«Γυάλινος κόσμος» του Τένεσι Ουίλιαμς, στο Θέατρο «Δημήτρης Χορν». Με μια ονειρική ποιότητα...Η Ελένη Πετάση μας μεταφέρει τις εντυπώσεις της.

Οταν το 1980 πέθανε η μητέρα του σε ηλικία 95 ετών, ο Τένεσι Ουίλιαμς την περιέγραψε στο φίλο και συνεργάτη του Ελία Καζάν «σαν στοιχείο της φύσης που έμοιαζε να βαδίζει στα τυφλά» - μια γυναίκα αρπαχτικό που απομάκρυνε τον πατέρα του από την οικογενειακή εστία, συναίνεσε στο να υποβληθεί σε λοβοτομή η διαταραγμένη αδελφή του και, ασυνείδητα, οδήγησε τους δύο γιους της στην ομοφυλοφιλία. Ωστόσο, η Εντουίνα Ουίλιαμς, παρότι ψυχρή, δεσποτική, ανώριμη, φιλάρεσκη και βυθισμένη σε ανεδαφικές ονειροπολήσεις, έχοντας την τάση να καθορίζει τη μοίρα των παιδιών της σύμφωνα με τις δικές της προσδοκίες, είναι αυτή που τον προέτρεψε να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία -του αγόρασε, μάλιστα, μια γραφομηχανή όταν ήταν μόλις δώδεκα χρονών. Αντίθετα, ο πατέρας του απέρριπτε την καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία και, «ερωτευμένος με τις μακρινές αποστάσεις», κάποτε αποφάσισε να τους εγκαταλείψει οριστικά, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας επισημαίνει χαρακτηριστικά στον «Γυάλινο κόσμο».

Στο εξαιρετικό βιογραφικό έργο του, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Σικάγο το 1944 και τον καθιέρωσε στο θεατρικό στερέωμα, τα βιώματα της νεανικής του ηλικίας αναδύονται μέσα από τους παραμορφωμένους λαβυρίνθους της μνήμης. Τα σκηνικά πλάσματα, που δημιουργεί, συνθέτουν τον προσωπικό του εφιάλτη, ξορκίζουν τις ενοχές του, εξερευνούν επώδυνα εσωτερικά τοπία. Και, μέσα από την αυθαιρεσία της μνήμης, μεταμορφώνονται ελεύθερα, προικίζοντας την πραγματικότητα με καινούργιες διαστάσεις.

Η μάνα (Αμάντα), μια πρώην ωραία αριστοκράτισσα του Νότου, σκληρή και τρυφερή ταυτόχρονα, που γαντζώνεται στο «ένδοξο» παρελθόν της για να αποφύγει το ρημαγμένο παρόν, η δειλή, ανάπηρη κόρη (Λόρα), που βρίσκει καταφύγιο στο γυάλινο θηριοτροφείο της, και ο ευνουχισμένος γιος (ο Τομ, δηλαδή ο εαυτός του), που αναζητά διέξοδο στον κινηματογράφο, προτού καταφέρει να αποδράσει οριστικά, δεν είναι πρόσωπα που ξεπηδούν μόνο από το στενό του περιβάλλον. Αφενός μεν αντιπροσωπεύουν όλους εκείνους που παγιδεύτηκαν στο αμερικανικό όνειρο για να ηττηθούν κατά κράτος στη συνέχεια, αφετέρου δε υπερβαίνουν τα στενά όρια μιας συγκεκριμένης κοινωνικοπολιτικής συγκυρίας, αντικατοπτρίζοντας τις απανταχού «χαμένες ψυχές», που, λόγω ανθρωποφαγικών συνθηκών, όλο και περισσότερο ενδίδουν σε νευρώσεις και φαντασιακές φυγές.

Το ψυχολογικό δράμα του Ουίλιαμς, με την σπαραχτική ποιητικότητα της γραφής, τη λεπτομερή σκιαγράφηση χαρακτήρων, την αυθόρμητη έκλυση συναισθημάτων, και το συνδυασμό κωμικών και τραγικών θραυσμάτων κατά το πρότυπο του Τσέχωφ, που τόσο θαύμαζε, παρουσιάζει τώρα η Κατερίνα Ευαγγελάτου, στο θέατρο «Χορν», σε δική της μετάφραση και δραματουργική επεξεργασία. Ενσωματώνοντας στο πρωτότυπο κείμενο αποσπάσματα από το διήγημα «Πορτρέτο κοριτσιού σε γυαλί» και από παλιά σχεδιάσματα του συγγραφέα για τον «Γυάλινο κόσμο», καθώς και στοιχεία από το acting version του έργου, αλίευσε λεπτομέρειες πλούσιες σε αποχρώσεις. Ταυτόχρονα, έκοψε κάποιες σκηνές και εξοβέλισε τοπικιστικά χαρακτηριστικά της αμερικανικής ζωής, φέρνοντας τα πρόσωπα κοντύτερα σε μας.

Και, ακολουθώντας την εξπρεσιονιστική διάθεση του Ουίλιαμς, χρησιμοποίησε δημιουργικά την αρχική του οδηγία για προβολές, συνδέοντας τη δράση και τους χαρακτήρες με εικόνες επιλεκτικής μνήμης και φαντασίας, που επιβεβαιώνουν την πεποίθησή του: «…οι δυνατότητες που προσφέρει η οθόνη, μου φαίνονται πολύ μεγαλύτερες απ' αυτές που μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν οι υποδείξεις μου...».

Η «Αμάντα» και ο «Τζιμ» στον κόσμο που σκηνοθέτησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου

Το εξαιρετικής αισθητικής κινούμενο βίντεο του Μιχάλη Κλουκίνα -από τα καλύτερα που έχουν παρουσιαστεί στην ελληνική σκηνή- προσδίδει τη ζητούμενη ονειρική ποιότητα στην παράσταση.

Το αφαιρετικό σκηνικό του Γιώργου Πάτσα (μερικές καρέκλες συντροφεύουν ένα «διαφανές» ψυγείο το οποίο άλλοτε προβάλλει στην επιφάνειά του τη μορφή της Λώρας και άλλοτε γίνεται το κρησφύγετό της), φωτισμένο έντεχνα από τον Λευτέρη Παυλόπουλο, συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία ενός ψυχρού ψυχικού τοπίου.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου τόνισε τη γελοιογραφική διάσταση της Αμάντας και η Ναταλία Τσαλίκη ανταποκρίθηκε στην προσέγγιση του ρόλου με μεσογειακό ταμπεραμέντο, αμεσότητα και υποκριτικό χιούμορ απαλλαγμένο από υπερβολές.

Η Λόρα της πρωτοεμφανιζόμενης Αμαλίας Νίνου ήταν η αποκάλυψη της βραδιάς. Η νέα ηθοποιός αποτύπωσε τη σωματική αναπηρία, τον εύθραυστο ψυχισμό, αλλά και την εσωτερική δύναμη της ηρωίδας σε κάθε κίνηση του κορμιού της, μεταδίδοντας στο κοινό τη βουβή απελπισία, τη σπίθα ελπίδας που ακολούθησε και, εν τέλει, την αποδοχή της αιχμαλωσίας της ως μόνιμη συνθήκη ζωής.

Ο Κωσταντίνος Γαβαλάς (Τζιμ) υποδύθηκε με ανάλαφρη άνεση τον υποψήφιο μνηστήρα της.

Ο Αντίνοος Αλμπάνης, ευγενική παρουσία, χωρίς όμως σκηνικό νεύρο, ισορρόπησε ανάμεσα στον Τομ και τον αφηγητή του έργου.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ - [email protected]