Η Ελένη Πετάση γράφει κριτική για την παράσταση «Σλάντεκ» που παρουσιάζεται στο θέατρο Πόρτα σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά.

Ενα εξαιρετικό, άγνωστο έργο του Ερικ Φον Χόρβατ, στο οποίο το ιστορικό παρελθόν ζυμώνεται με την επικαιρότητα, παρουσιάζεται τώρα στο θέατρο «Πόρτα» προκαλώντας επώδυνους συνειρμούς.

Το «Σλάντεκ» (1929) αναμοχλεύει το ιδεολογικό και κοινωνικό υπόβαθρο που οδήγησε στην άνοδο του φασισμού, χρησιμοποιώντας ως ιδανικό θήραμα τα ξεπεσμένα, ημιμαθή, εξευτελισμένα από τη φτώχεια και εξοργισμένα από τη διαφθορά της εξουσίας μικροαστικά στρώματα.

Ο επώνυμος αντι-ήρωας, έχοντας βιώσει την ήττα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, χωρίς μόρφωση, επάγγελμα ή κάποιο στήριγμα, παραπαίοντας ανάμεσα σε αντιφατικές σκέψεις και ηθικές αναστολές, αλλά έχοντας την ανάγκη να ανήκει κάπου, καταλήγει να ενταχθεί στις επάλξεις του Μαύρου Στρατού, μιας σκληροπυρηνικής φασιστικής ομάδας - προάγγελμα του ανερχόμενου ναζισμού, που με πρόσχημα το «καλό της πατρίδας» εκπαιδεύει εγκληματίες. Υπάκουος στις επιταγές της εμπλέκεται σε ακρότητες, φτάνοντας μάλιστα μέχρι το σημείο να σκοτώσει την ερωμένη του.

Το έργο του Χόρβατ, ουσιαστικά πολιτικό και ταυτόχρονα υπαρξιακό δράμα, ισορροπώντας ανάμεσα στη σοβαρότητα και την πικρή ειρωνεία, απεικονίζει αυτό που ο ίδιος χαρακτήριζε «γιγαντιώδη μάχη ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία».

Και εδώ το άτομο, σε μια εποχή μεγάλης αναταραχής όπως είναι ο μεσοπόλεμος, προδομένο από τις κοινωνικές συνθήκες και μη μπορώντας να διαχειριστεί τη μοναξιά του, ενδίδει στην «προστασία» της αγέλης εγκαταλείποντας κάθε ατομική ευθύνη, ακόμα και την ανθρωπιά του.

Αυτή η ομοιόμορφη μάζα που καθορίζει ένα από τα κύρια ζητήματα της δραματουργίας ενέπνευσε τη σκηνοθεσία του Δημήτρη Καρατζά.
Κατ’ επέκταση οι ηθοποιοί ομοιογενοποιούνται, ο καθένας ερμηνεύει περισσότερο από έναν ρόλο και όλοι μαζί, σαν προσωπεία διαχρονικά δίχως ταυτότητα, συνθέτουν ένα σύνολο ανθρώπων με κυρίαρχο στοιχείο τη βία. Εξαίρεση αποτελούν ο Αρης Μπαλής που ξεχωρίζει υποδυόμενος υποδειγματικά τον Σλάντεκ και η σύντροφός του Μαρία Κεχαγιόγλου που επιδεικνύει τις πλούσιες υποκριτικές ικανότητές της.

Ωστόσο, όσο και αν προκαλεί ενδιαφέρον η άψογα σχεδιασμένη φόρμα της παράστασης που εκτελείται από αξιόλογους, απόλυτα πειθαρχημένους ηθοποιούς (Αντώνης Αντωνόπουλος, Γιάννης Κλίνης, Μιχάλης Οικονόμου, Αινείας Τσαμάτης και με τον Αργύρη Πανταζάρα να κλέβει τις εντυπώσεις), πέρα από το γεγονός ότι τείνει να αποκτήσει μονιμότητα στην οπτική του σκηνοθέτη, καθώς συγγενεύει με την «Ελένη» που είδαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, απογυμνώνει το έργο από τους χυμούς του.

Ελένη Πετάση - [email protected]