Ένα ηλιόλουστο πρωινό, το click@life συνάντησε την Έφη Μουρίκη σ’ ένα γαλλικό bistro και συνομίλησε μαζί της με αφορμή την υπέροχη «Δεσποινίδα Μαργαρίτα» που ερμηνεύει στο θέατρο «Χώρα».

Η Έφη Μουρίκη είναι μια καλλιτέχνης με ιδιαίτερες ανησυχίες, πραγματική αγάπη για τη νέα γενιά -όταν μιλά για τους μαθητές της διακρίνεις την συγκίνηση, αλλά και την περηφάνια που νιώθει- με βαθιά κουλτούρα και εμπεριστατωμένη μελέτη για κάθε έργο που αναλαμβάνει. 

Η ίδια αναφέρει πως «Το καλύτερο που μπορεί να μου πει κανείς είναι “Τι ωραίο έργο!’’. Αυτή είναι η δουλειά των ηθοποιών, να μαθαίνουν στο κοινό να αγαπάει τα σπουδαία έργα», κάτι που δείχνει επίσης, την έλλειψη ματαιοδοξίας και την ουσιαστική στράτευσή της στην τέχνη. 

Πώς είναι να είσαι μόνη στη σκηνή; Τι όπλα χρειάζεται ένας ηθοποιός για να τα καταφέρει;

«Εννοείται ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο. Ακόμα και στην πρεμιέρα η μοναξιά που ένιωσα στο φινάλε…Όταν γύρισα να υποκλιθώ, είπα: «Παναγία μου, είμαι μόνη!». Αυτό που χρειάζεται είναι πολύ καλή προετοιμασία. Επειδή αγαπώ πολύ το επάγγελμά μου, δουλεύω κάποια πράγματα χρόνια. Για παράδειγμα, όταν ήμουν στο Εθνικό, παλιά, με τον Ζυλ Ντασσέν και  δουλεύαμε τον «Γλάρο» του Τσέχωφ, ενώ μου είχε προτείνει την Νίνα, εγώ προτίμησα την Μάσα κι αυτό γιατί ήταν πολλές ώρες στη σκηνή  χωρίς να μιλάει. Γεγονός πολύ δύσκολο, το πώς ο ρόλος συνεχίζει και όταν δεν μιλάει. Δουλεύοντας όλα αυτά τα χρόνια, προσπάθησα να πλησιάσω τους συγγραφείς και να κατανοήσω πώς είναι ένας ηθοποιός να μην μιλάει και να κουβαλάει τον ρόλο συνεχώς. Αυτές είναι και οι αποσκευές μου για να παίξω την "Δεσποινίδα Μαργαρίτα"».

Το κοινό γίνεται «συμπαίκτης» σου; Ποια είναι η σχέση θεατή – ηθοποιού στο θέατρο;

«Δεν γίνεται να μην αισθάνεσαι το κοινό. Στην κωμωδία, βεβαίως, το αισθάνεται κανείς πολύ περισσότερο, γιατί η αντίδραση του είναι άμεση με το γέλιο, αλλά και στο δράμα το αφουγκράζεσαι και νιώθεις τις αντιδράσεις του. Σαφέστατα, μ’ επηρεάζει αλλά το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι κάθε βράδυ είναι μια καινούργια παράσταση. Θέλω να νιώθω την κάθε στιγμή πάνω στη σκηνή, να μην είναι αυτό που λένε «Παίζω με την ανάμνηση». Αποζητώ να κάνω ένα υπέροχο ταξίδι μαζί με τους θεατές.

Όπως είχε πει και ο Φελίνι, κάθε ταινία πρέπει να είναι για τους θεατές μια πολύ ωραία εκδρομή, ένα όμορφο ταξίδι. Αυτό το ταξίδι, λοιπόν, κάθε φορά είναι γεμάτο συναίσθημα και η σκέψη έρχεται μετά. Η διαφορά του ηθοποιού με τον θεατή είναι ότι εκείνος σκέφτεται, αναλύει και σιγά-σιγά απελευθερώνει το συναίσθημα. Γιατί βασιλιάς μιας παράστασης πρέπει να είναι το συναίσθημα.

Ο θεατής κάνει μια άλλου είδους πορεία έρχεται στο θέατρο και πρέπει να βάλει σε εγρήγορση το συναίσθημα του, η σκέψη θα έρθει μετά την παράσταση, αλλά την ώρα της παράστασης πρέπει να ενώσει το συναίσθημά του μ’ αυτό του ηθοποιού.
Αυτός είναι πάντα ο στόχος μου και όταν πετυχαίνει αυτό που συμβαίνει  είναι μοναδικό. Γι’ αυτό συμφωνώ με τον Τσέχωφ που λέει πως "Ό,τι βλέπει ο θεατής πρέπει σε δευτερόλεπτα να το καταλαβαίνει με το συναίσθημά του"».

«Ο Ατάιντε, ενώ είχε γράψει και άλλα έργα, μόνο μ’ αυτό γνώρισε επιτυχία. Ο ίδιος μάλιστα έλεγε ότι ήταν η κατάρα του. Βεβαίως δεν είναι ένας τυχαίος μονόλογος και ο μεγάλος κριτής της τέχνης είναι ο χρόνος. Τα βιώματα είναι πολύ σημαντικά, όχι μόνο για τους συγγραφείς, αλλά για όλους τους ανθρώπους. Ιδιαίτερα τα βιώματα της παιδικής ηλικίας, μιας και οι άνθρωποι, μέχρι την ηλικία των έξι έχουν δημιουργήσει τον χαρακτήρα τους. Νομίζω το λένε και οι ψυχαναλυτές. Την συμπεριφορά μας μπορούμε να την αλλάξουμε, τον χαρακτήρα μας όχι. Τραυματικά βιώματα, από την παιδική ηλικία,ταλανίζουν και την Δεσποινίδα Μαργαρίτα.

Ο συγγραφέας γράφει πολύ νέος, αλλά για γεγονότα που έγιναν στην σχολική του περίοδο. Εδώ με καλύπτει  η φράση του Τσέχωφ ότι «Ένας συγγραφέας πρέπει να έχει απόσταση από το γεγονός». Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Ατάιντε είναι νέος, έτσι ο λόγος του έχει τη ζωντάνια και την αγωνιστικότητα του νέου ανθρώπου, αλλά συγχρόνως έχει και μια απόσταση από τα σχολικά χρόνια που του χαρίζει την αντικειμενικότητα».

Πώς ήταν η συνεργασία σου με τον Πέτρο Ζούλια;

«Η συνεργασία μου με τον Πέτρο ήταν πραγματική ευτυχία για μένα. Όταν σκέφτηκα να κάνω αυτό το έργο, πρώτο μου μέλημα ήταν να βρω ένα σκηνοθέτη που πρώτα απ’ όλα να σέβεται το έργο. Γι’ αυτό σκέφτηκα να τον πλησιάσω και πραγματικά δικαιώθηκα. Γιατί τόσα χρόνια που  δουλεύω, μόνο δύο σκηνοθέτες έχω συναντήσει να δείχνουν τέτοια αγάπη στο κείμενο, ο άλλος δεν είναι στη ζωή».

Αναφέρεσαι στον Ζυλ Ντασσέν;

«Ναι, μόνο μ’ εκείνον μπορώ να τον συγκρίνω. Οι πρόβες ήταν υπέροχες. Πολλές φορές πραγματικά απογειωνόμασταν από την επαφή που είχαμε, αλλά και την αγάπη και το σεβασμό στο κείμενο».

Patroklos Skafidas

«Ένα μεγάλο μωρό, ένα γερασμένο παιδί. Αυτή δεν είναι μόνο η δική μου οπτική, αλλά και του Πέτρου Ζούλια. Όταν τον πλησίασα για να κάνουμε την παράσταση, ήταν το πρώτο πράγμα, που είπαμε για εκείνη. Δεν είναι τυχαίο που κάνει μάθημα σε παιδάκια δημοτικού. Θα μπορούσε να κάνει σ’ άλλες τάξεις. Εκεί όμως δημιουργούνται οι πληγές και σκοτώνεται το παιδί που έχουμε μέσα μας.

Για μένα, η Μαργαρίτα έχει την έδρα της στον κόσμο των τρελών, των παιδιών και στα όνειρα των ενηλίκων. Εκεί είναι τα όνειρα και οι εφιάλτες. Γιατί τα παιδιά και οι τρελοί δεν έχουν σκοτώσει την τρέλα που έχουν μέσα τους. Σίγουρα πάσχει από διπολική διαταραχή  και σίγουρα είναι ένα προβληματικό άτομο. Προβληματικό γιατί είναι θύμα και θύτης μαζί. Βλέπει τον εαυτό της, τη συμμαθήτριά της με το ίδιο όνομα, την καθηγήτριά της με το ίδιο όνομα και έχει κολλήσει σε μια παιδική ηλικία, δεν έχει μεγαλώσει. Είναι μια κωμικοτραγική ύπαρξη».

Στο σκηνοθετικό σημείωμα ο Πέτρος Ζούλιας χαρακτηρίζει την ηρωίδας ως: «Κωμικοτραγικό κλόουν που ισορροπεί ανάμεσα στο λογικό και στο παράλογο». Πόσο επίκαιρο πιστεύεις πως είναι αυτό;

«Πιστεύω ότι οι μεγάλοι συγγραφείς δεν έχουν γράψει δραματικούς ρόλους, έχουν γράψει τραγικούς ρόλους και πιο συγκεκριμένα κωμικοτραγικούς. Με το που έρχεται κάποιος στη ζωή, η γνώση του θανάτου τον καθιστά τραγικό ήρωα και πιστεύω πως όλοι μας είμαστε κωμικοτραγικοί ήρωες. Είμαστε κωμικοτραγικές υπάρξεις, γιατί πέρα από το γεγονός του θανάτου, που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, αυτό που μας μαθαίνουν όλοι από τη θρησκεία, το παιδαγωγικό σύστημα, την οικογένεια, είναι τα άκρα. Τι εννοώ μ’ αυτό;
Μας προβάλλουν το πρότυπο του υπεράνθρωπου, του τέλειου και έχουμε μάθει να μην αγαπάμε τις ανασφάλειες μας και το γεγονός ότι είμαστε κοινοί θνητοί. Αυτό μας φέρνει και σε αδιέξοδο. Δυστυχώς τα μεγάλα και τα τρανά είναι ελάχιστα στη ζωή. Ο άνθρωπος, όμως, μαθαίνει σ’ ένα σύστημα που τα αναζητά και γίνεται δυστυχισμένος αν δεν έρθουν».

Patroklos Skafidas

«Αγαπάω πολύ τα νέα παιδιά, είναι το μέλλον μιας χώρας και αν δεν αγαπά μια χώρα τα παιδιά της δεν έχει μέλλον. Για μένα εκεί πρέπει να δίνονται και οι επιχορηγήσεις, όλες σε νέους ανθρώπους. Αυτοί είναι που θα προχωρήσουν μπροστά την τέχνη».

Θα ήθελα να μου πεις μια ερώτηση κάποιου μαθητή ή μαθήτριάς σου, που σε έφερε σε αμηχανία.

«Υπάρχουν παιδιά που με ρωτάνε αν θα πρέπει να φύγουν από τη χώρα. Αυτό με φέρνει σε αμηχανία, γιατί αγαπάς από τη μια τη χώρα σου, αλλά ξέρεις και τις δυσκολίες που υπάρχουν».

Τι τους λες;

«Εκεί πάντα λέω στο παιδί αυτό που αισθάνεται να το κάνει».

Έχεις δηλώσει κι εσύ πως σκεφτόσουν να φύγεις από τη χώρα.

«Όλοι το σκεφτόμαστε. Ποιος δεν το έχει σκεφτεί; Γιατί το πρόβλημα σ’ αυτή τη χώρα δεν ξεκίνησε λόγω της οικονομικής κρίσης. Χρόνια πριν υπήρχε κρίση παιδείας, πολιτισμού και κυρίως δικτατορία στο να μη σκέπτεται κανείς! Σας θυμίζω το "Χαμογελάτε είναι μεταδοτικό" και διάφορα άλλα τέτοια συνθήματα που κυριαρχούσαν. Τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να σκεπτόμαστε λίγο περισσότερο».

«Μια μέρα περπατούσαμε στο δρόμο με τον Βλαδίμηρο και μιλούσαμε για την διαφορετικότητα. Τότε, είδαμε έναν άνθρωπο που φαινόταν gay και εκεί σκεφτήκαμε «πώς θα ήταν αν ήταν όλη η κοινωνία έτσι;». Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιδέα για την ταινία και προχωρήσαμε στο σενάριο. Δυστυχώς, η Ελλάδα είναι αρκετά χρόνια πίσω σε πολλά πράγματα και η αντίδραση κάποιες φορές ξεπερνάει τα όρια, μέχρι που γίνονται γελοία κάποια πράγματα.

Όταν ένα σύστημα έχει στο περιθώριο κάποιες ομάδες  -όπως κάποια στιγμή ήταν και οι γυναίκες, που ακόμα δεν έχουν εξισωθεί τελείως, η γυναίκα είναι σε δεύτερη μοίρα- για να μπορέσει να επιβληθεί κάτι, πάντα υπάρχουν ακραίες αντιδράσεις, είτε από τη μια, είτε από την άλλη. Όσο πιο οπισθοδρομική είναι μια χώρα, τόσο πιο ριζωμένες είναι κάποιες αντιλήψεις και τόσο πιο δύσκολα μπορούν να αλλάξουν. Μεγάλη ευθύνη έχουν και τα Μ.Μ.Ε. που δίνουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Έχω πολλούς φίλους ομοφυλόφιλους, με ιδιαίτερες προσωπικότητες,  σημαντικούς καλλιτέχνες και δεν έχουν καμιά σχέση με τα πρότυπα που θέλουν να περάσουν τα Μ.Μ.Ε.».

«Δεσποινίδα Μαργαρίτα» στο Θέατρο Χώρα (Aμοργού 20, Κυψέλη - Τηλ. 210 8611 200) - Kάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9.00μμ μέχρι την Κυριακή των Βαΐων.

Μαρία Πορτοκαλάκη
[email protected]