Η Ελένη Πετάση γράφει κριτική για την παράσταση «Κουκλόσπιτο» του Ερρίκου Ίψεν που παρουσιάζεται στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων.

«Κανείς δεν διείσδυσε στους νεφρούς και στην καρδιά της ανθρωπότητας τόσο βαθιά όσο ο Ίψεν», έγραφε ο Γεώργιος Βιζυηνός για να προσθέσει ο, επίσης θαυμαστής του, Τζέιμς Τζόις πως η γνώση του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα για την ανθρωπότητα «διαφαίνεται καλύτερα στη σύνθεση γυναικείων πορτρέτων».

Από τα σημαντικότερα γυναικεία πορτρέτα της δραματουργίας του είναι η Νόρα, που, εγκλωβισμένη στο «Κουκλόσπιτο» της φαινομενικά ανέφελης οικογενειακής της θαλπωρής, βασίζει τη ζωή της σ’ ένα ψέμα υπακούοντας δουλικά στους εξουσιαστικούς κανόνες του κυρίαρχου ανδρικού φύλου. Περνώντας από τη χειραγώγηση του πατέρα σ’ αυτήν του συζύγου γίνεται μια αγαπησιάρικη κούκλα, υποταγμένη με τη θέλησή της στις επιταγές που ορίζουν τη γυναικεία φύση στην εποχή της. Μέχρι που αντιλαμβάνεται ότι η αγάπη του άντρα της -εκείνου που έλεγε ότι θα πεθάνει για χάρη της- εξατμίζεται όταν ένα σφάλμα της -ας σημειωθεί ότι έγινε για να τον σώσει- απειλεί τους επαγγελματικούς και κοινωνικούς του στόχους. Και τότε εγκαταλείπει σύζυγο και παιδιά ξεκινώντας ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία.

Ωστόσο, το έργο του Ιψεν (1879), που στην αρχή της πορείας του πολεμήθηκε για το τολμηρό του τέλος και εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει την ασυμμετρία στις σχέσεις των δύο φύλων, παρότι στην πάροδο του χρόνου οι ηθικοί κανόνες έχουν μεταβληθεί (32% Ελληνίδων, για παράδειγμα, έπεσαν θύματα ψυχολογικής βίας από τον σύντροφό τους), δεν στέκεται στη φεμινιστική του διάσταση.

 

«Ουδέποτε έγραψα συνειδητά για το φεμινιστικό κίνημα», ομολογούσε ο ίδιος. «Για μένα “Το κουκλόσπιτο” αποτελεί ένα γενικότερο πρόβλημα της ανθρωπότητας...».

Τα δικαιώματα, δηλαδή, όχι μόνο της γυναίκας αλλά της ανθρώπινης ύπαρξης, που αδυνατεί να προσδιορίσει αν οι αποφάσεις της καθορίζονται από την ελευθερία της δικής της βούλησης ή αν πηγάζουν από την τυφλή υπακοή σε προκαθορισμένους ρόλους, προσδιορισμένους από κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.

Ο Γιώργος Σκέβας έδωσε μια προσεγμένη, κλασική παράσταση, προσανατολισμένη στις δονήσεις του λόγου. Και αυτές τις δονήσεις μεταδίδει μοναδικά η Αμαλία Μουτούση, ισορροπώντας ανάμεσα στην παιδικότητα και τη σπαρακτική ωρίμανση. Κάθε της κίνηση, κάθε της έκφραση πηγάζει από μία εσωτερική διέγερση, εξαπολύοντας άπειρες συναισθηματικές διαβαθμίσεις που καθηλώνουν τον θεατή. Ο Άρης Λεμπεσόπουλος την πλησιάζει με την αρμόζουσα ερωτική κυνικότητα και αν μπορούσε να τιθασεύσει τη μανιέρα του θα κατακτούσε τη δυνατότητα να αναμετρηθεί μαζί της. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί -Μαρία Ζορμπά, Γιώργος Συμεωνίδης και Νικόλας Παπαγιάννης- συνοδεύουν αξιοπρεπώς το πρωταγωνιστικό ζευγάρι. Λιτά και σημαίνοντα τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη. Κοστούμια ευφάνταστα που παραπέμπουν σε παλιότερες εποχές -ιδίως τα πλεκτά πουλόβερ των γυναικών- του Αγγελου Μέντη.

Ελένη Πετάση - [email protected]