Η Λένα Παπαληγούρα καταδύεται στο σκοτεινό, βίαιο σύμπαν της Σάρα Κέιν (1971-1999) και μας εξηγεί πώς επέλεξε να αναμετρηθεί με έναν ακόμη απαιτητικό ρόλο.

Το εκρηκτικό έργο της βρετανίδας συγγραφέως, το «Blasted» («Ερείπια»)  ανεβαίνει, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Τάρλοου στο Θέατρο Πορεία, από τις 27 Μαρτίου. Ήταν το πρώτο από τα πέντε συνολικά έργα, με οποία προκάλεσε τεκτονικές δονήσεις στο σύγχρονο θέατρο η Σάρα Κέιν, πριν θέσει τέλος στη ζωή της.

Οι ήρωές του «Blasted», εκ πρώτης όψεως αταίριαστοι, συναντιούνται σε ένα ξενοδοχείο. Ένα φαινομενικά ρομαντικό τετ α τετ διαστρέφεται σε κλιμακούμενες πράξεις ψυχικής και σωματικής βίας, ενώ έξω  από το δωμάτιο μαντεύουμε τη φρίκη ενός απροσδιόριστου πολέμου. Ώσπου μια τρομακτική έκρηξη…

Η ακραία βία που εκρήγνυται στο «Blasted» της Σάρα Κέιν σας φόβισε, όταν σας ανέθεσαν το ρόλο;

Το κείμενο είναι ωμό, ανατρεπτικό. Διαβάζοντας το η ωμότητά του με τρόμαξε. Ήταν σαν γροθιά στο στομάχι μου. Όχι, όμως, μόνο για τη βία του και για το πως αυτή θα αναπαρασταθεί-αλλά για όλα τα θέματα τα οποία θίγει.

Για τη φύση της σχέσης των δυο προσώπων που προκαλεί βαθιές πληγές αλλά είναι απόλυτα αναγκαία, για το θέμα του πολέμου, του ρατσισμού, των ψυχικών τραυμάτων, την πίστη στο Θεό, τη μεταφυσική,το φόβο που θανάτου.

Θέματα πολύ ουσιαστικά και δύσκολα. Όσον αφορά στη βία, νομίζω ο πρωτόγονος άνθρωπος, προκειμένου να υπηρετήσει τα ένστικτα του, κυριαρχείται απ τη βία και την εκτρέφει. Η βία κι η τυραννία είναι στη φύση του.

Η απόδοση αυτών των έργων  προϋποθέτει την κατάδυση στην ακάλυπτη ψυχή-την ανακάλυψη και την καλλιέργεια της-δηλαδή την έκθεση στον πολιτισμό.

Έστω κι αν επιβεβαιωθεί ότι ούτε έτσι έρχεται η λύτρωση από τη βία. Μπορεί πρόσκαιρα να ημερέψει ο άνθρωπος αλλά όχι να εξημερωθεί.Αυτή η ανακάλυψη κυρίως με φοβίζει.

Φυσικά και η διαδικασία του να έρθεις σε επαφή με όλα αυτά είναι δύσκολη κι οδυνηρή.Βλέπεις κομμάτια σου που σε τρομάζουν. Πάντα αναρωτιέμαι αν είμαι επαρκής για να αναμετρηθώ με ένα τόσο βαθύ,τρομαγμενο και τρομερό κείμενο. Σκέφτομαι συνέχεια μην το προδώσω.Θέλω να είμαι όσο πιο ανοιχτή και παρούσα γίνεται, να δώσω όσα περισσότερο  μπορώ από τον εαυτό μου..Τα ίδια συναισθήματα έχω συνήθως σε κάθε δουλειά, αλλά εδώ, λόγω της φύσης του έργου, ακόμα περισσότερο.

Το έργο απαιτεί γενναιότητα και εμπιστοσύνη. Δεν είναι εντυπωσιοθηρική η ακρότητα της Σάρα Κέιν αλλα επι της ουσίας. Οπότε αναγκάζει, όσους δουλεύουν πάνω στα έργα της, να αφήσουν τις ψυχές τους να ξεγυμνωθούν, να πάρουν ρίσκα,να εκθέσουν προσωπικά τους βιώματα.
Νομίζω ότι όλα αυτά δε θα μπορούσαν να γίνουν αν δεν είχαμε στην πρόβα το κλίμα που δημιούργησε ο Δημήτρης Τάρλοου.

Στις πρόβες του υπήρχαν πάντα έμπνευση, εμπιστοσύνη και ομαδικό πνεύμα.Ο Δημήτρης Τάρλοου βλέπει στο έργο μια κραυγή για την οδύνη του ανθρώπου.Το διαβάζει με ανθρωπιά κι αυτό με συγκινεί. Ζητά στην πρόβα μια προσωπική αλήθεια και κατάθεση από τους ηθοποιούς κι αυτή η στάση του σίγουρα κεντρίζει τη δημιουργικότητα.

Επίσης δίνει μεγάλη σημασία στην εικαστικότητα.Οι εικόνες του έργου έχουν τις ρίζες τους στο αρχαίο ελληνικό θέατρο, στο Ιακωβιανό θέατρο, στο θέατρο Καμπούκι.

Η Κέιν τις μετατρέπει προκειμένου  να γίνουν σύγχρονες αλλά δε παύουν να είναι εικόνες συμβολικές, που αν και άγριες, κρύβουν και μια ομορφιά.

Σίγουρα, λοιπόν, παίζει ρόλο η αισθητική στο πως οι εικόνες θα αναπαρασταθούν. Νιώθω τυχερή γι’ αυτή τη συνεργασία.Αισθάνομαι πολύ χαρά στην πρόβα, αν και το έργο είναι τόσο δύσκολο.Σ’ αυτό βέβαια συμβάλλει και το ότι τον Ίαν στο έργο (αυτόν με τον οποίο η Κέιτ συνυπάρχει επι σκηνής) παιζει ο Α.Καραζήσης, τον οποίο θαυμάζω πολύ και τον θεωρώ εξαιρετικό ηθοποιό και συνεργάτη.
Νομίζω ότι καταφέραμε να γίνουμε μια ωραία ομάδα, ο Δημήτρης,ο Ακύλλας,ο Μιχάλης Αφολάνιο κι εγώ. Δεν ξέρω ποιο θα ναι το αποτέλεσμα αλλά η διαδικασία των προβών ( που για μένα έχει και την μεγαλύτερη σημασία) ήταν ιδιαίτερα γόνιμη και δημιουργική.

Η Λένα Παπαληγούρα και ο Ακύλλας Καραζήσης.

Είναι γεγονός: η βία που βιώνουμε και βλέπουμε σήμερα γύρω μας είναι τεράστια. Βία στις προσωπικές σχέσεις. Βία στη κοινωνία.Ειμαστε τόσο εκτεθειμένοι στη βία που την έχουμε πλέον συνηθίσει. Ανοίγουμε την τηλεόραση, βλέπουμε όσα γίνονται στην Ουκρανία η τη Συρία και σχεδόν τίποτα δεν μας εκπλήσσει.Βλέπουμε ειδήσεις την ώρα που τρώμε.

Στη χώρα μας, περπατάμε στο δρόμο και άμα δούμε ανθρώπους να δέρνονται μπορεί και να μην σταματήσουμε καν. Με τρομάζουν ο ρατσισμός κι όλη η συσσωρευμένη βία. Αλλά περισσότερο με τρομάζει η ιδέα ότι όλο αυτό είναι πλέον σχεδόν μέρος της καθημερινότητας μας.

Η Σάρα Κέιν κάνει ένα θέατρο συναισθηματικά και διανοητικά απαιτητικό. Επιδιώκει τη συναισθηματική σύνδεση με τους θεατές. Θέλει να μας ξεβολέψει,να μας ξυπνήσει.

Στις μέρες μας, όταν στην Ελλάδα βιώνουμε όλη αυτή τη θλίψη και τον θυμό, νομίζω έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη παρά ποτέ, ένα τέτοιου είδος θεάτρου, που να σε μετακινεί.Τώρα που ήρθαμε σε επαφή με το σκοτάδι μας είμαστε πιο ανοιχτοί και έτοιμοι  να δούμε και το σκοτάδι των άλλων.

Τα έργα της Κέιν, ακριβώς, όπως το είπατε, είναι μια κραυγή απόγνωσης.Και τώρα που οι Έλληνες είμαστε απεγνωσμένοι μπορούμε να τα νιώσουμε,να τα καταλάβουμε…Η Κέιν αναρωτιέται πως μπορούμε να επιβιώσουμε σε μια ζωή τόσο σκληρή…Πώς μπορεί ο άνθρωπος να αντέξει αυτή τη βία και την έλλειψη νοήματος.Η ίδια δεν άντεξε…Αυτοκτόνησε στα 28 της χρόνια. Στην ηλικία μου.

Ποιες πτυχές του έργου και του σύντομου βίου της Σάρα Κέιν σας συναρπάζουν;

Με συναρπάζει η γενναιότητα, η τόλμη της. Αισθάνεται  ότι πρέπει πάση θυσία να συγκρουστεί με το αδυσώπητο και τολμάει να το κάνει.Τα κείμενά της δεν προσφέρουν άνεση κι ασφάλεια γιατί μοιάζει να θεωρεί αυτά τα στοιχεία ανειλικρινή.

Με συναρπάζουν τα ίδια τα έργα της. Με συγκινούν και με γοητεύουν. Η ευαισθησία της, οι απεγνωσμένοι χαρακτήρες της και τα όσα βιώνουν.Οι μεταφυσικές και υπαρξιακές της αναζητήσεις. Σίγουρα ήταν προσωπικότητα με απίστευτο βάθος κι ευφυία. Θα ήθελα να την είχα γνωρίσει.
 

Σας έχουμε δει σε απαιτητικούς ρόλους, αν θυμηθούμε για παράδειγμα, λίγο παλαιότερα και την «Αόρατη Όλγα» του Γιάννη Τσίρου. Αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή;

Προσπαθώ να κάνω πράγματα που με ενδιαφέρουν και με γοητεύουν. Είναι αλήθεια ότι με γεμίζει το να δουλεύω σε τέτοιου είδους ανθρωπιστικά έργα. Αυτά με συγκινούν.Χωρίς βέβαια να λέω ότι δε θα ήθελα, κάποια στιγμή,  να κάνω και κάτι πιο ανάλαφρο, όπως για παράδειγμα, μια κωμωδία.

Με ρωτούν συχνά πώς νιώθω που τα πρόσωπα που συνήθως καλούμαι να ερμηνεύσω είναι έτσι απαιτητικά κι απεγνωσμένα.Δε ξέρω γιατί μού προτείνουν τέτοιους ρόλους.Με ...βάζει σε σκέψεις καμιά φορά! (γέλια). Ίσως διακρίνουν κάτι σε εμένα που δεν το βλέπω.
Από την άλλη πλευρά, σίγουρα έχει να κάνει με το ότι κι εγώ αυτούς τους ρόλους και αυτά τα πλάσματα αγαπώ.

Φέτος, για παράδειγμα, προκειμένου να παίξω στο έργο της Σάρα Κέιν αρνήθηκα  αρκετές άλλες προτάσεις.Το  έκανα γιατί αισθάνθηκα, ότι σε αυτή τη φάση, το συγκεκριμένο έργο μιλούσε στη ψυχή μου κι ήθελα να το τολμήσω.

Ποιο ήταν το δυσκολότερο στοίχημα που αναλάβατε με τη συμμετοχή σας στην παράσταση «Blasted» («Ερείπια» );

Το να καταφέρω να βουτήξω σε τόσο ακραία συναισθήματα και να βρω ένα τρόπο να τα επικοινωνήσω στη σκηνή. Το να μη φοβηθώ να υπάρξω και σαν θύτης αλλά και σαν θύμα, το να χαθώ μέσα σε σκοτάδι, με την ελπίδα να ξαναβγώ στο φως, αφήνοντας την ψυχή μου ανοιχτή για να βιώσω τη θλίψη, την οργή, την απόγνωση, τη σκληρότητα του έργου.Το να εκτεθώ σε ένα έργο που δεν παρέχει «ασφάλειες» και δε γίνεται να υπάρξει χωρίς ρίσκα.

Η υπερβολική έκθεση θεωρείται σύμφυτη με το επάγγελμα του ηθοποιού. Εσείς πώς χειρίζεστε αυτό το κομμάτι;

Είναι δύσκολο κομμάτι στη δουλειά μας.Είμαι απο τη φύση μου μαζεμένη και η υπερβολική έκθεση με ζορίζει. Κάθε φορά, όταν προετοιμάζομαι για ένα έργο λέω περίπου 10-15 φορές στον εαυτό μου ότι θα αλλάξω δουλειά!

Στην πρόβα αισθάνομαι συνήθως μεγαλύτερη ελευθερία απο ό,τι στη ζωή μου αλλά υπάρχουν κι εκεί φορές που με τρομάζει ο βαθμός της έκθεσης.

Γράφει ο Τένεσι Ουίλιαμς: «η κάμερα είναι ένας τεράστιος καθρέφτης. Ολόκληρη η τρομακτική ιστορία της ζωής σου ουρλιάζει ενώ εσύ χαμογελάς!». Αγαπώ αυτή τη φράση και νομίζω ότι εκτός απ το σινεμά ισχύει και στο θέατρο.Τιποτα δε μπορείς να κρύψεις στη σκηνή.

Είσαι εκεί με το κορμί και την ψυχή σου και λες «αυτος είμαι»! Ναι, πίσω από ένα ρόλο, αλλά τελικά δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία.
Πρέπει να είσαι ανθεκτικός και εξασκημένος στην κριτική. Να ξέρεις ότι ο σκηνοθέτης, όταν διορθώνει κάτι, δεν απορρίπτει εσένα αλλα ό,τι έκανες εκείνη τη στιγμή. Να δίνεις επίσης, σε μια αρνητική κριτική που θα γραφτεί όση σημασία χρειάζεται και να μην στενοχωριέσαι ατελείωτα. Να μετράς τη γνώμη του κοινού μέχρι ενός σημείου και να μην αποζητάς να αρέσεις σε όλους.Δεν ειναι εύκολα πράγματα αυτά...

Όσο για την άλλη έκθεση, της κοσμικής ζωής,νιώθω οτι είναι εντελώς έξω από μένα. Δεν πηγαίνω σχεδόν ποτέ σε τέτοια μέρη. Όχι, για κανέναν άλλο λόγο, αλλά γιατί δε νιώθω άνετα, δεν είναι στη φύση και στο χαρακτήρα μου.

Δε θέλω να ξέρει κανείς για την προσωπική μου ζωή ,απλώς γιατί, νομίζω, πως δεν αφορά κανέναν.Θυμώνω, όταν γράφονται τέτοιου είδους πράγματα, γιατί θέλω να ασχολούνται μόνο με τη δουλειά μου.Γι’ αυτο και μιλάω μόνο για αυτήν..Πρέπει να προστατεύεις ένα κομμάτι σου για να μπορείς να έχεις ισορροπία και ψυχική ηρεμία ώστε να αποδίδεις και στη δουλειά σου.

Τι είναι αυτό σας τρομάζει στην σημερινή Ελλάδα;

Με τρομάζουν ο ρατσισμός και η αυξανόμενη βία. Η φτώχεια που εξαπλώνεται, η θλίψη, ο θυμός…Με τρομάζει πάρα πολύ όλο αυτό που ζούμε.

Ταυτότητα παράστασης: σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου. Σκηνικά-κουστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Μουσική: Κατερίνα Πολέμη. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Παίζουν: Ακύλλας Καραζήσης, Λένα Παπαληγούρα, Μιχάλης Αφολάνιο.

Πληροφορίες: «Blasted» («Eρείπια») από τις 27 Μαρτίου στο Θέατρο Πορεία, Τετάρτη- Κυριακή, 21:00. Θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5 & 3ης Σεπτεμβρίου 69 - Πλατεία Βικτωρίας, τηλ. 210.8210991 & 210.8210082. Τιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ κανονικό, 10 ευρώ φοιτητικό, νεανικό (κάτω των 24), ανέργων.

Μάνια Στάικου