Η Μάνια Στάικου γράφει κριτική για τις «Παραλλαγές θανάτου» που σκηνοθετεί ο Γιάννης Χουβαρδάς και μας εξηγεί γιατί πρέπει να σπεύσουμε να παρακολουθήσουμε το έργο του Νορβηγού συγγραφέα που θα παίζεται έως τις 2 Μαρτίου στο θέατρο Πορεία.

Μια υπαρξιακή κραυγή αγωνίας μεταμφιεσμένη σε οικογενειακό δράμα είναι οι «Παραλλαγές θανάτου» του Νορβηγού Γιον Φόσσε. Ο Γιάννης Χουβαρδάς σκηνοθετεί την παράσταση, συστήνοντας στο κοινό, έναν «αταξινόμητο» συγγραφέα που θέτει με συμβολικό, ποιητικό τρόπο τα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα με τα οποία ερχόμαστε όλοι αντιμέτωποι, όταν η απώλεια μας χτυπά την πόρτα.

Η υπόθεση του έργου περιστρέφεται γύρω από την αινιγματική αυτοκτονία μιας νεαρής κοπέλας που συγκλονίζει τους γονείς της. Η προσπάθειά τους να εισχωρήσουν στο αχαρτογράφητο, παγωμένο τοπίο του ψυχισμού της κόρης τους (στο ρόλο η Άλκηστη Πουλοπούλου), εικονογραφείται από τον Γιον Φόσσε με μια σειρά μινιμαλιστικών θεατρικών εικόνων.

Τους γονείς-σε νεαρή ηλικία στο παρελθόν και στο σκοτεινό παρόν, υποδύονται οι Μαρία Πρωτόπαππα, Γιάννος Περλέγκας, Λυδία Φωτοπούλου και Νίκος Καραθάνος, με το απαιτούμενο «βάρος» αλλά και την ιδιότυπη αποστασιοποίηση που απαιτεί ο Νορβηγός συγγραφέας στα έργα του.

Στη σκηνή του θεάτρου Πορεία, έχει στηθεί ένα μικρό παγοδρόμιο ορίζοντας τον ψυχικό χώρο της κοπέλας  και τους συμβολισμούς του έργου.

Γύρω του τριγυρίζουν οι γονείς της-κάνοντας απέλπιδες προσπάθειες να καταλάβουν την κατάθλιψή της. Όταν εισέρχονται στο δικό της πεδίο, χάνουν τα βήματά τους. Από τη μια πλευρά παρακολουθούμε το παρελθόν τους. Με χρονική αφετηρία την εγκυμοσύνη του παιδιού τους ξεδιπλώνονται τα κεντρικά επεισόδια ενός γάμου που αποσυντίθεται σταδιακά μέσα σε μια ασφυκτική σιωπή.

Στην κορυφή του σκηνικού, μέσα σε έναν καλά φωτισμένο διάδρομο διακρίνεται ο Θάνατος (εξαιρετικός ο Χρήστος Λούλης) με τη μορφή ενός γοητευτικού νέου.

Πώς «χτίστηκε» όμως ο καταθλιπτικός ψυχισμός της κοπέλας που την οδήγησε στην αυτοκτονία; Ήταν μοιραίο, ήταν γραμμένο στο DNA της η τάση της αυτοκαταστροφής ή θα μπορούσε να είχε διαφορετική κατάληξη; Τι ρόλο έπαιξε η εσωστρέφεια και η έλλειψη επικοινωνίας των γονιών της;

Ο Θάνατος αλλάζει μορφές, σφραγίζοντας με την παρουσία του όλα τα παραπάνω ερωτήματα. Απειλητικός και παντοδύναμος, όταν βρίσκεται στον φωτεινό διάδρομο, παρακολουθεί τα πρόσωπα σαν μαριονέτες και μοιάζει να έχει προκαθορίσει τα πάντα.

Όταν κατεβαίνει στον ψυχισμό-παγοδρόμιο της κοπέλας που τον φλερτάρει αδιάκοπα, η δύναμή του χάνεται προκειμένου να αφήσει χώρο στην ανθρώπινη βούληση.

Στις «Παραλλαγές θανάτου» η ανθρώπινη βούληση, η μοίρα και οι επιδράσεις του περιβάλλοντος αποκτούν θεατρική υπόσταση. Εκπληκτική είναι η σκηνή όταν η κοπέλα –στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, στην κορυφή του σκηνικού-βλέπει «σαν ταινία» όλη τη ζωή της, τη διαρκή πάλη του μοιραίου με τη βούλησή της, το συνεχές φλερτ της με το θάνατο.

Το φινάλε είναι ανοικτό στην ερμηνεία που θα δώσει ο κάθε θεατής. Οι γονείς της κοπέλας πατινάρουν με στέρεο πλέον τρόπο στο παγοδρόμιο. Κατανόησαν επιτέλους τον ψυχισμό του χαμένου τους παιδιού ή μήπως η απώλεια τους οδηγεί στην κατάθλιψη;

PATROKLOS SKAFIDAS

Η σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν ιδανική για το συγκεκριμένο έργο. Και λέμε σχεδόν, γιατί έπρεπε να συμπυκνώσει περισσότερο τον θεατρικό χρόνο στο τελευταίο τέταρτο της παράστασης. Πλήρως εναρμονισμένα με την ατμόσφαιρα του έργου η σκηνική εγκατάσταση της Μάρως Μιχαλακάκου και τα λευκά κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη.

Η δυναμική των συμβολισμών του Γιον Φόσσε, αποτελεί το γοητευτικότερο αλλά συνάμα και δυσκολότερο κομμάτι της γραφής του. Ο Γιάννης Χουβαρδάς πρόσφερε σαν δώρο στο- μυημένο σε απαιτητικές παραστάσεις κοινό του-έναν συγγραφέα που τολμά να χαράξει νέους δρόμους στο θέατρο.

Δεν είναι πάντα εύκολη η πρώτη γνωριμία-ορισμένοι θεατές δυσανασχέτησαν-άλλοι έμειναν βαθιά συγκινημένοι. Πρόκειται όμως  για μια δυνατή εμπειρία, από αυτές που σου μένουν σε μια πληθωρική θεατρική σεζόν. Μην τη χάσετε, θα παίζεται για λίγες ακόμη παραστάσεις μέχρι τις 2 Μαρτίου.

Mάνια Στάικου