Παραστάσεις ανοιχτές σε πειραματισμούς και προκλήσεις, προσκαλούν τους θεατές να κοιτάξουν πέρα από τις συμβάσεις των δύο φύλων. Γυναίκες ηθοποιοί δοκιμάζονται σε ανδρικούς ρόλους και αντιστρόφως, έμπειροι άνδρες ηθοποιοί προσεγγίζουν αρχετυπικούς γυναικείους χαρακτήρες, σε ένα συναρπαστικό παιχνίδι ανατροπών και συμβολισμών.

Υπάρχουν φυσικά και οι περιπτώσεις, όπως στις «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη που το ίδιο το κείμενο επιβάλλει τη μεταμφίεση και το πέρασμα ανάμεσα από το ανδρικό στο γυναικείο φύλο και δεν πρόκειται για μια απλή σκηνοθετική επιλογή.

Η συγκεκριμένη τάση δεν είναι καινοφανής-τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν μεμονωμένα  χαρακτηριστικά παραδείγματα: θυμίζουμε την επιτυχία του Γιώργου Κιμούλη ο οποίος ερμήνευσε τη Μήδεια, ως φύση-τιμωρό, σε μια παράσταση με  ανδρική διανομή, σε σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου ή ακόμη και τον «Οιδίποδα» του Τσέζαρις Γκραουζίνις, με τον Αιμίλιο Χειλάκη στο ρόλο του Οιδίποδα και  τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη, αντίστοιχα, να υποδύεται την Ιοκάστη, σε έναν αποκλειστικά ανδρικό θίασο.

Το πείραμα  επαναλαμβάνει φέτος η Νικαίτη Κοντούρη, στη νέα παραγωγή των «Περσών» του Αισχύλου, από το  Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (15 και 16 Αυγούστου στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου). Μολονότι δεν λείπουν κάποιες γυναικείες παρουσίες στην ομάδα, το βάρος της ερμηνείας της Άτοσσας πέφτει τους ώμους του Άκη Σακελλαρίου, ενώ ο Γιάννης Φέρτης και ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος  στους ρόλους του Δαρείου και του Αγγελιοφόρου, αντίστοιχα), συμπληρώνουν το πρωταγωνιστικό τρίγωνο.

Η Άντζελα Μπρούσκου σκηνοθετεί τις «Βάκχες» του Ευριπίδη.

Η Άντζελα Μπρούσκου, είχε πρωταγωνιστήσει πέρυσι στη  «μουσική» σκηνοθετική προσέγγιση της Μάρθας Φριντζήλα για τις «Βάκχες» του Ευριπίδη. Τώρα καταπιάνεται ως σκηνοθέτις με το ίδιο έργο, θυμίζοντάς μας την εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά. Η Μπρούσκου αναθέτει τον ρόλο του Διονύσου στην Αγλαϊα Παππά, ενώ πρόσφατα είχε γίνει μια ξαφνική αλλαγή στη διανομή και η Μαρία Κίτσου κλήθηκε να ενσαρκώσει τον ρόλο του μάντη Τειρεσία-μιας μορφής που ο μύθος θέλει να έχει εμπειρίες και από τα δύο φύλα.

Ο Άρης Σερβετάλης θα υποδυθεί τον Πενθέα και αναμφίβολα αυτή η νέα προσπάθεια-με τις οικολογικές αιχμές-θα αποτελέσει μια από τις πολυαναμενόμενες πρεμιέρες στην Επίδαυρο (8 και 9 Αυγούστου).

Ο Νίκος Καραθάνος συνεχίζει τη συνεργασία του με την Λένα Κιτσοπούλου, στην οποία είχε εμπιστευτεί το χειμώνα τη δραματουργική επεξεργασία της πετυχημένης του παράστασης πάνω στο «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου . Τον θυμόμαστε να πρωταγωνιστεί στην πολυσυζητημένη παλαιότερη παραγωγή της «Αθανάσιος Διάκος-η Επιστροφή», όμως το φετινό καλοκαίρι οι δύο τους έχουν ακόμη πιο τολμηρά σχέδια: ο Νίκος Καραθάνος θα παίξει- φιλοδοξώντας να τη φωτίσει με διαφορετικό τρόπο- τη Μητέρα στον «Ματωμένο γάμο» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Η νέα σκηνοθετική παρέμβαση της Λένας Κιτσοπούλου ανεβαίνει στις 23 και 24 Ιουλίου στην Πειραιώς 260 (Φεστιβάλ Αθηνών).

Η Λένα Κιτσοπούλου θα σκηνοθετήσει τον «Ματωμένο γάμο» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.

 

Στο πεδίο της κωμωδίας ο Αριστοφάνης αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τους σκηνοθέτες να διερευνήσουν, μέσα από την ανδρική εμπειρία και ερμηνεία τον γυναικείο ψυχισμό-χαρακτηριστικό παράδειγμα πριν λίγα χρόνια ήταν η προσπάθεια του Γιάννη Κακλέα στη Λυσιστράτη (με τις γυναίκες ηθοποιούς να αξιοποιούνται κυρίως στα χορικά και τους άνδρες να πρωταγωνιστούν στον βασικό κορμό της κωμωδίας).

Στην περίπτωση όμως με τις «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη, ένας άνδρας «κατάσκοπος», ο Συγγενής, μεταμφιεσμένος με γυναικεία ρούχα διεισδύει στο «γυναικείο» στρατόπεδο για να υπερασπιστεί τον Ευριπίδη. Το «παιχνίδι» δηλαδή έχει στηθεί από τον ίδιο τον Αριστοφάνη. Γιατί συμπεριλαμβάνουμε και αυτή την περίπτωση-εκ πρώτης όψεως καταχρηστικά; Επειδή ο Γιώργος Κιμούλης, ο οποίος  αναλαμβάνει τον επίμαχο ρόλο και την σκηνοθεσία του έργου (πρεμιέρα 23/6, στο Θέατρο Βράχων Βύρωνα), μοιάζει να παραμένει στο μονοπάτι που είχε ανοίξει με τη «Μήδεια»: να συνεχίζει την κριτική του απέναντι σε έναν ανταγωνιστικό, βίαιο «ανδρικό» κόσμο.

Σε όλες τις παραπάνω παραστάσεις το ρίσκο με το φύλο και τους ρόλους είναι διπλό: ο ηθοποιός κινδυνεύει να διολισθήσει στην καρικατούρα, αν δεν δώσει μια στέρεη ερμηνεία. Αντίστοιχα, ο σκηνοθέτης πρέπει να συνδέσει νοηματικά την επιλογή του, να μην τη μετατρέψει σε άσκηση επίδειξης ύφους αλλά να την συνδέσει ομαλά με τη νοηματική σηματοδότηση της αφήγησής του.

Μάνια Στάικου