Ο Γιάννης Μόσχος γράφει κριτική για την παράσταση «Master and Man» που παρουσιάζεται στο θέατρο Πόρτα σε χορογραφία Αμαλίας Μπένετ.

Το θέατρο Πόρτα έχει μετατραπεί τη φετινή σεζόν σε στέκι σύγχρονων θεατρικών τάσεων, έχοντας παρουσιάσει ήδη παραστάσεις που φέρνουν πιο κοντά στο κοινό φρέσκες ιδέες και νέους δημιουργούς που έχουν κάτι να πουν. Εδώ και τρεις Δευτέρες η νέα προσθήκη στο πρόγραμμά του είναι το «Master and Man» της Αμαλίας Μπένετ, βασισμένο στη νουβέλα του Λέοντος Τολστόι «Αφέντης και δούλος». Πρόκειται για ένα χοροθέατρο που δεν αποτελεί τόσο κατά γράμμα μεταφορά του βιβλίου, όσο το χρησιμοποιεί ως αφετηρία για να εξερευνήσει τις συντεταγμένες του γύρω από τα βαθύτερα κίνητρα του ανθρώπου, αυτά που πηγάζουν από το υλικό κέρδος μα και εκείνα που έχουν τις ρίζες τους σε άυλες έννοιες και δίνουν ένα νόημα ανάμεσα στην πορεία από τη ζωή προς το θάνατο.

Η ιστορία διακατέχεται από μια βιβλική απλότητα και λειτουργεί ως παραβολή που εισάγει κάποια θέματα που διατέλεσαν κυρίαρχο ρόλο στο μετέπειτα έργο του Τολστόι. Ένας πλούσιος γαιοκτήμονας παίρνει έναν από τους υπηρέτες του και μαζί με ένα άλογο ξεκινούν για ένα ταξίδι για δουλειά μέσα στη νύχτα και ενώ μαίνεται μια χιονοθύελλα του ρωσικού χειμώνα. Οι δυνάμεις της φύσης αποδεικνύονται ισχυρότερες από τη δίψα του κέρδους  και έτσι και οι δύο (τρεις μαζί με το άλογο) έρχονται αντιμέτωποι με το θάνατο. Τότε ο αφέντης σε μια απρόσμενη πράξη λύτρωσης αποφασίζει να θυσιαστεί για χάρη του υπηρέτη του, σκεπάζοντάς τον με το σώμα του για να του χαρίσει τη ζωή ενώ ο ίδιος βρίσκει τραγικό θάνατο από το ψύχος.

Η βασική γλώσσα του κειμένου του Τολστόι είναι η επιβίωση, συνεπώς η απόδοση της ουσίας αυτής της πανανθρώπινα κατανοητής ασίγαστης δύναμης μπορεί να λειτουργήσει και χωρίς λόγια. Το μόνο που χρειάζεται είναι τρεις ικανοί performer (Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Σοφία Κόκκαλη, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος) και τρεις τραγουδιστές (Θεοδώρα Μπάκα, Φοίβος Ριμένας, Νίκη Χαζιράκη) έτοιμοι χωρίς μουσική επένδυση να χτίσουν την ατμόσφαιρα με μοναδικό εργαλείο τη φωνή τους.

Αν και σωματικό θέατρο που πραγματοποιεί φιλοσοφικές αναζητήσεις, διακατέχεται από μια συνεχή και γρήγορη γραμμική ροή δίχως να επανέρχεται στο ίδιο σημείο κάνοντας κύκλους. Μάλλον αν κάποιος δεν είναι εξοικειωμένος με την ιστορία θα χαθεί κάπου στα συμφραζόμενα, αυτό είναι ωστόσο και το νόημα αφού ο μοναδικός τρόπος να απολαύσεις την παράσταση είναι να την παρακολουθήσεις απαλλαγμένος από οποιαδήποτε προσπάθεια άμεσης αντιστοίχισης με το βιβλίο. Οι αφετηρίες είναι κοινές, από εκεί και πέρα ωστόσο η παράσταση της Μπένετ αποκτά ξεχωριστή υπόσταση που κάθε φορά είναι και διαφορετική. Πρόκειται για ένα «ζωντανό» έργο που ορίζεται από τον αυτοσχεδιασμό του και οι ερμηνευτές αφήνουν την πυρετώδη έμπνευση της στιγμής να τους οδηγήσει. Και η επιμονή στον αγγλικό τίτλο είναι πολύ σωστή, καθώς γίνεται έτσι κατανοητή η διαφοροποίηση του αφέντη (Master) από την ανθρώπινη φύση του (Man), την οποία και τελικά θα αναζητήσει με τόση αυταπάρνηση.

Από τις πιο αξιομνημόνευτες σκηνές της παράστασης είναι αυτή που τη χωρίζει στη μέση και σηματοδοτεί την επίσκεψη των πρωταγωνιστών μας σε ένα φούρνο την ώρα που ψήνεται το ψωμί. Σε αυτή την πράξη συνδράμουν φοιτητές του δεύτερου έτους της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών και εδώ με το απόλυτο κούμπωμα της ηχητικής υπόκρουσης χτίζεται μια αγνή κωμική στιγμή που θα μπορούσε άνετα να βρίσκεται στο βουβό σινεμά του Τσάρλι Τσάπλιν.

Και οι τρεις performer κάνουν εξαιρετική δουλειά, αφήνοντας ευάλωτα τα σώματά τους μπροστά στη θύελλα της θεατρικής πράξης που παρασέρνει τα πάντα στο διάβα της. Η μετάλλαξη του Αφέντη σε Σωτήρα είναι δύσκολο να παρουσιαστεί επακριβώς επί σκηνής, όμως το τελευταίο κεφάλαιο με την πάλη/σμίξη αποδίδεται έξοχα από τις Βλαγκοπούλου και Κόκκαλη οι οποίες μετατρέπουν τα σώματά τους σε αγωγούς των συναισθημάτων που βρίσκονται μέσα στο γραπτό λόγο του Τολστόι.

Η παράσταση που δημιούργησε η Αμαλία Μπένετ ξεχωρίζει για τον τρόπο που συνδυάζει την καλαισθησία των κινήσεων με την αναζήτηση βαθύτερων νοημάτων. Γιατί μέσα σε αυτό τον κόσμο μια γυμνή πλάτη μπορεί να σημάνει ζωή μέσα από τον θάνατο.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]