Από τη Σμαρώ Κώτσια, Θεατρολόγο - Κριτικό Θεάτρου.

Η Comédie-Française (1680), ένας από τους κορυφαίους θεατρικούς θεσμούς της Γαλλίας, επιστρέφει στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, μετά από πέντε χρόνια, για να παρουσιάσει το έργο του Τiago Rodriguez «Εκάβη, όχι Εκάβη», σε σκηνοθεσία του ιδίου. Η Coméfie-Française, το 2019, στο πλαίσιο και πάλι του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, παρουσίασε σε ενιαία παράσταση τις δύο τραγωδίες "Ηλέκτρα/Ορέστης", σε σκηνοθεσία του Ivo van Hove. Ο Tiago Rodriguez, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν από το 2022, είναι ήδη γνωστός στο αθηναϊκό κοινό από το έργο του "Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες", το οποίο παρουσιάστηκε τον περασμένο χειμώνα, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Η "Εκάβη" παρουσιάζεται ανάμεσα στο 425 π.Χ. και το 423 π.Χ., περίπου οκτώ χρόνια μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου. Μια αιματοβαμμένη περίοδο με σφοδρές σφαγές αμάχων και εξανδραποδισμούς και από τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Ευριπίδης γράφει την "Εκάβη" για τις παράπλευρες απώλειες στη διάρκεια ενός πολέμου: τις δολοφονίες αμάχων, τα ακρωτηριασμένα σώματα, τα νεκρά παιδιά.

Η άλλοτε ευτυχισμένη Τρωαδίτισσα βασίλισσα Εκάβη καταποντίζεται σε ανείπωτο ανθρώπινο πόνο. Βρίσκεται δούλα στο στρατόπεδο των Αχαιών, μια σκιά του εαυτού της, χωρίς πατρίδα, χωρίς άνδρα, χωρίς παιδιά. Η οδυνηρή απώλεια των παιδιών της διαπερνά τα σπλάχνα της σαν πύρινη ρομφαία. Η άδικη θυσία της Πολυξένης στο μνήμα του Αχιλλέα από τους Αχαιούς και η δολοφονία του Πολύδωρου από τον βασιλιά της Θράκης, Πολυμήστορα, στον οποίο τον είχε εμπιστευτεί ο Πρίαμος, όταν άρχισε ο Τρωικός πόλεμος, την εξωθούν στα άκρα. Η πολύπαθη μάνα μετατρέπεται σε μια σκύλα που αλυκτά για εκδίκηση και δικαιοσύνη. Ο Αγαμέμνων την κατανοεί και την στηρίζει σιωπηρά. Τότε η Εκάβη παίρνει τη δικαιοσύνη στα χέρια της. Τυφλώνει τον Πολυμήστορα και σκοτώνει τα παιδιά του.

Μετά από 2.500 χρόνια, μια επιτυχημένη  ηθοποιός, η Νάντια, ενώ κάνει πρόβες ως Εκάβη στην ομώνυμη τραγωδία βρίσκεται σε δικαστικό αγώνα απαιτώντας δικαιοσύνη για το αυτιστικό παιδί της. Ο Ότις, ο δωδεκάχρονος γιος της, έχει κακοποιηθεί ενώ φιλοξενούνταν σε μια κρατική δομή, όπου τον είχε εμπιστευτεί για καλύτερη φροντίδα. Οι ιθύνοντες προσπαθούν να συγκαλύψουν την υπόθεση. Η Νάντια στο πρόσωπο  του εισαγγελέα βρίσκει τον δικό της Αγαμέμνονα, ο οποίος, κατ'ιδίαν, την συμβουλεύει να διαρρεύσει την υπόθεση στον Τύπο. Η Νάντια ενεργεί δυναμικά και μετά από πίεση δέχεται να συναντηθεί μαζί της ο υφυπουργός - Πολυμήστορας. Αγωνίζεται σαν "σκύλα που προστατεύει το κουταβάκι της" ζητώντας  επιτακτικά δικαιοσύνη και την εξυγίανση των κρατικών δομών που φροντίζουν  αδύναμα και ανυπεράσπιστα άτομα. Ξαφνικά τα μάτια του υφυπουργού, ως άλλος Πολυμήστορας, ματώνουν από κάποια μόλυνση.

Οι δύο τραγωδίες βρίσκονται σε μια διαρκή συνομιλία: η τραγωδία της Εκάβης με την προσωπική τραγωδία της Νάντιας, ο μυθικός κόσμος, μέσω των προβών, με την πραγματικότητα. Ο ρόλος της Εκάβης και η ηθοποιός Νάντια είναι σε μια διαρκή αλληλεπίδραση, δύο συγκοινωνούντα δοχεία συνεχούς ροής και επανατροφοδότησης. Η μυθική Εκάβη ενδυναμώνει τη Νάντια μάνα στον αγώνα της για το δίκαιο του παιδιού της. Ενώ η μαχητική Νάντια, του σήμερα, εμπλουτίζει την υποκριτική φαρέτρα της ηθοποιού Νάντιας στην ερμηνεία του ρόλου της Εκάβης.

Ο Tiago Rodriguez, ευφυής δημιουργός και βαθύς γνώστης της "Εκάβης" χρησιμοποιεί την τραγωδία ως φίλτρο για να προσεγγίσει τον σημερινό κόσμο. Επίσης ένα σκάνδαλο με κακοποιήσεις αυτιστικών παιδιών, που έρχεται στο φως, ενώ βρίσκεται στην Ελβετία πυροδοτεί τη σύλληψη του δράματος που βιώνει η Νάντια. Έτσι οδηγείται στη συγγραφή ενός αιχμηρού, γερά δομημένου, πρωτότυπου έργου, το οποίο κσταγγέλει ένα μη υγιές κράτος πρόνοιας με μια μπρεχτική αποστασιοποίηση. Ένα σύγχρονο έργο που είναι σε πλήρη αντιστοιχία με την ευριπίδεια τραγωδία. Ένα κείμενο το οποίο ανοίγει διαύλους επικοινωνίας του μυθικού κόσμου με τον σημερινό. Το έργο του εμπλέκεται, με θαυμαστή μαεστρία, με αποσπάσματα της αρχαίας τραγωδίας δημιουργώντας ένα πολιτικό θέατρο με έντονα καταγγελτικό χαρακτήρα.

Η Εκάβη του Ευριπίδη υπερασπίζεται ένα ανθρωπιστικό δίκαιο και υπεραμύνεται ότι και οι ηττημένοι δικαιούνται μιας δίκαιης μεταχείρισης. Ενώ η Νάντια του Rodriguez αγωνίζεται για μια ανθρώπινη και αξιοπρεπή μεταχείριση των ευάλωτων ατόμων καταγγέλοντας τον σαθρό κρατικό μηχανισμό, ο οποίος δημιουργεί μονάδες φροντίδας χωρίς να τις επανδρώνει με λειτουργούς κατάλληλα εκπαιδευμένους.

Ο ευάλωτος Ότις, αποκομμένος από το περιβάλλον του, λόγω της βαριάς μορφής αυτισμού, κακοποιείται στο δημόδιο ίδρυμα. Αδυνατεί να μιλήσει, δεν μπορεί να σχηματίσει μια ολόκληρη φράση. Όλο το λεξιλόγιο του περιορίζεται σε 47 λέξεις που τις εκφέρει μόνο με κατάφαση και άρνηση, με θέση και άρνηση: μαμά - όχι μαμά, μολύβι - όχι μολύβι, χάδι - όχι χάδι, παιχνίδι - όχι παιχνίδι... αλλά δηλώνει την αγάπη του με διπλή κατάφαση μόνο για τη σοκολάτα: σοκολάτα - σοκολάτα. Λατρεύει τον Otis Redding και τη μαγική soul μουσική του που τον ηρεμεί. Φορά το κράνος του με τα ακουστικά και χορεύει, βυθισμένος στο κόσμο του, απομονωμένος από το περιβάλλον του. Αγαπημένη του  σειρά κινουμένων σχεδίων μια σκυλίτσα με τρία πόδια που περιπλανιέται στους δρόμους αναζητώντας απελπισμένα το κουταβάκι της.

Ο Tiago Rodriguez στήνει μια παράσταση με καθαρότητα και σαφήνεια. Επιτυγχάνει με ευρηματικό τρόπο να διεισδύσει το θέατρο στην πραγματικότητα και η πραγματικότητα να υπεισέρχεται στο θέατρο. Παίζει ιδιοφυώς με τον χρόνο δημιουργώντας κινηματογραφικά cuts, με την κατάλληλη χρήση του φωτισμού, τα οποία συμβάλλουν στη στέρεη δομή της δραματουργίας. Καθοριστικοί οι φωτισμοί του Rui Monteiro. Με τον λευκό φωτισμό δηλώνεται η πραγματικότητα, ένας κάπως κιτρινωπός χαρακτηρίζει τις πρόβες, ενώ ένας αχνός μπλε προβάλλει τον ψυχισμό των ηρώων. Το σκηνικό του Fernando Ribeiro είναι απλό και λειτουργικό. Ένα μακρόστενο μαύρο τραπέζι, διαγώνια τοποθετημένο στην ορχήστρα του αργολικού θεάτρου, εξυπηρετεί για την ανάγνωση του έργου, πριν σηκωθούν οι ηθοποιοί για να μπουν κανονικά στις πρόβες, αλλά και ως γραφείο του εισαγγελέα και του υφυπουργού. Επίσης ο Ribeiro κατασκεύασε έναν υπερμεγέθη σκύλο, εμπνευσμένο από ένα ρωμαϊκό άγαλμα, που παριστάνει τον σκύλο, Περίτα, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τον τοποθετεί καλυμμένο στο αριστερό μέρος της ορχήστρας. Ένα γλυπτό με διττή αναφορά, αφενός στην αρχαία προφητεία που θέλει την Εκάβη να μεταμορφώνεται σε "σκύλα με πύρινα μάτια" και αφετέρου στο αγαπημένο cartoon του Ότις. Τα λιτά μαύρα κοστούμια του José Antonio Tenente, ιδιαίτερα έξυπνα, εναρμονίζονται με τη μυθική εποχή καθώς και με το σήμερα. Η δε πρωτότυπη μουσική του Pedro Costa δημιουργεί ένα απόκοσμο ηχοτοπίο το οποίο συνομιλεί αρμονικά με τη μουσική του Otis Redding.

Μια ιδιαίτερα δυνατή ομάδα ηθοποιών της Comédie-Françsise υπερασπίζεται σθεναρά το έργο του Rodriguez. Όλοι οι ηθοποιοί με εξαιρετικά υποκριτικά προσόντα ερμηνεύουν διπλούς ρόλους, μεταπηδώντας με ευστοχία και θαυμαστή ευκολία από τον έναν ρόλο στον άλλον και ταυτόχρονα από τον μυθικό χρόνο  στον ρεαλιστικό. O Denis Podalydès ως Αγαμέμνων - Εισαγγελέας, ο Loic Corbery ως Πολυμήστορ - Υφυπουργός, η Sèphora Pondi ως Χορός -Δικηγόρος και οι Eric Gènovése ως Χορός, Δημοσιογραφος, η Gaël Kamilindi ως Υπηρέτρια, Δημοσιογράφος, η Elissa Alloula ως Χορός, Νερίν.  Η Elisa Lapoivre ερμηνεύει με  εσωτερικότητα, δυναμική ενέργεια και ρεαλισμό την Εκάβη - Νάντια. Περπατά η μάνα Νάντια περιμετρικά της ορχήστρας κοιτώντας κατάματα το κοινό και προφέρει με ανείπωτη τρυφερότητα το αντιθετικό δίδυμο των λέξεων που μπορεί να σχηματίσει ο Ότις: μαμά - όχι μαμά, χάδι - όχι χάδι, φεγγάρι - όχι φεγγάρι, αγκαλιά - όχι αγκαλιά... μα σοκολάτα - σοκολάτα. Ενσαρκώνει μια μητρική φιγούρα που τη δονούν κύματα αγάπης και στοργής καθώς κρατά στην αγκαλιά της το κομμένο πόδι της σκύλας σαν να είναι το νεκρό σώμα του Πολύδωρου ή σαν να αγκαλιάζει τον Ότις, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί στην  πραγματικότητα λόγω του αυτισμού του γιου της. Γίνεται η μάνα σύμβολο που θρηνεί τον άδικο χαμό του παιδιού της στα χαλάσματα μιας βομβαρδισμένης πόλης, χωριού σε οποιοδήποτε μέρος της γης στο παρελθόν, στο παρόν, στο μέλλον. Με τη συγκλονιστική υποκριτική της δυνότητα μετατρέπεται σε "μια σκύλα με πύρινα μάτια" που μπορεί να υπομείνει και να κάνει τα πάντα για το κουτάβι της, προκαλώντας  ρίγος συγκίνησης στους θεατές.

Ο Tiago Rodriguez πολυτάλαντος καλλιτέχνης, διανοούμενος με οξυμένες τις πολιτικές του κεραίες συνθέτει μια σύγχρονη καταγγελτική τραγωδία μέσα στην οποία ο σημερινός πυκνός θεατρικός λόγος συγχωνεύεται με τον αρχαίο τραγικό λόγο, με τίτλο που παραπέμπει στον αυτιστικό Ότις: "Εκαβη, όχι Εκάβη", μια διαχρονική Εκάβη. Εάν η μυθική μάνα Εκάβη είχε να αντιμετωπίσει ένα σκληρό πεπρωμένο καθοδηγούμενο από τους Θεούς, η σύγχρονη μάνα Νάντια οφείλει να συγκρουστεί με έναν αδίστακτο δικαστικό μηχανισμό και με ένα αδιάφορο κράτος πρόνοιας διεκδικώντας με σκυλίσιο πείσμα το δίκαιο του γιου της. Το έργο "Εκάβη, όχι Εκάβη" αποτελεί ενα πολύτιμο δείγμα γραφής στο πλαίσιο των Contemporary Ancients.