Όλες οι φυλές του θεατρόφιλου κοινού συναντήθηκαν το βροχερό βράδυ της περασμένης Τετάρτης για να παρακολουθήσουν την πρεμιέρα του «Φάουστ», σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών: οι φίλοι του κλασικού ρεπερτορίου, οι θαυμαστές του Μαρμαρινού και της μεταμοντέρνας οπτικής, η εγχώρια διανόηση, οι αναπόφευκτοι κοσμικοί.

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός έριξε με παιγνιώδη τρόπο το γάντι στο κοινό με τον τετράωρο Φάουστ, φωτίζοντας με απρόβλεπτο τρόπο το κλασικό κείμενο του Γκαίτε, την αφετηρία του αλλά και τις πολλαπλές αντανακλάσεις του μύθου-ιδιαίτερα στο σώμα της δημοτικής παράδοσης.

Χρωστάμε ευγνωμοσύνη στον σκηνοθέτη επειδή έδωσε θεατρική ζωή στην έμμετρη μετάφραση-κέντημα του Πέτρου Μάρκαρη. Ο Μαρμαρινός, παρά τις αγαπημένες του παρεκβάσεις,  έδωσε σε  ένα μεγάλο μέρος του κειμένου πρωταγωνιστικό ρόλο.

Από τη μια πλευρά ήταν οι βιντεοπροβολές με αποσπάσματα του έργου, με τις οποίες υποδέχτηκε το κοινό του ο σκηνοθέτης αλλά και το διαρκές παιχνίδι των ηθοποιών με το βιβλίο της μετάφρασης του Μάρκαρη (το κρατούσαν, το διάβαζαν, ισορροπούσαν πάνω του). Έδωσε μια αφηγηματική διάσταση στην ερμηνεία των ηθοποιών, υπονομεύοντας την τυπική θεατρική ψευδαίσθηση: πρώτα διάβαζαν ποιο πρόσωπο του έργου μιλάει  και μετά έλεγαν τις ατάκες τους.

Με όπλο του την έκπληξη και τους πολλαπλούς συμβολισμούς, ο Μαρμαρινός επέλεξε μια φόρμα σκηνοθεσίας που υπογραμμίζει την ατομικότητα του Φάουστ-Ακύλλα Καραζήση. Τα δύο κομβικά πρόσωπα για τον ήρωα, ο Μεφιστοφελής και η Μαργαρίτα, ερμηνεύτηκαν διαδοχικά, από διαφορετικούς ηθοποιούς.

Η συχνή ομαδική εκφορά του λόγου από τον καλοκουρδισμένο θίασο  των ηθοποιών, με τα σύγχρονα κοστούμια κάνουν πιο αισθητή την μοναξιά και την αγωνιώδη αναζήτηση του Φάουστ: ενός ανθρώπου της γνώσης που διψά για γήινες απολαύσεις, αλλά δεν μπορεί να ξεφορτωθεί τον διανοούμενο που κρύβει μέσα του, όπως τον κατηγορεί ο Μεφιστοφελής.

Στο λιτό σκηνικό (Kένι ΜακΛέλαν) με το τραπέζι, τον εναέριο καθρέπτη,  τον καναπέ και την πολυθρόνα που άλλαζαν θέση ανάλογα με τις ανάγκες της σκηνικής δράσης, την προσοχή αιχμαλωτίζουν οι βιντεοπροβολές:  άλλοτε αποκαλύπτουν σε γκρο πλαν όσα κάνει ο Φάουστ (έξοχη η ιδέα του υπερμεγέθους χεριού του Φάουστ που παίζει με μια μινιατούρα του δωματίου της Μαργαρίτας έμπλεος πόθου) και άλλοτε προβάλλουν μια σειρά στιγμιότυπων-ενίοτε σοκαριστικών.

Μια από τις πιο δυνατές στιγμές της παράστασης ήταν η σκηνή με την παρουσία του Φάουστ στην κουζίνα της μάγισσας, όταν  το άτομο βυθίζεται στην αχαρτογράφητη περιοχή της επιθυμίας, με μια σειρά εικόνων ψυχαναλυτικής και ερωτικής υφής, σκηνές θυμάτων πολέμου κ.τ.λ. 

Αίσθηση προκάλεσε και η παρουσία του γυμνού Ακύλλα Καραζήση, στο δεύτερο μέρος της παράστασης. Ο ηθοποιός έστρεψε τον προβολέα στο κοινό –μια κίνηση που υπογραμμίζει την αλληγορική –παραβολική διάσταση του ρόλου του-εγώ είμαι εσείς. Εξάλλου ο ευφάνταστος Μαρμαρινός έπαιξε με χιούμορ και με την ηδονοβλεπτική περιέργεια του κοινού:  είδαμε τον Φάουστ να πέφτει κάτω από τη σκηνή μαζί με τη Μαργαρίτα και την Θεοδώρα Τζήμου να περιγράφει στο μικρόφωνο τις περιπτύξεις τους.

Κι αν ο Μεφιστοφελής προσκαλεί τον Φάουστ να διασχίσει μια περιοχή πέρα από τα όρια του ορθολογισμού, ο Φάουστ με τη σειρά του αποπλανεί τη Μαργαρίτα παρουσιάζοντάς της ένα νέο κόσμο, στον οποίο όλα τίθενται υπό αμφισβήτηση-χαρακτηριστική είναι η τρυφερή σκηνή των δύο εραστών που καπνίζουν-η πρώτη, «εφηβική» παρανομία της Μαργαρίτας και η είσοδό της σε μια άλλη διάσταση.

Ωστόσο υπάρχουν πολλές Μαργαρίτες στην παράσταση: είναι η παιδοκτόνος Σουζάνα Μαργαρίτα Μπραντ που καταδικάστηκε σε θάνατο το 1772 και η ιστορία της ενέπνευσε τον Γκαίτε για τη δημιουργία της δικής του ηρωίδας. Το δράμα της προβλήθηκε στην παράσταση με βιντεοπροβολές κειμένου.

Είναι η άγνωστη «δική μας» Μαργαρίτα σε ένα δημοτικό τραγούδι που τη σκοτώνουν για λόγους τιμής επειδή έδωσε σε έναν άγνωστο λίγα ρόδα. Και είναι η ανώνυμη Μαργαρίτα, ανάμεσα στη γη και τον ουρανό που αποφασίζει να διασχίσει την επικίνδυνη περιοχή του απαγορευμένου πληρώνοντας τις συνέπειες.

Ο Μαρμαρινός τις τίμησε όλες. Και αξίζουν συγχαρητήρια στους ηθοποιούς που υπηρέτησαν υποδειγματικά το απαιτητικό σκηνοθετικό όραμα: Έλενα Τοπαλίδου, Εύη Σαουλίδου, Γιώργος Μπινιάρης, Θεοδώρα Τζήμου, Φοίνος Ριμένας, Νικόλας Χανακούλας, Δάφνη Ιωακειμίδου-Πατακιά, Ηλέκτρα Νικολούζου, Σμαρώ Γαϊτανίδου. Ο Ακύλλας Καραζήσης έδωσε μια στιβαρή ερμηνεία στο ρόλο του Φάουστ. Η έκπληξη ωστόσο ήταν όταν έκλεισε και ξανάνοιξε η αυλαία για να υποκλιθούν οι ηθοποιοί. Ένα μαύρο σκυλί τριγυρνούσε στη σκηνή-σαν τον Μεφιστοφελή…

Μάνια Στάικου