Μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου παρατείνονται οι παραστάσεις της «Φλαντρώς» στο Εθνικό Θέατρο. Η Λυδία Κονιόρδου μας ξαναέδωσε το παρεξηγημένο έργο του Παντελή Χορν, μέσα από μια εντελώς μοντέρνα αισθητική, ερμηνεύοντας παράλληλα και τον ομώνυμο ρόλο. Έτσι η μοιραία Φλαντρώ, η μητέρα-τέρας που διεκδικεί με κάθε μέσο τον αγαπημένο της κόρης της, μεταμορφώνεται σε ένα αρχετυπικό σύμβολο για ό, τι πιο σκοτεινό κρύβουμε μέσα μας.

Αποδέχεστε την ταμπέλα της ηθογραφίας και του ψυχολογικού δράματος για τη «Φλαντρώ»;

Κάθε εποχή έχει τη δική της υπερισχύουσα αισθητική αλλά και έναν φιλοσοφικό τρόπο να βλέπει την υλοποίηση των ιδεών που την απασχολούν. Εμείς θελήσαμε να επικεντρωθούμε στο πνεύμα του έργου και να το απεγκλωβίσουμε από κάθε τι που το δέσμευε σε συγκεκριμένο τόπο και  χρόνο.

Θελήσαμε να δούμε τι χώρους μας ανοίγει το κείμενο και ανακαλύψαμε ότι έχει μια πολύ σοφή ποιητική δομή και πάνω σε αυτή τη βάση επιχειρήσαμε να το προσεγγίσουμε. Η προσπάθειά μας ήταν να το παρουσιάσουμε σαν μια ποιητική παραβολή και όχι σαν  ψυχολογικό δράμα ή μια ηθογραφία. 

Η έννοια της παραβολής είναι  ότι μια ιστορία, ένας μύθος αποκαλύπτουν τις  βαθύτερες πτυχές της ανθρώπινης φύσης και  έτσι οδηγούμαστε να δούμε πράγματα που ενδεχομένως  φέρουμε κι εμείς οι ίδιοι. Δεν είναι απλώς δηλαδή ένα ερωτικό δράμα,  μια «τραγωδία του πόθου» αλλά μας ανοίγει ένα παράθυρο στις εσωτερικές σκοτεινές  δυνάμεις. Σε αυτές που μας ωθούν- χωρίς να  το συνειδητοποιούμε- να καταστρέφουμε όχι μόνο ό,τι εμείς ποθούμε αλλά και όλα όσα τα παιδιά μας επιθυμούν, το μέλλον δηλαδή του πολιτισμού μας.

Είναι κάτι που με απασχολεί και νομίζω ότι βλέπουμε όλοι μας, πόσο έχουν εξαπολυθεί τα τελευταία χρόνια αυτές οι καταστροφικές δυνάμεις. Όσα συμβαίνουν μας αναγκάζουν  να ξαναδούμε τι είναι αυτό που ποθούμε και πώς το ποθούμε. Είτε αυτό λέγεται Νότης Σερδάρης, όπως ονομάζεται το παλικάρι στη «Φλαντρώ», είτε εξουσία ή πλούτος,  σχέσεις γονιών-παιδιών, το παλιό με το νέο, το ντόπιο με το διεθνές.

Έρχεται η ώρα της αλήθειας και μακάρι να συνειδητοποιήσουμε τι ήταν αυτό που μας ωθούσε να καταστρέψουμε τη ζωή μας και το μέλλον των  παιδιών μας. Γιατί εμείς δώσαμε το δικαίωμα να υπάρξει αυτή η-άδικη- επίθεση εναντίον μας. Είναι καλό να  παραδεχτούμε  τις λάθος τακτικές μας, την ιδιοτέλεια που χαρακτήριζε τις πρακτικές μας όλα αυτά τα χρόνια, τη σχεδόν παράλογη και κοντόφθαλμη απληστία μας.

Σχετίζεται η «Φλαντρώ» του Παντελή Χορν, με την προηγούμενη επιλογή σας την «Τρισεύγενη» του Παλαμά;

Είναι δύο έργα γραμμένα σε μια περίοδο που την έχει σκεπάσει η λήθη. Όταν ανέβαιναν αυτά τα έργα ήταν αρκετά δεσμευμένα από την παλαιότερη αισθητική. Δεν θέλω να είμαι απόλυτη, δεν έχω δει όλες τις παραστάσεις τους αλλά γενικότερα δεν συνέβαινε «κάτι» όταν τα βλέπαμε στη σκηνή, δεν λέγαμε τι σπουδαίο έργο διαθέτει η ελληνική δραματουργία.

Με γοητεύει το ότι  μέσα από αυτά τα έργα συνδέομαι με προσωπικότητες  όπως ο Παλαμάς και ο Παντελής Χορν αλλά και με μια ολόκληρη εποχή που έβγαλε μεγάλα πνεύματα. Θα έλεγα ότι ήταν μια μεγάλη στιγμή του ελληνικού πνεύματος, την οποία έχουμε ξεχάσει μετά την Κατοχή, τον εμφύλιο και την μεταπολίτευση.

Με ενδιαφέρει να φύγει η σκόνη από αυτά τα έργα ώστε να ξανασυνδεθούμε, με τον ευρύ ορίζοντα και το μεγάλο βάθος τους. Μας χρειάζεται μια ψυχική ανάταση, να δούμε τι πολύτιμο κοίτασμα έχουμε, τι σπουδαία πνεύματα έχουν περάσει. Όχι για να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη αλλά για να μας δώσουν κι εμάς μια ώθηση να κοιτάξουμε ψηλά, να τολμήσουμε και να αντέξουμε αυτή τη δοκιμασία -άλλωστε δεν είναι η χειρότερη από άλλες δοκιμασίες που έχει περάσει αυτός ο τόπος.

Ναι.  Ο Χορν σε ένα βιβλίο έχει πει ότι μεγάλωσε στην ποδιά της μάνας του, η οποία, αν και δεν ήταν μορφωμένη, όμως έφερε όλη αυτή την παράδοση των αρχαίων μύθων και των έργων του Σαίξπηρ. Του έλεγε αυτές τις ιστορίες σαν παραμύθια καθώς τον βαστούσε στην αγκαλιά της.

Του τις έλεγε- όχι με την ακρίβεια ενός σχολαστικού ακαδημαϊκού-αλλά έτσι όπως τις είχε λίγο μπερδεμένες στο μυαλό της. Κι έτσι ο Χορν μεγάλωσε με όλο αυτό το πλέγμα των αρχαίων μύθων και των αρχετύπων, την Κλυταιμνήστρα με την  Ηλέκτρα, τον Ιππόλυτο με τη Φαίδρα κ.α.

Βλέπουμε δηλαδή να ξεπηδούν μέσα από τα πρόσωπα του έργου του  σχέσεις που έχουν τροφοδοτήσει το καλό θέατρο εδώ και αιώνες. Να τονίσουμε ότι ο Χορν έγραψε αυτό το έργο, το οποίο σε πολλά στοιχεία του βρίσκεται πολύ κοντά στο έργο του Λόρκα, πριν από τον Λόρκα, πριν  γραφτούν η Μπερνάντα Άλμπα και ο Ματωμένος γάμος.

Ο Παντελής Χορν είχε συνδεθεί με το χρυσωρυχείο των αρχέτυπων μύθων και ως προς αυτή την κατεύθυνση, υπάρχει σαφώς σύνδεση με το αρχαίο δράμα.

Η κάθαρση δεν είναι πάντα το «χάπι έντ». Η κάθαρση έρχεται όταν πέφτει ένα φως συνείδησης, όταν καταλαβαίνουμε.  Όταν ένας ρόλος καταλαβαίνει ότι καταστρέφει αυτό που ο ίδιος ποθεί αλλά και το παιδί του και το λέει- γιατί όταν λέμε κάτι είναι η στιγμή της συνειδητοποίησης- τότε ο δαίμονας έρχεται στο φως.

Παύει να είναι σκιά-και για αυτό παίζουμε τόσο πολύ με τις σκιές στην παράσταση- και βγαίνει στο προσκήνιο, τον βλέπουμε όλοι.

Γιατί επιλέξατε μια μινιμαλιστική φόρμα σκηνοθεσίας;

Για μένα η φόρμα δεν στερείται περιεχομένου-δεν είναι σπορ αισθητικό αλλά  μια ανάγκη. Όταν άρχισα έργα και στην Επίδαυρο και  σε μεγάλη κλίμακα είχα αρχίσει να δουλεύω με ένα σκηνικό απαλλαγμένο από βαρείς όγκους,  ένα διάφανο χώρο, στον οποίο παίζουμε με το φως και τη σκιά και το κύριο βάρος δίνεται στον ηθοποιό στο πώς διαχειρίζεται την ενέργειά του και στο πώς κινεί το κοστούμι του.

Το ίδιο ισχύσει για το στυλιζάρισμα στην κίνηση των ηθοποιών- δηλαδή το σώμα του  ηθοποιού  φέρει το περιεχόμενο χωρίς να το σκορπάει και να φλυαρεί με αυτό… Είναι πράγματα τα οποία σταχυολογώ εδώ και χρόνια και ως σκηνοθέτης έχω πειραματιστεί με αυτά. Απλώς με τη Φλαντρώ είναι μια σημαντική στιγμή γιατί αποφασίζω καλλιτεχνικά να στηριχτώ κυρίως σε αυτά τα στοιχεία.

Όσα ετοιμάζονται για τις περιοχές Νatura και τη δόμηση, με στόχο την υποτιθέμενη ανάπτυξη του τουρισμού και των επενδύσεων που θα θυσιάσουν  σαν την Ιφιγένεια τα ωραιότερα μέρη του τόπου. Αυτό που κάποτε έγινε με τις πόλεις μας, με την τσιμεντοποίηση και την αντιπαροχή τη δεκαετία του ’60, τώρα ετοιμάζεται να γίνει με ό, τι πιο πολύτιμο έχει αυτή η χώρα.

Πρέπει να  συνειδητοποιήσει ο κόσμος ότι αυτό ετοιμάζεται να περάσει μέσα στη σκόνη όλων των άλλων θεμάτων και θα καθορίσει εμάς και τα παιδιά μας για τον επόμενο αιώνα. Επείγει να σταθούμε και να προστατεύσουμε το μεγάλο κεφάλαιο αυτού του τόπου που είναι η ομορφιά του. Γιατί χωρίς αυτό ούτε τουρισμός θα μπορεί να υπάρχει…

Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη συνεργασία σας με τα νέα ταλέντα της παράστασης; Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η Μαρία Διακοπαναγιώτου στο ρόλο της Γαρουφαλιάς αλλά και οι υπόλοιποι πρωταγωνιστικοί ρόλοι.

Είμαι πολύ περήφανη για αυτά τα παιδιά γιατί μου επέστρεψαν δεκαπλάσια την εμπιστοσύνη που τους έδειξα. Εδώ και χρόνια είμαι  δασκάλα κι είναι χαρά για μένα να βλέπω τους νέους να ανοίγουν τα φτερά τους και να αξιοποιούν το ταλέντο τους. Με την Σεβίλλη  Παντελίδου, έχουμε ξανασυνεργαστεί στην Τρισεύγενη και τη Μήδεια. Ο Φαίδων Καστρής είναι βεβαίως εξαίρετος, παλαιότερος συνάδελφος. Αλλά με τα τρία νέα παιδιά, με τον Μιχάλη Σαράντη, την Ελεάννα Στραβοδήμου και τη Μαρία Διακοπαναγιώτου ήταν η πρώτη φορά που συνεργαστήκαμε. Διέκρινα κάτι σε αυτά τα παιδιά και θεώρησα  ότι έπρεπε να τα βοηθήσω να πάνε ένα βήμα πιο πέρα.  Η Μαρία Διακοπαναγιώτου έχει ίσως τον πιο αβανταδόρικο ρόλο του έργου και αξιοποίησε όλες τις δυνατότητές του. Να θυμίσω ότι με αυτόν τον ρόλο ξεκίνησε την καριέρα της η Γεωργία Βασιλειάδου. Ο ρόλος της Γαρουφαλιάς είναι γραμμένος με πολύ μεράκι από τον Παντελή Χορν- όλοι οι ρόλοι του είναι καλογραμμένοι αλλά αυτός ειδικά έχει αβάντες επειδή είναι κωμικός.

Ταυτότητα της παράστασης: Σκηνοθεσία: Λυδία Κονιόρδου. Σκηνικά: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου. Κοστούμια: Αγγέλος Μέντης.
Mουσική: Τάκης Φαραζής. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Χορογραφία: Αποστολία Παπαδαμάκη. Επιμέλεια κίνησης: Μαριάννα Καβαλλιεράτου. Βοηθός σκηνοθέτη: Ανδρονίκη Χριστάκη.  Διανομή: Φλαντρώ: Λυδία Κονιόρδου. Γαρουφαλιά: Μαρία Διακοπαναγιώτου. Μυρτώ: Ελεάνα Στραβοδήμου. Λευτέρης Ζατούνης: Φαίδων Καστρής. Χρυσώ: Σεβίλλη Παντελίδου. Νότης Σερδάρης: Μιχάλης Σαράντης.

Πληροφορίες: «Φλαντρώ» έως τις 2 Φεβρουαρίου στο Εθνικό Θέατρο, Σκηνή Νίκος Κούρκουλος, Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, τηλ. 210.5288170-171, 210.7234567 (μέσω πιστωτικής κάρτας) και  στο www.n-t.gr . Τιμές εισιτηρίων:15 ευρώ, 10 ευρώ (φοιτητικό), κάθε Τετάρτη (απογευματινή) και Πέμπτη 13 ευρώ.

Μάνια Στάικου