H Ιωάννα Κλεφτόγιαννη γράφει κριτική για το βραβευμένο έργο του Νικ Πέιν «Αστερισμοί» που παρουσιάζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.

«Ένα έργο όπου η πολλαπλότητα αλλά και το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης  αποτελεί ταυτόχρονα  πηγή γιορτής και πένθους». Έτσι περιγράφει τους «Αστερισμούς» του ο Νικ Πέιν.

Ένα θεατρικό που απέσπασε τα βραβεία  καλύτερου  έργου της εφημερίδας Evening Standard  το 2012, συν  το βραβείο  Χάρολντ Πίντερ, και το οποίο συνέγραψε όταν, πάνω στην κορύφωση του πένθους για την απώλεια του πατέρα του, νιώθοντας «ένα απέραντο αίσθημα κενού»  κι επιδιδόμενος σε μια ιντερνετική «αναζήτηση χωρίς στόχο» έπεσε τυχαίως πάνω στο ντοκιμαντέρ «Το κομψό Σύμπαν».

Τι  διαπραγματευόταν; Τις ασυμβατότητες μεταξύ της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας και  της Κβαντικής Μηχανικής. Μέσα  από τις θεωρίες περί παράλληλων συμπάντων, ξαφνικά ο Πέιν αισθάνθηκε να ανοίγεται κάτω από τα πόδια του  μια άβυσσος…

Το έργο του, σύμφωνα με καθαρή δήλωσή του,  αποτελεί την προσπάθειά του να  δώσει θεατρική μορφή στην «επιθυμία μας να θυμόμαστε, έναντι της ανάγκης μας να ξεχάσουμε». Φιλόδοξο, τουλάχιστον.

Στο «πολυσύμπαν της κβαντομηχανικής» είμαστε απεριόριστα αυτόνομοι αλλά και τελείως ανίσχυροι», τονίζει  ο Βρετανός δραματουργός.
Πώς «μεταφράζονται» όλα αυτά πάνω στη  σκηνή; Πολύ πιο «αδύναμα» από το υπόβαθρο που τα γέννησε, όπως διαπιστώνουμε  στην καλή παράσταση που έστησε με δυο ηθοποιούς, εκ πρώτης όψεως, ανόμοιους, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, τη Στεφανία Γουλιώτη και τον Μάκη Παπαδημητρίου, οι οποίοι  ενσαρκώνουν αντίστοιχα,  με τρόπο επαρκή, τη Μάριαν, καθηγήτρια Θεωρητικής Κοσμολογίας, και τον Ρόλαντ, ένα μελισσοκόμο.

Οι ήρωες, αν και φαινομενικά αταίριαστοι,   παραδόξως  ερωτεύονται μεταξύ τους. Αρχικά τους βλέπουμε να αποτυγχάνουν να δημιουργήσουν  μια σχέση, ενώ σε μια άλλη εκδοχή –παράλληλο σύμπαν – τους  παρατηρούμε να την επιτυγχάνουν.

Σε μια έτερη φάση, προδίδει ο ένας τον άλλο με άλλο εραστή.  Αυτομάτως βλέπουμε την εκδοχή που παραμένουν πιστοί ο ένας στον άλλο.
Αργότερα, στο πλαίσιο των εν δυνάμει παραλλαγών της σχέσης, παρακολουθούμε την ηρωίδα να νοσεί με ανίατη ασθένεια έχοντας ελάχιστο εναπομείναντα χρόνο ζωής, και αμέσως μετά  την χαρμόσυνη εκδοχή ο όγκος που διεγνώσθη στον εγκέφαλό της  να είναι καλοήθης και άνευ σημασίας.

Τελικά, τι από όλα ισχύει; Ο συγγραφέας ανοίγοντάς μας τη βεντάλια των δυνατοτήτων της ζωής, μας πετά το μπαλάκι  εμείς να αποφασίσουμε και να επιλέξουμε την εκδοχή της αρεσκείας μας. Δεν πρόκειται  όμως για μια τεράστια αυταπάτη; Η ελεύθερη βούληση, την οποία τόσο πολύ υπερασπίζεται το έργο και οι  ήρωες  -ειδικά η πιο σοφιστικέ ηρωίδα- δεν μπορεί να δαμάσει τον τυχαίο παράγοντα μιας ανίατης ασθένειας, ούτε μπορεί να ακυρώσει την αρρώστια και τον θάνατο  της πολυαγαπημένης μητέρας, που μας στοιχειώνει και ας φανταζόμαστε το παράλληλο σύμπαν, όπου τα πάντα είναι ρόδινα.  

Ο Β.Θεοδωρόπουλος είχε  δυο ηθοποιούς διαθέσιμους, που μολονότι  άσπρο -μαύρο –απορεί κανείς πως αποφάσισε να τους χρίσει σκηνικό ζευγάρι, εκτός κι αν «έπαιζε» με την ασυμβατότητά τους, λέγοντάς μας «τα ετερώνυμα έλκονται  -  τελικά επιτυγχάνουν τη στοιχειώδη χημεία. Και  χωρίς κανένα σκηνικό (μόνο γραφήματα σε βίντεο προβολές  και φώτα που αναμειγνύονται  με τα δυο σώματα αλλά και ήχους που παρεισφρέουν στη πρόζα) στήνει μια ενδιαφέρουσα δουλειά.

Η εισαγωγή της παρόλα αυτά  αποδεικνύεται  ακόμη πιο ενδιαφέρουσα.  Οι καθηγητές Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάνος Δανέζης και Στράτος Θεοδοσίου απαντούν στον Μ.Παπαδημητρίου, χαλαροί και προσηνείς, όπως εμφανίζονται στην προβολή  προτού εμφανιστούν επί σκηνής οι δυο ηθοποιοί, σε θεμελιώδη μεταφυσικά ερωτήματα.

«Οτιδήποτε αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος  είναι μια εικόνα και μόνο μιας άλλης πραγματικότητας, η οποία συνυπάρχει με  εμάς αλλά δεν γίνεται αντιληπτή ( … ).Υπάρχει ένας άλλος κόσμος, μη αισθητός,  έξω από τη δυνατότητα αντίληψης της ανθρώπινης φυσιολογίας», διαπιστώνει ο Μ. Δανέζης.

«Είμαστε δημιουργοί αυτού του ψεύτικου κόσμου, αυτού του matrix. H πραγματικότητα δημιουργείται μέσα στον εγκέφαλό μας. Είμαστε δημιουργοί του matrix, της …φυλακής μας», προσθέτει.

Σχολιάζοντας το έργο  του Πέιν, ο Στράτος Θεοδοσίου  μάς πληροφορεί :«Η αρχή της αβεβαιότητας του Χάιζενμπεργκ μας λέει ότι  ίδιες αρχικές συνθήκες δεν δίνουν το ίδιο αποτέλεσμα.  Ίδιες αρχικές συνθήκες  μέσα στο ζευγάρι  οδηγούν σε διαφορετικά αποτελέσματα, που ναι, ισχύουν όλα». 

Ο θεατής  θα ήθελε  η συζήτηση  των ειδικών να διαρκούσε περισσότερο, ενδεχομένως και σε… βάρος της δραματουργίας που τη γέννησε!   

Ιωάννα Κλεφτόγιαννη