωτότυπα κείμενα του Γιώργου Στεφανακίδη που εμπνέονται από τον μύθο του Αϊ Γιώργη: την ιστορία του Άγιου αφηγούνται οι γυναίκες που έμειναν πίσω την τελευταία νύχτα πριν από την Έξοδο για να βρουν τη δύναμη να αντιμετωπίσουν τον εχθρό έξω από τα τείχη και να πεθάνουν ηρωικά, ανατινάζοντας τις πυριτιδαποθήκες λίγο πριν το ξημέρωμα, όπως ο Αϊ Γιώργης αντιμετώπισε και νίκησε τον Δράκοντα. Τέσσερις ερμηνευτές ζωντανεύουν επί σκηνής τις τελευταίες στιγμές πριν τη μεγαλειώδη Έξοδο του Μεσολογγίου, το γεγονός που ανάγκασε την Ευρώπη να στρέψει την προσοχή της κατά το πολυθρύλητο «αλωνάκι». Ψήγματα της ποίησης του Λόρδου Βύρωνα μελοποιούνται και γίνονται το υλικό μιας πρωτότυπης μουσικής σύνθεσης που επικεντρώνεται στη συγκινησιακή φύση της ανθρώπινης φωνής: απόηχοι της δημοτικής παράδοσης και του μοιρολογιού συνυπάρχουν με την άυλη μελαγχολία του λυρικού ήχου, τα φυσικά όργανα και το ηλεκτρονικό περιβάλλον.

Η σπουδαία ποίηση που πραγματεύεται τη θέαση της ελευθερίας ως βίωμα και ως όραμα υπερβαίνει την «εντοπιότητα» και την «επικαιρότητα» της εθνικής μας επετείου.

Μια καλλιτεχνική πρόταση που εμπνέεται από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Σολωμού φαντάζει αυτονόητη το 2021. Όμως το 2021 δεν είναι μια ακόμη χρονιά. Εδώ και μήνες η ανθρωπότητα βιώνει έναν ιδιότυπο εγκλεισμό στην προσπάθειά της να προφυλαχθεί από την πολιορκία ενός αόρατου εχθρού. Οι όροι «απελευθέρωση» και «έξοδος» νοηματοδοτούνται διαφορετικά· αξίζει να δοθεί στην ιστορία των εξοδιτών του Μεσολογγίου η ίδια προσοχή που θα δίναμε στους Πέρσες του Αισχύλου ή στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, γιατί κατ’ αναλογία από εκεί θα μπορέσουμε να αντλήσουμε τις απαντήσεις στα ερωτήματα που μας κάνουν να ασφυκτιούμε σήμερα.

Αυτόν τον ενάμιση ουσιαστικά χρόνο απραξίας τον βίωσα εγκαρτέρηση, ως μια ευκαιρία για έρευνα και μελέτη: παρακολούθησα σεμινάρια φωνητικής, διάβασα επιστημονικά βιβλία για τη φωνή, έμαθα νέο ρεπερτόριο, άκουσα πολλή μουσική και δίδαξα διαδικτυακά.. με την ψυχή μου, οπότε δεν θα την αποκαλούσα «περίοδο απραξίας», καθώς κέρδισα καινούριες δεξιότητες που πιστεύω ότι θα αξιοποιηθούν και στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, αν και όχι αδρανής, σίγουρα ήταν μια περίοδος άχαρη, αφού έλειπε από όλες αυτές τις δραστηριότητες το βασικότερο στοιχείο της παραστατικής τέχνης, η ανθρωπιά της: όσες δυνατότητες και αν προσφέρει η τεχνολογία είναι ένα μέσο που προδίδει κατά τη γνώμη μου την ιερότητα της σημαίνουσας, παρούσας στιγμής που δημιουργεί και μοιράζεται κανείς ζωντανά από σκηνής.

Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η υγειονομική κρίση πυροδοτεί αναταραχές, προβληματισμό και αλλαγές σε περισσότερα επίπεδα, τόσο της κοινωνίας όσο και της προσωπικής μας αντίληψης για τον κόσμο. Είναι μια ακόμα δοκιμασία για τις αξίες μας, τις προτεραιότητες αλλά και τα αντανακλαστικά μας απέναντι στο άγνωστο. Η τέχνη δεν μπορεί παρά να βρίσκει την έμπνευση μέσα στο χάος, να απορροφά τους κραδασμούς και να συνδιαλέγεται με το αύριο ελπίζοντας. Ωστόσο, το έργο της πρέπει και να μπορεί να το επιτελέσει· όλοι είδαμε ότι αυτό δεν είναι αυτονόητο. Ακούω συχνά γύρω μου το τελευταίο διάστημα ανθρώπους να λένε ότι το μόνο που τους «παρηγορούσε» μέσα στον εγκλεισμό και την επιβεβλημένη απομόνωση ήταν η τέχνη, σε όποια προσβάσιμη μορφή της.

Ανακούφιση και επιφυλακτικότητα είναι τα πρώτα συναισθήματα τώρα που οι χώροι πολιτισμού άνοιξαν ξανά. Υπάρχει ακόμα έντονη αβεβαιότητα για τις επόμενες κινήσεις και οποιοσδήποτε μακροπρόθεσμος προγραμματισμός μοιάζει υπό αίρεση.

Έχοντας ήδη διανύσει μια πορεία χρόνων στο κλασικό ρεπερτόριο, τόσο της όπερας όσο και της μουσικής δωματίου, θεωρώ ότι το μουσικό θέατρο, στην ευρύτερη πρόσληψή του, είναι ένα πολυδύναμο πεδίο που δίνει τη δυνατότητα να διαμορφώσει κανείς τη δική του ταυτότητα, κάτι που με απασχολεί ιδιαίτερα σε αυτήν τη φάση της εξέλιξής μου. Η έννοια της σύγχρονης περφόρμανς που εμπεριέχει και αναδεικνύει την κλασική φωνή ως εργαλείο πρωτότυπης δημιουργίας αποτελεί την προσωπική μου καλλιτεχνική πυξίδα. Ζητούμενο σε κάθε απόπειρα πειραματισμού είναι πάντα το ανθρώπινο φορτίο: ένα θέατρο υψηλής αισθητικής που προάγει τη φόρμα για να υπηρετήσει τη συγκίνηση.

Επόμενα σχέδια; Μετά την εξαιρετική πορεία της βραβευμένης σε Κίεβο και Αθήνα παράστασης Pietà από την Ομάδα ΕΥΤΟΠΙΑ επόμενος στόχος μας είναι η παρουσίαση της περφόρμανς Verità, του δεύτερου μέρους του τρίπτυχου Pietà – Verità – Libertà.

Από τις προτάσεις που η πραγματοποίησή τους επίκειται μέσα στο πρώτο τρίμηνο της σαιζόν ξεχωρίζω μια αφηγηματική περφόρμανς με αναγεννησιακή μουσική αλλά και πρωτότυπες συνθέσεις πάνω σε έργα του Σαίξπηρ, τη συνεργασία με την ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου και τον πιανίστα Τίτο Γουβέλη με μουσική του Γ. Κουρουπού πάνω σε ποιήματα του Σεφέρη και τη συμμετοχή μου στην αναβίωση και πρώτη πανελλήνια εκτέλεση της όπερας Ανδρονίκη του Αλεξάνδρου Γκρεκ με τα μουσικά σύνολα του Δήμου Αθηναίων, υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Νίκου Αθηναίου, στη σκηνή του Ολύμπια.

Ανυπομονώ να απαλλαγώ από την αμηχανία στις χειραψίες, τις αγκαλιές, σε κάθε αυθόρμητη εκδήλωση οικειότητας. Και ανυπομονώ να ταξιδέψω. Ελεύθερα.

Σκηνοθεσία, μουσική, πρωτότυπο κείμενο: Γιώργος Στεφανακίδης
Κοστούμια: Hallelujah Design

Σχεδιασμός φωτισμών: Μάριος Κουτσουρέλης

Παραγωγή: Ομάδα Μουσικού Θεάτρου ΕΥΤΟΠΙΑ

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Εβελίνα Αραπίδη και Βαγγέλης Ρόκκος και η υψίφωνος Μάιρα Μηλολιδάκη

Μουσικός επί σκηνής: Γιώργος Στεφανακίδης

Info: Διάρκεια: 75 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Κατάλληλη για παιδιά (άνω των 6 ετών) και ενήλικες

Περιοδεία: