Ο Γιάννης Σκουρλέτης και η Ηλέκτρα Ελληνικιώτη μας μιλούν για την παράσταση «Περί φύσεως».

Φωτογραφίες: Μαρίνα Φαρασοπούλου

Οι bijoux de kant διανύουν μια ιδιαιτέρως δημιουργική περίοδο. Ενώ δεν έχει τελειώσει ακόμη τις παραστάσεις του το «Όσα η καρδιά μου στην καταιγίδα» στη σκηνή της Φρυνίχου, έχουν έτοιμη μια νέα δουλειά στο Bios. Πρόκειται για το «Περί φύσεως» του Μιχάλη Βιρβιδάκη, ένα έργο που αρχικά προοριζόταν για τον Λευτέρη Βογιατζή και μάλιστα θα ανέβαινε και στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων την άνοιξη του 2012. Η συνέχεια είναι γνωστή, με το κείμενο να φτάνει τελικά στα χέρια των bijoux de kant, να ταιριάζει με τη θερμοκρασία τους και να κάνει πρεμιέρα στην κεντρική σκηνή του Bios αυτή την Πέμπτη, 10 Μαρτίου.

Λίγα λόγια για το έργο: Aύγουστος. Παραμονή του Σωτήρος. Σε ένα απόμερο λιμανάκι κάποιας ελληνικής παραλίας, τρεις άνθρωποι κάνουν το απογευματινό μπάνιο τους περιμένοντας το φεγγάρι να ανατείλει μέσα απ’ τη θάλασσα. Κι ενώ περιμένουν. συζητούν περί παντός επιστητού, όπως μάλλον θα συνέβαινε πάντα και με όλους όσους  μπήκαν πριν από εκείνους στα νερά αυτά. Ο Σοφοκλής Ποθουλάκης και ο Ευριπίδης Περίανδρος με τη γυναίκα του Ευλαμπία, τρία κεφάλια πάνω απ’ το νερό, τρεις φευγαλέες αντανακλάσεις της ιστορίας στο φως του δειλινού, μιλούν, σχολιάζουν, υπερθεματίζουν, αγανακτούν, εύχονται για όλα όσα απασχολούν τη ζωή τους στον τόπο αυτό. Κι ενώ έχουν ήδη αρχίσει να έρχονται ένας ένας ο χορός των πανηγυριστών, το φεγγάρι ολόγιομο ξεπροβάλλει στον ορίζοντα.

Όπως γίνεται αντιληπτό, είναι εμφανής η σύνδεση του έργου με το παρελθόν, με όσα έχουν υπάρξει πριν από εμάς και όσα θα υπάρξουν. Για αυτή την «άχρονη διαχρονικότητα» μιλήσαμε με τον Γιάννη Σκουρλέτη και την Ηλέκτρα Ελληνικιώτη, ιθύνοντες της bijoux de kant οι οποίοι έχουν αναλάβει τη σκηνοθεσία του «Περί φύσεως». Την πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα μας μπορείτε να τη διαβάσετε παρακάτω.

Τι ήταν αυτό που βρήκατε στο «Περί φύσεως» και ταίριαξε με τη θερμοκρασία σας; Είναι και αυτό ένα νέο ελληνικό έργο, το οποίο αρχικά προοριζόταν για τον Λευτέρη Βογιατζή και κατέληξε σε εσάς. Πώς ταίριαξε με τη νοοτροπία σας;

Γιάννης Σκουρλέτης: Βρήκαμε ότι ήταν ένα έργο που τη συγκεκριμένη στιγμή μας έδινε την καλύτερη αφορμή για να πούμε τις δικές μας ιστορίες. Έτσι συμβαίνει. Δηλαδή διαβάζεις ένα κείμενο και ανεβαίνει λίγο η θερμοκρασία, νιώθεις ότι κάτι συμβαίνει εκεί, κάτι υπάρχει προς εξέταση και διερεύνηση του τι γίνεται και δημιουργείται η αφορμή για να ξαναθέσεις τα ζητήματα και να τα ξαναδείς. Είναι τα ίδια ή παρόμοια ζητήματα με κάθε φορά και προσπαθείς να τα φροντίσεις και να καταλάβεις τι συμβαίνει. Το «Περί φύσεως» είναι ένα έργο του Μιχάλη του Βιρβιδάκη, ενός συγγραφέα με πολύ ενδιαφέρον, αν και δεν έχει γράψει πολλά κείμενα. Μπορεί ένα έργο να τον απασχολεί και δέκα χρόνια. Τα βάζει στο συρτάρι, το ξανακοιτάζει και το χτενίζει. Είναι ένα έργο με βαθιά συμπύκνωση εννοιών αλλά το πραγματικά ενδιαφέρον είναι ότι δεν το κάνει αυτό με έναν περιγραφικό εγκεφαλικό τρόπο, αλλά με έναν πολύ ανοιχτό τρόπο και πολύ απλό. Είναι τρεις άνθρωποι μέσα στη θάλασσα και συζητούν για τη φύση και για τις ζωές τους και ακουμπάει στο ζήτημα της κατεύθυνσης του θεάτρου γιατί θέτει το ζήτημα του βυθού και της επιφάνειας. Τι συμβαίνει όταν είσαι μέσα στο βυθό και πόσο φοβάσαι και τι συμβαίνει όταν είσαι στην επιφάνεια.

Ηλέκτρα Ελληνικιώτη: Και ποιος από τους δύο τόπους έχει περισσότερους κινδύνους.

ΓΣ: Σε ποιο σημείο βρίσκεσαι δηλαδή. Αυτή η τοποχρονικότητα του πού βρίσκεσαι θέτει το ζήτημα της πραγματικότητας υπό αίρεση και υπό αμφισβήτηση και υπό αυτή την έννοια, χωρίς να θέλω να τα λέω επικαιροποιημένα τα πράγματα γιατί δεν είναι αυτός ο στόχος, ανοίγει ένα διάλογο για το πού βρισκόμαστε, ως ψυχισμοί προσωπικοί και ως εθνικοί.

Το υγρό στοιχείο τι εκφράζει για εσάς; Στην παράσταση της Φρυνίχου είναι ταυτόχρονα μια φυλακή και ένας τάφος. Εδώ τι ακριβώς συμβολίζει;

ΓΣ: Το πού κολυμπάμε κάθε φορά.

ΗΕ: Είναι ενδιαφέρον αυτό, η παρουσία του υγρού στοιχείου και στα δύο. Και στο ένα είναι μια υπόσχεση ενώ στο άλλο είναι μια παρουσία. Πολύ ενδιαφέρον.

ΓΣ: Μια υπόσχεση στην «Καταιγίδα» που έχει διπλά νοήματα. Γιατί για τον έναν είναι μια δυνατότητα και για τον άλλο μια φυλακή.

ΗΕ: Στο συγκεκριμένο έργο ξεκινάει ως δεδομένο. Τώρα δηλαδή κολυμπάμε. Κολυμπάμε και για μένα είναι φυλακή, κολυμπάμε και για μένα είναι δυνατότητα, κολυμπάμε κι εγώ μπορώ να βγω έξω και όταν θέλω θα ξαναμπώ, γιατί για καθέναν από τους τρεις ήρωες συμβαίνει κάτι διαφορετικό, άρα έχουν και μια διαφορετική σχέση με το υγρό στοιχείο. Σαφέστατα αυτό είναι και μια σκηνική οδηγία από πλευράς του Βιρβιδάκη και δεν έχει καμία άλλη σκηνική οδηγία. Όλοι κολυμπάνε μια ολόκληρη νύχτα και δε σου λέει τίποτε άλλο. Σε αφήνει ελεύθερο να «κολυμπήσεις». Πώς το διαχειρίζεται κανείς αυτό; Εμείς νομίζω το αφήσαμε σαν μια υπόσχεση το υγρό στοιχείο για άλλη μια φορά, σαν μια πιθανότητα. Και η παρουσία του ή η μη παρουσία του αφέθηκε σε μια ψευδαισθητική κατάσταση. Ο καθένας όπως στην «Καταιγίδα» θα εκφράσει το στοιχείο με το δικό του τρόπο. Πάντα υπάρχει νερό και πάντα επιστρέφουμε στο υγρό στοιχείο.

ΓΣ: Είναι η προέλευσή μας.

Είναι και το άπιαστο, το μυστήριο, το ασαφές και το ονειρικό;

ΓΣ: Βέβαια είναι. Εγώ παλιότερα το έκανα αυτό όταν ήμουν μικρός που ως έφηβος λέγαμε με τους φίλους μου να κάνουμε μπάνιο το βράδυ. Και αυτό σε έβαζε στο άγνωστο και είχε μια τρομερή γοητεία. Και αυτό το μαύρο του βυθού ενέχει παράλληλα και έναν τρόμο, καθώς αποτελεί συνάντηση με πιο αρχετυπικές διαδρομές της συνείδησης.

ΗΕ: Ναι, σίγουρα. Και το γεγονός ότι το υγρό στοιχείο είναι αυτό που στην καθημερινότητα λείπει και περισσότερο. Δεν κολυμπάμε, αλλά περπατάμε μέσα σε αέρα. Άρα η συνάντησή σου με το στοιχείο που λείπει περισσότερο έχει έναν κίνδυνο, έχει μια μη κανονικότητα, έχει μια εξερεύνηση, αλλά ταυτόχρονα έχει και μια ασφάλεια και μια επιστροφή σε πιο μητρικά σχήματα. Πάντα κάτι τέτοιο μοιάζει να είναι. Έχει τον τρόμο αλλά έχει και την ασφάλεια. Άλλωστε το υγρό στοιχείο είναι μαλακό. Σε επιστρέφει σε μια μήτρα και έναν πλακούντα. Είναι μια επιστροφή.

ΓΣ: Βέβαια. Άλλωστε λέει ο Βιρβιδάκης ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ένας. Όλη η ιστορία δηλαδή μπορεί να συμπυκνωθεί σε έναν άνθρωπο και μια βιογραφία.

ΗΕ: Είσαι και αυτοί που πέρασαν πριν από εσένα και αυτοί που θα περάσουν.

ΓΣ: Δεν είσαι; Δηλαδή θέλουμε δε θέλουμε είμαστε και ο Σοφοκλής και ο Ευρυπίδης. Δεν το λέω με τη μεταφυσική του διάσταση, αλλά με το ότι αυτό έχει εγγραφεί μέσα μας και δεν είναι θέμα ακριβώς έκφρασης αλλά γλώσσας. Μιλάμε την ίδια γλώσσα. Η ίδια γλώσσα ήταν, τα ίδια φωνήεντα ήταν, τα ίδια τοπία ήταν. Η Σαλαμίνα του Ευρυπίδη και ούτω καθεξής. Θέλω να πω πως εδώ ξανά είμαστε και επιστρέφουμε σε αυτό το σώμα της ιστορίας για να καταλάβουμε ποια είναι η θέση μας μέσα σε αυτό που κολυμπάμε συνεχώς. Ναι, είναι φορείς αυτοί οι χαρακτήρες ενός παρελθόντος που τους ορίζει, τους καθορίζει, τους μπερδεύει και τους φέρνει σε αδιέξοδα. Είμαστε η ιστορία μας.

ΗΕ: Και για αυτό λόγο και ο Βιρβιδάκης έχει φτιάξει τόσο ασφυκτικά σχήματα γύρω από αυτούς. Δηλαδή είναι και Σοφοκλής και Ποθουλάκης. Και Ευρυπίδης και Περίανδρος. Σαν να τους έχει περικυκλώσει μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια και ταμπέλες για να τους επιτρέψει να εκραγούν και να είναι ταυτόχρονα και όλοι οι άνθρωποι. Νομίζω σε αυτό το έργο είναι εντυπωσιακό το πώς μπορείς να καταλήξεις σε ασφαλή συμπεράσματα για τον καθένα και όσο πιο ασφαλή και συμπαγή είναι τα συμπεράσματα που δημιουργείς για τον καθένα, ο καθένας από αυτούς γίνεται όλοι οι άνθρωποι. Είναι και οι αρχαίοι τραγωδοί, είναι και τα επίθετά τους, είναι και οι τραγωδίες και οι προσωπικές τους βιογραφίες, είναι και ο Βιρβιδάκης, είναι και εμείς, είναι και ο Βογιατζής που τον ανέφερες πριν. Δηλαδή όσο πιο καθαρό γίνεται το σχήμα τους, τόσο πιο μεγάλη είναι η σουπερνόβα τους.

Μιας και αναφέραμε ξανά το όνομα του Βογιατζή, υπάρχει κάτι στο κείμενο, στην παράσταση, στην προσέγγισή σας που να έχει το στίγμα του και να πιαστεί κάποιος και να πει ότι «το τάδε του θύμισε Βογιατζή»;

ΗΕ: Κοίταξε να δεις, νομίζω πως είναι τόσο ισχυρή η παρουσία του μέσα στο ίδιο το κείμενο που θα κάναμε μεγάλο λάθος να το φορτίζαμε αυτό παραπάνω. Είναι τόσο ισχυρή η ύπαρξή του δραματουργικά που δε μας έμενε ενδεχομένως ένας άλλος δρόμος από το να αφήσουμε να υπάρχει εκεί σιωπηλά και να μην το φωτογραφήσουμε παραπάνω. Κάναμε φαντάζομαι τις δικές μας επιλογές και διαδρομές με βάση τους ανθρώπους που συναντήσαμε, λέμε τις δικές μας ιστορίες και κάπου πίσω υπάρχει η δική του συμβολή, από γραφής του κειμένου όμως και όχι παραστασιακά.

ΓΣ: Ναι, αυτό το αναγνωρίζει και ο Μιχάλης και λέει με έναν τρόπο ότι το έργο είχε συνδεθεί πολύ ισχυρά με τον Λευτέρη. Άλλωστε είχε μπει και σε πρόβες και δεν ήταν ένα σχέδιο στο συρτάρι. Απλά δε θέλαμε ρε παιδί μου να μπούμε στην περιπέτεια των ταυτίσεων και πραγματικά δεν ξέρω τι νόημα θα είχε να φτιάχναμε ένα τέτοιο θέατρο. Εμείς φτιάχνουμε ένα θέατρο με τα δικά μας συστατικά. Μοιραία παίρνει μια απόσταση γιατί δεν ξέρω πόσο ωφέλιμο θα ήταν αυτό τελικά.

ΗΕ: Και για αυτό με έναν τρόπο ξαναδουλέψαμε το κείμενο με τον Μιχάλη. Δεν επεμβήκαμε. Προσθέσαμε μια δική μας αίσθηση σε αυτό και ο Μιχάλης χρειάστηκε να ξαναγράψει κάποια πράγματα καινούρια και όχι να διορθώσει αυτά που είχε γράψει, για να βρούμε το δικό μας σε αυτό.

ΓΣ: Δεν έχουμε στόχο να φτάσουμε κάπου. Θέλουμε κάθε φορά να συναντιόμαστε με ανθρώπους, να εξελίσσουμε αυτό που κάνουμε, να το μαθαίνουμε, να το τροφοδοτούμε και δεν τελειώνει ποτέ αυτή η διαδικασία. Προχωράμε και εμείς και κολυμπάμε όπως οι χαρακτήρες του έργου μέσα σε μια θάλασσα για να καταλαβαίνουμε κάθε φορά τι σημαίνει το τώρα μας και πώς μπορούμε να το τροφοδοτούμε. Δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει κάποιος στόχος. Άλλωστε αυτό είναι και στη διαδικασία παραγωγής των παραστάσεων και δεν υπάρχει διαδρομή από τον άνθρωπο στο ρόλο αλλά είναι ακριβώς εκεί, είναι μέσα, είναι μια καταβύθιση σε αυτόν. Γιατί δε θέλουμε να πείσουμε κανέναν όταν κάνουμε μια παράσταση ότι αυτός είναι ο Βέρθερος και αυτή είναι η Μήδεια. Τα δικά μας ζητήματα πάμε να φωτογραφίσουμε, δηλαδή αυτά που μας απασχολούν. Στην «Καταιγίδα» θέλαμε να βρούμε τον Γιώργη; Για τη δική μας θερμοκρασία θέλουμε να μιλήσουμε, για ζητήματα που μας απασχολούν.

Έχετε στα σκαριά κάτι άλλο για αργότερα μέσα στη σεζόν μετά από αυτή τη δουλειά ή έστω για την επόμενη;

ΗΕ: Το μόνο που θέλαμε θα ήταν να ταξιδέψουμε αυτή τη δουλειά.

ΓΣ: Είναι και καλοκαιρινή η παράσταση, οπότε αν μπορούσαμε να κάνουμε ότι και τα τελευταία δύο χρόνια πρώτα με την «Ραμόνα», μετά με το «Αχ» που δοκιμάσαμε κάποιες εξορμήσεις στην ελληνική επαρχία και μας άρεσε πολύ, αυτό θα κάνουμε και τώρα πια, συν ότι έχουμε και ένα εργαστήρι ακόμα. Εγώ έχω ήδη ένα εδώ στο Bios και θα ξεκινήσουμε και ένα ακόμη στο δικό μας χώρο και το καλοκαίρι με αυτό τον τρόπο θα πορευτούμε. Υπάρχει βέβαια κάτι για Οκτώβρη και πάλι θα σχετιστεί με αυτά που λέγαμε προηγουμένως. Μας έγινε μια πρόταση να ταξιδέψουμε για μια προηγούμενη παράσταση που είχαμε κάνει στην Γαλλία. Είχαμε κάνει το «Εκείνη» του Ζαν Ζενέ και τους ενδιέφερε αυτή η παράσταση οπότε θα ξεκινήσει μια μικρή τουρνέ στη Γαλλία από αυτό τον Οκτώβρη. Αυτά είναι αυτή τη στιγμή τα θέματα.

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο: Μιχάλης Βιρβιδάκης. Σκηνοθεσία: Γιάννης Σκουρλέτης & Ηλέκτρα Ελληνικιώτη. Μουσική: Κώστας Δαλακούρας. Σκηνογραφία: Περικλής Πραβήτας. Eνδυματολογία: Δήμητρα Λιάκουρα. Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα. Βοηθος Φωτιστή: Μαριάντζελα Σεφεριάν. Βοηθός Σκηνογράφου: Ματθαίος Δαμίγος

Παίζουν: Θάνος Σαμαράς, Κώστας Κουτσολέλος, Νάνσυ Μπούκλη.

Πληροφορίες παράστασης: BIOS.TESLA Main, Πειραιώς 84, Αθήνα. Διάρκεια παραστάσεων: Πέμπτη 10 Μαρτίου - Κυριακή 24 Απριλίου 2016. Παραστάσεις: Πέμπτη έως Κυριακή. Ώρα έναρξης: 20:30. Διάρκεια παράστασης: 100 λεπτά. Τιμή εισιτηρίου:12 ευρώ (ενιαίο), 8 ευρώ (μειωμένο).

Γιάννης Μόσχος

[email protected]