Το θέατρο αναλαμβάνει το ρόλο του καυστικού σχολιαστή, σε μια εποχή κρίσης, κατά την οποία ο πολιτισμός μοιάζει με ακυβέρνητο πλοίο. Η Ελένη Πετάση μας μεταφέρει τις εντυπώσεις της για το συλλογικό εγχείρημα του Θωμά Μοσχόπουλου.

Σ' αυτή την κρίσιμη εποχή του μνημονίου και της τρόικας που η φοροδιαφυγή πρυτανεύει ανεξέλεγκτα, ενώ η φορολογική λαίλαπα πλήττει ανυπεράσπιστους συνταξιούχους και χαμηλόμισθους υπαλλήλους, που η ανεργία, η βία και ο ρατσισμός αυξάνονται αλματωδώς και οι πολίτες ξεχύνονται αγανακτισμένοι στην πλατεία Συντάγματος, ο πολιτισμός μοιάζει με ακυβέρνητο πλοίο δίχως ελπίδα.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που στις πρόσφατες παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών το θέατρο αναλαμβάνει ρόλο καυστικού σχολιαστή. Και το ένα ναυάγιο, με την αλληγορική και την πραγματική του σημασία, διαδέχεται το άλλο. Αναφέρομαι φυσικά στους «ναυαγούς της τρελής ελπίδας» της Αριάν Μνουσκίν αλλά και στο ναυάγιο της φρεγάτας «Μέδουσα» που στοίχειωσε την ομώνυμη σκηνική συλλογική σύνθεση του Θωμά Μοσχόπουλου και της ομάδας του.

Προθέσεις και προσδοκίες

Μια σύνθεση που εμπνέεται από το έργο του Γάλλου ζωγράφου, Τεοντόρ Ζερικό «Η σχεδία της Μέδουσας» και αντλεί υλικά από τη μελέτη του Σοπενάουερ «Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση», ενώ ταυτόχρονα αναμιγνύει αποσπάσματα από το βιβλίο του Τζούλιαν Μπαρνς «Ιστορία του κόσμου σε 10 1/2 κεφάλαια» με βιώματα των ηθοποιών.

Ωστόσο τίποτα από όσα λέγονται ή διαδραματίζονται στη σκηνή της οδού Πειραιώς δεν καταφέρνει να μεταφέρει την άγρια εμπειρία του τραγικού γεγονότος που το καλοκαίρι του 1816 συγκλόνισε τη Γαλλία παίρνοντας πολιτικές διαστάσεις και λειτουργώντας ως αλληγορία για την ακυβερνησία της χώρας. Αλλά και «η επιστροφή ως πορεία προς τα εμπρός» - δηλαδή ως μέσο για τον επαναπροσδιορισμό του παρόντος - που ευαγγελίζεται ο σκηνοθέτης, στην προκειμένη περίπτωση διαψεύδει τις προθέσεις του.

Ας εξετάσουμε όμως τη σημειολογία αυτής της ιστορικής συγκυρίας. Όταν η φρεγάτα «Μέδουσα» προσκρούει σε ένα ύφαλο και οι λίγες σωσίβιες λέμβοι διατίθενται μόνο στους επιβάτες της ανωτέρας κοινωνικής τάξης, οι υπόλοιποι 150 - πληβείοι και μεσοαστοί - στοιβάζονται σε μια σχεδία προσπαθώντας να διασωθούν. Δύο εβδομάδες αργότερα, μετά από απίστευτες βιαιότητες που φτάνουν μέχρι τον κανιβαλισμό, μόνο δεκαπέντε καταφέρνουν να επιβιώσουν.

Καθώς οι επιζήσαντες αλληλοκατηγορούνται και το σκάνδαλο απλώνεται σαν μαύρο σύννεφο πάνω από τη Γαλλία, ο Ζερικό, χρησιμοποιώντας ως μοντέλα κάποιους από τους πραγματικούς ναυαγούς - ζωντανούς, νεκρούς, ακόμα και τα ακρωτηριασμένα τους μέλη - σχεδιάζει τον επίμαχο πίνακα (κορυφαίο δείγμα του ρομαντισμού που εκτίθεται τώρα στο Λούβρο), ο οποίος σηματοδοτεί τόσο την απομυθοποίηση των δικών του προσδοκιών όσο και την κατάρρευση της γαλλικής κοινωνίας και μέσα από αυτήν την αέναη ανθρωποφαγική φύση του κόσμου.

Το συλλογικό εγχείρημα του Μοσχόπουλου, επιχειρώντας να πρωτοτυπήσει, παγιδεύεται σε «δάνεια» που δεν δύναται να αφομοιώσει. Το θέατρο της επινόησης (devised theater), εξάλλου, δεν είναι απλή ιστορία. Κατ' επέκταση εγκεφαλικά παιχνίδια, απλοϊκές εξομολογήσεις για ναυάγια προσωπικά, μαρτυρίες επιζώντων, ορατόρια, ασήμαντες και σημαντικές ιστορικές πληροφορίες, αναμνήσεις και αφηγήσεις φρίκης προκύπτουν μέσα από αυτοσχεδιασμούς, συνθέτοντας τρία αυτόνομα, διαφορετικού ύφους, μέρη (Ταξίδι, πάθος και ανθρώπινη σονάτα) και δημιουργώντας μια ομιχλώδη συνθήκη που μάταια προσπαθεί να εξερευνήσει την υπαρξιακή ενδοχώρα.

Ούτε η ελεύθερη μετακίνηση των θεατών από σκηνή σε σκηνή που εξασφαλίζει διαφορετική θέαση των δρώμενων, ούτε η αυταπάρνηση των καλών ηθοποιών, ούτε ακόμη και κάποιες ενδιαφέρουσες εικονογραφήσεις ή κάποιες σπινθηροβόλες στιγμές, αρκούν για να θεμελιώσουν την Ιστορία ως κινητήριο δύναμη σύγκλισης των ανθρώπων.

Τη σύνθεση υπογράφουν οι: Θωμάς Μοσχόπουλος (σκηνοθεσία), Κορνήλιος Σελαμσής (μουσική), Αμαλία Μπένετ (χορογραφία), Κωνσταντίνος Κυπριωτάκης, Ελλη Παπαγεωργακοπούλου (σκηνικά), Λευτέρης Παυλόπουλος (φωτισμοί), Ηλίας Γιαννακάκης, Τάσος Αγγελόπουλος, Άννα Μιχελή, Ευαγγελία Θεριανού και οι κύριοι ηθοποιοί: Άννα Καλαϊτζίδου, Αννα Μάσχα, Κώστας Μπερικόπουλος, Αργύρης Ξάφης, Μαρία Σκουλά, Θάνος Τοκάκης, Δημήτρης Νασιούλας. Συμμετέχουν, επίσης, 26 εθελοντές.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ

[email protected]