Ο Γιάννης Μόσχος γράφει κριτική για την παράσταση «Δεσποινίς Τζούλια» που παρουσιάζεται έως την Κυριακή 31 Μαΐου στο θέατρο 104 σε σκηνοθεσία Αλέξη Ρίγλη.

Η «Δεσποινίς Τζούλια» του Αύγουστου Στρίντμπεργκ παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή έργα της παγκόσμιας δραματουργίας. Τι και αν γράφτηκε το 1888; Παραμένει στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, πράγμα πρωτόγνωρο για ένα κείμενο που καταπιάνεται με τα καπρίτσια μιας αριστοκράτισσας του 19ου αιώνα. Στο ερώτημα για το τι είναι αυτό που το καθιστά διαχρονικό βάλθηκε να απαντήσει ο Αλέξης Ρίγλης στο θέατρο 104 και η απάντηση που δίνει είναι αρκούντως πειστική.

Το έργο τοποθετείται στη Σουηδία, στις 23 Ιουνίου 1888. Είναι η νύχτα της παραμονής του μεσοκαλόκαιρου, μιας από τις μεγαλύτερες γιορτές της χώρας. Ο αρραβώνας της έχει πρόσφατα διαλυθεί και η δεσποινίς Τζούλια, μια κόρη κόμη, αντί να πάει με τον πατέρα της επίσκεψη στους συγγενείς της, μένει σπίτι και περνάει τη νύχτα με τον Ζαν, έναν υπηρέτη, που έχει ερωτικό δεσμό με την Κριστίν, μια μαγείρισσα. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν πτυχές της υπόθεσης που θεωρούνται πρωτοποριακές, πόσο μάλλον τότε στα σαλόνια της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας. Η δεσποινίς Τζούλια είναι ένα φεμινιστικό σύμβολο που αψηφά τα στερεότυπα για το φύλο της, επιδιώκοντας απλά να είναι ευτυχισμένη με τους δικούς της κανόνες. Από την ανατρεπτική σχέση των φύλων μέχρι την ισότητα στο σεξ και τις ταξικές αναφορές, έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο που μιλάει για το εδώ και το τώρα πιο πολύ από ποτέ αυτά τα 127 χρόνια ύπαρξής του.

Ο Αλέξης Ρίγλης προσάρμοσε το έργο στην αίθουσα Black Box του 104 και τα κατάφερε περίφημα. Η μετάφραση είναι παιχνιδιάρικη και ανάλαφρη χωρίς να επηρεάζει την ουσία του κειμένου και η σκηνοθεσία χαρακτηρίζεται ευφάνταστη, με τους τρεις ηθοποιούς (Έφη Γούση, Κίμωνας Κουρής, Σοφιάννα Θεοφάνους) να βρίσκονται μέσα σε ένα κουκλοθέατρο, χρησιμοποιώντας το άνω μέρος του σώματός τους στις ερμηνείες. Ως εκ τούτου, ειδική αναφορά χρειάζεται να γίνει στη Δήμητρα Λιάκουρα που δημιούργησε αυτό τον τόσο όμορφο σκηνικό χώρο και στα καλαίσθητα κοστούμια του Νικόλα Γεωργίου που βρίσκονται σε «συνομιλία» μαζί του.

Η φόρμα της παράστασης με την ομοιοκαταληξία στο λόγο και τις κινήσεις κουκλοθέατρου δεν κουράζει καθόλου και αυτό κυρίως λόγω της διάθεσης των ηθοποιών. Η Έφη Γούση είναι σκέτη απόλαυση στο ρόλο της Τζούλια. Γίνεται ηρωίδα του Στρίντμπεργκ και την ίδια ώρα ακολουθεί τις δικές της γραμμές με προορισμό το σήμερα, επιστρατεύοντας μια ευρεία παλέτα συναισθημάτων. Ο Κίμωνας Κουρής και η Σοφιάννα Θεοφάνους είναι αλάνθαστοι στους ρόλους των υπηρετών. Καταθέτουν ζωντάνια και έχουν κατανοήσει το πνεύμα της παράστασης ώστε να τονίζουν τις ελευθερίες που παίρνει και παράλληλα να δίνουν ευκαιρίες στην πρωταγωνίστρια να ξεχωρίσει.

Πριν από μερικές εβδομάδες κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους μια ακόμη «Δεσποινίς Τζούλια», αυτή της Λιβ Ούλμαν, με την Τζέσικα Τσαστέιν και τον Κόλιν Φάρελ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Παρά τις προσδοκίες που μπορεί να είχαμε από τους συντελεστές, η ταινία απέτυχε γιατί ακριβώς δε δοκίμασε να εισχωρήσει στον πυρήνα των νοημάτων, μα έμεινε στην επιφάνεια των κοστουμιών εποχής. Το ανέβασμα στο θέατρο 104 δεν είναι παραδοσιακό, προβάλλει όμως τα ζωτικά στοιχεία του έργου παρουσιάζοντάς το εκ νέου και από την αρχή. Αν αφήσετε στην άκρη τις προσδοκίες για έναν ακόμη τυπικό Στρίντμπεργκ, θα ανακαλύψετε μια εξαίρετη παράσταση υπόδειγμα διαχείρισης του κλασικού.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]