Η Ιωάννα Κλεφτόγιαννη γράφει κριτική για το θεατρικό αναλόγιο «Με άλλο μάτι» της Ελένης Χαβιαρά που παρουσιάζεται από τις 3 έως τις 7 Οκτωβρίου στο Θέατρο Τέχνης.

Ένα μεγάλο γεγονός για το εγχώριο θέατρο συνέβη το περασμένο Σάββατο. Το ολοκαίνουριο έργο της Ελένης Χαβιαρά «Με άλλο μάτι», το μοναδικό που γράφει μόνη της, χωρίς τον σύντροφό της Δημήτρη Κεχαΐδη (ανάμεσα στις μεγάλες επιτυχίες  του είναι και  τα «Δάφνες και Πικροδάφνες» και  «Με δύναμη από την Κηφισιά») παρουσιάστηκε στο Θέατρο Τέχνης (στη Φρυνίχου), στο πλαίσιο των Θεατρικών Αναλογίων της Σίσσυς Παπαθανασίου.

Η Ελένη Χαβιαρά επιβεβαιώνει αυτή τη φορά μόνη ότι ένα θεατρικό  έργο δεν σηκώνει θεωρία. Το κείμενό της  κυοφορείτο χρόνια. Γεννήθηκε από την ανατριχιαστική αφήγηση μιας Αυστριακής Εβραίας, η γιαγιά  της οποίας άφησε την τελευταία της πνοή  σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η  γυναίκα έκανε ψυχανάλυση χρόνια για να το ξεπεράσει. Κάποια στιγμή πληροφορήθηκε ότι ο ψυχαναλυτής της ήταν στα SS. Κι έπαθε σοκ.

Όταν αφηγήθηκε τα γεγονότα στην Ελένη Χαβιαρά  η δραματουργός  συγκλονίστηκε και ήθελε με κάποιο τρόπο  να καταπιαστεί μαζί τους. Συν τω χρόνω, σκέφτηκε να τα μεταφέρει στην ελληνική πραγματικότητα , την περίοδο της Χούντας Μια απόφαση –κλειδί.

Το αποτέλεσμα, όπως το είδαμε με τη μορφή του αναλογίου, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Βίκτωρα Αρδίττη στη Φρυνίχου είναι καταιγιστικό.  Με τις ποιότητες του καλοκαμωμένου πολιτικού και ψυχολογικού θρίλερ , το έργο  διαπραγματεύεται με σύγχρονο τρόπο και διαλόγους που κόβουν την ανάσα από το μέσο και μετά (ένα από τα μεγάλα ταλέντα της Χαβιαρά) το ζήτημα της μνήμης και το τραύμα της.

Η καλοχτισμένη δομή, που χωρίζεται στην flash back αυτοβιογραφική αφήγηση της κεντρικής ηρωίδας στο ντιβάνι του ψυχιάτρου της και όσα συνέβησαν το μοιραίο καλοκαίρι στην εξοχική κατοικία των γονιών της στη Σύρο με τον ψυχίατρο που παραθερίζει στο νησί, σταθερά ανελίσσεται. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το ότι αποφεύγεται να δοθούν έτοιμες απαντήσεις.

Στο τέλος, ο τρυφερός μονόλογος της νεαρής ηρωίδας κλείνει το μάτι στη συγκίνηση. Αλλά το έργο ισορροπώντας στο τεντωμένο σκηνή του φορτισμένου θυμικού παρόλο το εύφλεκτο υλικό του δεν γίνεται ποτέ μελό. Στις μεγάλες αρετές του είναι οι καλοχτισμένοι, σύνθετοι, πνιγμένοι στις εσωτερικές αντιφάσεις τους χαρακτήρες.

Στο ιδεολογικό σκέλος το κείμενο γεφυρώνει τις εποχές: «Τι γίνανε (τα γρανάζια της Χούντας); Δεν ξέρεις τι γίνανε; Έχουν γεννήσει πλοκάμια... φασίστες δεύτερης γενιάς που σέρνονται ανάμεσά μας. Εγώ αυτά τα μεταλλαγμένα πλοκάμια φοβάμαι», διαπιστώνει η 60χρονη Κλειώ, θύμα βασανιστηρίων στην ΕΣΑ.

Η 29χρονη κόρη της Παυλίνα, από τα τραύματα που της προκάλεσε η μητέρα της  καταφεύγει σε ψυχίατρο. «Για να ωριμάσω πρέπει πρώτα να ξεπλυθώ απ' το δηλητήριο που έσταξες μέσα μου. Σταγόνα σταγόνα», της λέει.

Τον 60χρονο πατέρα της Ανδρέα, η γυναίκα του τον κατηγορεί ότι είναι παρτάκιας. Κι αυτός  εκείνη ότι: «Κι εσύ τίποτα... Βυθισμένη στον κόσμο σου. Εκεί... ανάμεσα στα φαντάσματα της ΕΣΑ...(...) Μόνο εκείνος ο τρόμος και το γυάλινο χρώμα στα μάτια σου... Χρόνια ολόκληρα αυτό το μαρτύριο! (...) Μετά μ' έβαλες στην απομόνωση. Κι από σένα κι απ' το παιδί μου».

Ο  πιο αινιγματικός ήρωας του έργου, ο 59χρονος Μάρκος, ψυχίατρος της Παυλίνας, εσατζής όπως αποκαλύπτεται καθ’οδόν    παραδέχεται: «Μου χρειάστηκε πολύς δρόμος μέχρι να συνειδητοποιήσω τι μου είχε συμβεί... Να διαπραγματευτώ την ενοχή της υποταγής μου στην παράνοια του φασισμού... Να μπορέσω να δω την κοινωνία με άλλο μάτι...».

Ένα  σπουδαίο, μοντέρνο  κείμενο που υποστηρίχθηκε θαυμάσια από τους τέσσερις ερμηνευτές (Ν. Αλεξίου, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Λουκία Πιστιόλα, Γ. Τσορτέκης) στη μορφή του αναλογίου αλλά ελπίζουμε να δούμε σύντομα σε κανονική παράσταση.

Ιωάννα Κλεφτόγιαννη