Η σκηνοθέτις Ιόλη Ανδρεάδη μας μιλά για το World Wide Lab που φέτος θα διεξαχθεί στη Σύρο.

Φωτογραφίες: Αλέξης Λόης

Μετά από δύο συνεχόμενες χρόνιες στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης και το Teatro Due της Ρώμης (2014), το διεθνές θεατρικό εργαστήρι-φεστιβάλ World Wide Lab έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Με πρωτοβουλία της σκηνοθέτη Ιόλης Ανδρεάδη και τη σύμπραξη του Syros Institute, πραγματοποιείται φέτος στο νησί της Σύρου, από τις 22 Αυγούστου έως τις 6 Σεπτεμβρίου.

Η διαδικασία έχει ως εξής: Στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους του Syros Institute, μέσα στην Ιστορική Μονή Πατέρων Ιησουιτών, οι σκηνοθέτες του World Wide Lab μαζί με 10 έλληνες ηθοποιούς και έναν σκηνογράφο/ενδυματολόγο, θα πραγματοποιήσουν για 16 συνεχόμενες μέρες κοινή έρευνα και εντατικές πρόβες. Τα αποτελέσματα του Lab θα παρουσιαστούν στο κοινό σε μορφή παραστάσεων στις 4, 5 και 6 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης Σύρου και θα μεταδοθούν ζωντανά σε όλο τον κόσμο μέσω Live Stream κάλυψης.

Φέτος, το θέμα του τέταρτου στη σειρά World Wide Lab είναι «Προσλήψεις και Αναπαραστάσεις του Αρχαίου Δράματος: διεθνής παράδοση και προσωπική εμπειρία» και την καλλιτεχνική διεύθυνση έχουν αναλάβει η Ιόλη Ανδρεάδη από την Ελλάδα και ο Jay Stern από τις ΗΠΑ.

Η Ιόλη Ανδρεάδη έχει μια αξιοσημείωτη πορεία στο εξωτερικό. Το χειμώνα που μας πέρασε ανέβασε τον πολύ καλό μονόλογο «Αρτώ/Βαν Γκογκ, aven un pistolet» και πέρα από την παρουσία της στο World Wide Lab δείχνει το κοινωνικό πρόσωπο του θεάτρου, διδάσκοντας δημιουργική γραφή σε ακριτικές περιοχές της χώρας με το Caravan Project και πραγματοποιόντας σεμινάρια σε άτομα σε απεξάρτηση. Η παρουσία της δεν περνά λοιπόν απαρατήρητη και έτσι τη συναντήσαμε ένα ζεστό μεσημέρι Κυριακής στον Εθνικό Κήπο όπου εκτός πολλών άλλων μας έλυσε όλες μας τις απορίες για το World Wide Lab.

Πώς προέκυψε το φετινό World Wide Lab; Θέμα του είναι η αρχαία τραγωδία. Πώς έγινε; Πρώτα αποφασίστηκε το θέμα και επειδή ταιριάζει με την Ελλάδα ήρθε εδώ ή πρώτα έγινε το αντίθετο;

Έγινε το αντίθετο. Εμείς έχουμε ξεκινήσει από το 2011 τη συνεργασία με τους υπόλοιπους σκηνοθέτες και το 2011 και το 2012 ασχοληθήκαμε αρκετά με την αρχαία τραγωδία, στον «Αγαμέμνωνα». Και εγώ έχω ασχοληθεί με τον Jay (που θα είναι συνδιευθυντής) με το Χορό στην τραγωδία. Είχαμε κάνει ένα σεμινάριο προς ηθοποιούς στη Νέα Υόρκη και είχαμε ερευνήσει μόνο το στοιχείο του Χορού. Και επειδή γίνεται στην Ελλάδα και όλους τους υπόλοιπους τους ενδιαφέρει πολύ το αρχαίο ελληνικό δράμα και επειδή στο μυαλό τους κιόλας η Ελλάδα –την οποία δεν έχει επισκεφθεί κανένας από τους σκηνοθέτες που θα έρθουν- είναι ο τόπος που γεννήθηκε το θέατρο και υπάρχει αυτό το συναισθηματικό φορτίο, είπαμε γιατί να μην είναι αυτό το θέμα μας; Αλλά ταυτόχρονα επειδή θέλουμε στο εργαστήρι ο κάθε σκηνοθέτης να κρατά την ταυτότητά του, την ιδιαίτερη εμπειρία του και να είναι μέρος του διαλόγου, για αυτό το λόγο είπαμε να μην είναι το θέμα «αρχαίο δράμα», αλλά ποια είναι η παράδοση του αρχαίου δράματος σε παραστάσεις στην κάθε ιδιαίτερη πατρίδα του καθενός. Ποια είναι η παράδοση στον Καναδά; Ποια είναι η παράδοση στη Νέα Υόρκη τις τελευταίες δεκαετίες; Ποια είναι η παράδοση στην Ιταλία, τη Γερμανία, την Ταϊβάν; Και πώς συνηθίζεται να ανεβαίνει αρχαίο δράμα σε αυτές τις χώρες; Είπαμε λοιπόν να διερευνήσουμε τι σημαίνει για τον καθένα αρχαίο δράμα προσωπικά. Δηλαδή μπορεί κάποιος σαν παιδάκι να είχε ακούσει ένα χωρικό και να το θυμάται. Ο καθένας έχει μια προσωπική αντίληψη σε σχέση με το τι σημαίνει κάθε είδος και τέτοιες εμπειρίες θέλουμε να είναι μέρος των παραστάσεων που θα φτιάξουμε.

Πώς καταλήξαμε στην επιλογή της Σύρου;

Ήταν ενστικτώδης επιλογή. Είδα το θέατρο για πρώτη φορά, μου άρεσε απίστευτα και ήρθα σε επαφή με τη Λένα Χατζηγρηγορίου που δουλεύει εκεί και στη συνέχεια με τον Παύλο Χατζηγρηγορίου που δουλεύει στο Ινστιτούτο Σύρου, βγήκαμε για ένα καφέ και τους μίλησα για αυτό γιατί εμείς τότε ψάχναμε πού θα γίνει και ήμασταν ανάμεσα στην Ελλάδα και τον Καναδά. Και επειδή εγώ αν ήταν να γίνει στην Ελλάδα, ήθελα να γίνει κάπου πολύ όμορφα και τους ενδιέφερε και αυτούς να έρθουν άνθρωποι από όλο τον κόσμο στη Σύρο σε ένα θεατρικό γεγονός που συνδυάζει την έρευνα με το στοιχείο της παράστασης και το άνοιγμα στο κοινό, έτσι οδηγηθήκαμε στη Σύρο. Και μετά το πρότεινα εγώ στους υπόλοιπους, τους έστειλα φωτογραφίες και τους εξήγησα περί τίνος πρόκειται και μου είπαν ότι θέλουν πάρα πολύ.

Την ανάγκη για μια ομάδα η οποία συναντιέται κάθε χρόνο, που δεν είναι συνέχεια μαζί αλλά ο καθένας κάνει τις δουλειές του στη χώρα του όλο το χρόνο και βρισκόμαστε ένα μήνα κάθε χρόνο έχοντας μεγαλώσει κατά ένα χρόνο, έχοντας κάνει πράγματα και προχωρήσει στις προσωπικές μας πορείες ένα χρόνο ακόμη και κάθε φορά ξαναπιάνουμε από την αρχή την προσπάθεια για διάλογο με στόχο από χρονιά σε χρονιά να γίνεται πιο ξεκάθαρος ο στόχος μας, ούτως ώστε μετά να πλουτίζει από τις διαφορετικές οπτικές γωνίες. Γιατί αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να γίνει χαμός και μπέρδεμα. Και ο λόγος που συνεχίζουμε είναι γιατί από χρόνο σε χρόνο καθαρίζει ο στόχος και τι θέλουμε να πούμε. Και το άλλο πράγμα που σημαίνει για μένα το Lab είναι ένα δίκτυο ανθρώπων πολύ μεγάλο αν τα βάλεις κάτω, γιατί είναι το Lincoln Center που γνωριστήκαμε και που ακόμη είμαστε σε επαφή και πηγαίνουν οι σκηνοθέτες της Νέας Υόρκης και μιλάνε για την κοινή μας δουλειά, το Watermill Center που σχεδιάσαμε πώς θα είναι, οι άνθρωποί του, οι δύο χρονιές του Μπρούκλιν, το κοινό που ήρθε, οι συνεργάτες, οι ηθοποιοί, οι άνθρωποι που μας στήριξαν σε καμπάνιες, οι άνθρωποι στη Ρώμη, οι ηθοποιοί στη Ρώμη, οι συνεργάτες, το κοινό και τώρα εδώ που θα ανοίξει σε Έλληνες ηθοποιούς ενώ ταυτόχρονα δύο από τους παλιούς μας ηθοποιούς θα έρθουν κάνοντας τα έξοδά τους με υπερατλαντικά ταξίδια για να είναι μέρος της ομάδας φέτος. Δηλαδή σιγά-σιγά χτίζεται ένα όλο και μεγαλύτερο δίκτυο που είναι μια ανάσα και παρηγοριά και ένα άνοιγμα προς τον κόσμο για τον καθένα μας και για μένα.

Πώς έχει επηρεάσει η συμμετοχή σου στο Lab τα πράγματα που κάνεις την υπόλοιπη σεζόν;

Με έχει επηρεάσει πάρα πολύ στην συνεργασία. Πάντα μου άρεσε να ακούω, απλώς πιο μικρή δεν ήξερα πάντα πώς ακριβώς να ακούω και τι να κάνω αυτά που ακούω. Νομίζω ότι γυμνάζεται το μυαλό μου ούτως ώστε να ακούω γνώμες, ιδέες, συζητήσεις και να κρατάω τα χρήσιμα από αυτά. Επίσης, κάθε φορά που κάνω παράσταση με αυτά τα παιδιά νιώθουμε μετά ότι δεν είμαστε μόνοι και ότι για εκείνες τις μέρες είναι κάποιοι άνθρωποι μαζί μας. Επειδή είναι τόσο έντονο σε αυτή την ομάδα, με κάνει σε όποια άλλη ομάδα συμμετέχω να μπορώ να χαρώ κάτι ομαδικό αντί να λέω ότι τελειώσαμε τώρα και ας πάει ο καθένας σπίτι του.

Αυτή η ομαδικότητα δείχνει έναν τρόπο και πώς μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα το θέατρο στο μέλλον, ειδικά με τις νέες συνθήκες που επικρατούν;

Εμένα αυτό το μοντέλο, όταν δηλαδή καταφέρνουν οι άνθρωποι να δημιουργήσουν μια καθαρή γραμμή, νομίζω είναι μια ιδανική κατάσταση και για το θέατρο και για άλλα επαγγέλματα. Και για την πολιτική ακόμη.

Ο κόσμος θα παρακολουθήσει το τέλος αυτής της διαδικασίας. Τι θα έχει προηγηθεί πριν; Είστε εξοικειωμένοι με αυτόν τον τρόπο ζωής;

Πιστεύω ότι θα βρούμε τρόπους και για αυτό προσπαθούμε με τον Jay να φτιάξουμε ένα πολύ καλό πλάνο για αυτές τις μέρες ούτως ώστε να υπάρχει ικανοποιητικός χρόνος για πρόβες, χρόνος για συναντήσεις, χρόνος για κοινά πράγματα όπως ένα φαγητό ή ένα κρασί, αλλά ταυτόχρονα να υπάρχει χρόνος για τον καθένα που θα είναι εκεί να πάρει μια ανάσα μόνος του, να πάει να κάνει ένα μπάνιο, να κάνει μια βόλτα να ηρεμήσει και μετά να ξαναμπεί στην ομάδα. Επειδή και εγώ λειτουργώ έτσι και θέλω πάντα το χώρο μου και το χρόνο μου, θέλω τουλάχιστον να υπάρχει αυτή η δυνατότητα στο πρόγραμμα μέσα. Δηλαδή θα είναι εντατικό αλλά θα υπάρχουν παραθυράκια για να παίρνει κανείς μια ανάσα.

Οι παραστάσεις που θα παιχτούν ποιες θα είναι;

Περιμένουμε τώρα τα τελικά κείμενα για να μεταφραστούν στα ελληνικά. Το ένα έργο θα είναι οι «Εκκλησιάζουσες» που θα το σκηνοθετήσουν μια Αμερικανίδα και μια σκηνοθέτις από την Ταϊβάν, το άλλο θα είναι βασισμένο στη δημοσιογράφο την Οριάνα Φαλάτσι με στοιχεία αρχαίων τραγωδιών και το τρίτο θα έχει να κάνει με το Χορό και θα συνδυαστεί με ένα κείμενο με την πρόσφατη πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Περιμένω να το δω αυτό το κείμενο, αλλά θα είναι σε διάλογο ο Χορός και πώς λειτουργούν τα μέλη του ομαδικά και πώς λειτουργεί μια κοινωνία και ειδικά η ελληνική σε περίοδο κρίσης.

Έχεις ζήσει στο εξωτερικό και σε μέρη που δημιουργούν τάσεις και μόδες. Πόσο μακριά είναι η Ελλάδα από αυτές τις τάσεις; Είναι σύγχρονα τα πράγματα που συμβαίνουν εδώ ή έρχονται αργότερα με ημερομηνία λήξης;

Πιστεύω ότι το χρόνο που είμαι εδώ και παρατηρώ πιο πολύ, μοιάζουν να γεννιούνται πράγματα που είναι καθαρά ελληνικά, όπως οι τρόποι που συνδέονται φιλικά οι άνθρωποι, το χιούμορ που κάνουν ή κάποιοι συγκεκριμένοι τρόποι διασκέδασης και ταυτόχρονα μοιάζει ακόμη να εισάγουμε και να εισάγουμε μόδες. Και στον τρόπο που ζούμε και θεατρικά. Με τρομερό παράδειγμα το γερμανικό θέατρο που χρησιμοποιείται η ιδέα μας για αυτό ξανά και ξανά και το βλέπουμε. Αυτό δεν είναι κάτι απαραίτητα κακό. Και το αρχαίο δράμα υπάρχει σε τόσες χώρες και το βλέπουν με τα δικά τους μάτια. Απλώς το θέμα που πιστεύω ότι έχουμε εμείς είναι ότι νιώθω πως υπάρχει ανάγκη να πιστέψουμε πιο πολύ στο βλέμμα μας ως Έλληνες καλλιτέχνες. Να χρησιμοποιούμε και να εισάγουμε εννοείται, αλλά να μη νιώθουμε κόμπλεξ για τη δική μας γνώμη και το δικό μας γούστο.

Ως θεατής μου αρέσουν οι ωραίες ιστορίες, μου αρέσει η φυσικότητα στο λόγο, οι φυσικοί τονισμοί, να νιώθω ότι υπάρχει μια άποψη αισθητική και με ενδιαφέρει να μπορώ να ταυτιστώ και με κάτι. Με έναν ήρωα ή με μια στιγμή ενός ήρωα ή με μια στιγμή της ιστορίας ή με μια εικόνα που θα δω.

Ως δημιουργός μου αρέσει να λέω ιστορίες που με αφορούν πραγματικά. Δηλαδή αποφεύγω τα έργα που δε νιώθω ότι αυτό που λένε είναι κάτι που μπορώ να χρησιμοποιήσω εγώ για να πω κάτι. Είναι αυτό που λέει και η πολύ καλή σκηνοθέτις, η Κέιτι Μίτσελ, ότι το κριτήριό της για να επιλέξει ένα έργο είναι να χτυπάει η καρδιά της πιο γρήγορα όταν το διαβάζει. Έτσι κι εμένα θέλω να μου αρέσει αυτό που θα κάνω ενστικτωδώς. Ως θέμα ή ως κείμενο. Και μου αρέσει η ομαδική συνεργασία, να δουλεύω με ηθοποιούς όχι απαραίτητα πολύ μεγάλους αλλά που να νιώθω ότι έχουν μια προσωπική πορεία και κάπως συμφωνούμε σε αυτά που ψάχνουμε και που θέλουμε και γενικώς στους συνεργάτες μου να αναγνωρίζω μια ειλικρίνεια με την καλή έννοια και μια τιμιότητα. Σαν θέμα σίγουρα αν υπάρχει κάτι κοινό στα πιο πολλά πράγματα που έχω κάνει είναι ο περιθωριακός άνθρωπος, ο μη αποδεκτός 100% από την κοινωνία του και ως μονάδα και ως κοινωνική ομάδα. Και μου αρέσει να δουλεύω το κείμενο μιας παράστασης, να το έχω στα χέρια μου και είτε να το φτιάχνω εξαρχής είτε να το πειράζω για να νιώθω ότι μπορώ να πω την ιστορία που έχω στο μυαλό μου καθαρά. Γιατί και στο κείμενο και στη σκηνοθεσία υπάρχει η δραματουργία. Όταν δουλεύεις και το κείμενο έχεις τη δυνατότητα να γίνει ένα η δραματουργία της σκηνοθεσίας.

Ζώντας στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό και ενώ έχεις μείνει και έξω, νιώθεις αισιόδοξη για το μέλλον της χώρας ή ασφυκτιάς μέσα στο περιβάλλον της;

Ασφυξία όχι, δε νιώθω. Είναι μια δύσκολη περίοδος αλλά νιώθω πολύ καλά που τη ζω από κοντά γιατί ειδικά τα τελευταία χρόνια τα βράδια εκλογών που ήμουν έξω πάθαινα πέντε εγκεφαλικά (γέλια). Είναι τελείως άλλο να συμβαίνει κάτι και να είναι κοντά σου και τελείως διαφορετικό να είσαι μακριά. Νιώθεις πολύ αδύναμος όταν είσαι πάρα πολύ μακριά. Μπορεί να μην είσαι, αλλά νιώθεις ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Ούτε από κοντά είναι εύκολο να κάνεις, μα από την άλλη δεν είναι σωστό και να σταματάμε να κάνουμε πράγματα επειδή είναι δύσκολη η κατάσταση. Άρα νομίζω ότι προτιμώ να κάνω τη δουλειά μου εδώ παρά να την έκανα έξω.

Τη νέα σεζόν τι να περιμένουμε;

Την «Οικογένεια Τσέντσι», ένα νέο κείμενο εμπνευσμένο από τους Τσέντσι του Αρτώ και τους Τσέντσι του Σταντάλ, για τρία πρόσωπα, που ξεκινάει 16 Οκτωβρίου στο υπόγειο του Ιδρύματος Κακογιάννης και θα σκηνοθετήσω ένα γαλλικό έργο με μια ομάδα ηθοποιών, τον Γιάννη Παπαϊωάννου, την Μαρίνα Κανελλοπούλου και τον Νεκτάριο Σμυρνάκη στο 104. Το έργο λέγεται «Για ένα ναι για ένα όχι» και θα ανέβει το δεύτερο μισό της σεζόν. Θα κάνω μια έρευνα που θα χρειαστούν κάποια ταξίδια στο Λονδίνο και θα συνεχίσω στο Caravan Project από Σεπτέμβρη μέχρι Μάρτη.

Έχει αποφασιστεί πού θα γίνει του χρόνου το World Wide Lab;

Του χρόνου λέμε να γίνει στην Ταϊβάν και όσο είμαστε στη Σύρο θα προσπαθήσουμε να βρούμε χρόνο να το βάλουμε και αυτό κάτω. Για τι είναι δύο σκηνοθέτιδες από εκεί και έχει ενδιαφέρον αυτός ο προορισμός. Είναι μια πολύ καλή σκηνοθέτις η Τζόσλυν από την Ταϊβάν που προσεγγίζει τα πράγματα με τις αισθήσεις και το σώμα οπότε φαντάζομαι και η παράδοσή τους εκεί θα έχει πολύ ενδιαφέρον.

Πληροφορίες: World Wide Lab 2015, 22 Αυγούστου - 6 Σεπτεμβρίου στο Ινστιτούτο Σύρου – Syros Institute, Ιστορική Μονή Πατέρων Ιησουιτών, Άνω Σύρος. Παραστάσεις 4, 5 και 6 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Απόλλων, Ερμούπολη Σύρου.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]