Ένα έξοχο ερευνητικό πείραμα, που ανιχνεύει τη ζωή, «αφηγείται» σύμφωνα με την Ελένη Πετάση, η παράσταση «Ψευδαισθήσεις» του Ιβάν Βιριπάγεφ, που παρουσιάζεται στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων.

Τι είναι η αληθινή αγάπη; Κάτι απλό, αλλά προσιτό σε λίγους; Μια μεγάλη δύναμη χωρίς κανόνες και ορισμούς που νικάει το θάνατο; Ενα συναίσθημα, το οποίο ακόμη και δίχως ελπίδα και αμοιβαιότητα σε δυναμώνει;

Μήπως άραγε είναι μια πραγματικότητα που ξεπηδά από τη λογοτεχνία, που όλοι ονειρεύονται στα νιάτα τους και κανείς δεν τη βρίσκει, έτσι ώστε όλοι βολεύονται με ό,τι τους βρίσκεται εύκαιρο; ‘Η, εν τέλει, είναι κανείς καταδικασμένος να την ανακαλύψει μόνο λίγο πριν πεθάνει;

Ο Ιβάν Βιριπάγεφ, χωρίς να επιδίδεται σε κανενός είδους κατήχηση και απορρίπτοντας οιανδήποτε προκατασκευασμένη απάντηση, θέτει ποικίλα ερωτήματα, επιχειρώντας να συναλλάξει με το κοινό αυτό το θεμελιώδες συναίσθημα που περιβάλλεται από άπειρες ψευδαισθήσεις.

Οι δικές του «Ψευδαισθήσεις» (2011) αφηγούνται τις εμπειρίες δύο ογδοντάχρονων παντρεμένων ζευγαριών, που, ένα βήμα πριν από τον ύστατο αποχαιρετισμό, κάνουν τον απολογισμό μιας ολόκληρης ζωής, επαναπροσδιορίζοντας τις σχέσεις τους.

Σχέσεις που αμφιταλαντεύτηκαν ανάμεσα στην πίστη και την προδοσία, σε αμφιβολίες και ακράδαντα πιστεύω, αλήθειες και ψέματα, δηλώσεις και αναιρέσεις, βεβαιότητες και ανατροπές. Εχοντας, βέβαια, πίσω από όλα την επιθυμία για αγάπη: καθαρτήρια και αποτρόπαιη, στρεβλή, σωτήρια, απόλυτη και βασανιστική.

«Η αγάπη νικάει το θάνατο», έχει γράψει με τη λευκή κιμωλία στον πράσινο πίνακα ο Βασίλης Κουκαλάνι.

Ο 38χρονος συγγραφέας, από τους σημαντικότερους της γενιάς του στη Ρωσία, έχει δώσει σημαντικά δείγματα γραφής τόσο στο θέατρο («Οξυγόνο», «Γένεσις 2», «Ονειρα», «Χορός Δελχί»), όσο και στον κινηματογράφο («Ευφορία»). Ξεκινώντας από τη γενέτειρά του, Ιρκούτσκ, μια μικρή πόλη χαμένη στα βάθη της Σιβηρίας, μετακόμισε στη Μόσχα, οξύνοντας τις αναζητήσεις του για ένα διαφορετικό θέατρο, ελεύθερο και απαλλαγμένο από αγκυλώσεις.

Το έργο του διακρίθηκε γρήγορα και εξίσου γρήγορα κατέκτησε αρχικά τις σκηνές της Μεγάλης Βρετανίας και στη συνέχεια της Ευρώπης.

Κάτω από την επήρεια των πρώτων ρευστών εντυπώσεων από τη νέα αγγλική σχολή, προχώρησε στη διαμόρφωση της δικής του προσωπικής σκηνικής γλώσσας.

Στις «Ψευδαισθήσεις», για παράδειγμα, ο Βιριπάγεφ εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις δυνατότητες του αφηγηματικού θεάτρου για να διαχειριστεί τα θέματα που τον ταλανίζουν. Με τη φόρμα μιας «ιδιότυπης διάλεξης», διατηρώντας συνεχώς αναμμένο το φως στην πλατεία και χρησιμοποιώντας μόνο ένα μικρόφωνο, δύο μαυροπίνακες και τέσσερις ηθοποιούς, που δεν ταυτίζονται με τους χαρακτήρες ούτε αναπαριστούν στιγμές από τη ζωή τους, αλλά απλώς αφηγούνται τις παράλληλες ιστορίες τους, καταργεί τη θεατρική σύμβαση.

Και μέσα από ένα απλό λεξιλόγιο, στο οποίο εισβάλλουν ακόμα και απλοϊκά φιλοσοφικά σχόλια (« Η αληθινή αγάπη είναι δόσιμο. Τίποτα δεν μπορεί να μας βγάλει από το τέλμα του προσωπικού μας εγωισμού, εκτός από την αγάπη»...», «Η αληθινή αγάπη δεν μπορεί παρά να είναι αμοιβαία...»), κατασκευάζει ένα «μελόδραμα αξιών», όπως ο ίδιος το αποκαλεί, εκμαιεύοντας βιτριολικό σαρκασμό και δημιουργώντας ένα πεδίο συνειρμών, γόνιμο για επεξεργασία από την πλευρά του κοινού.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, με τη σκηνοθεσία της, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο λόγο.

Μόνο που αυτή η ενδιαφέρουσα «κατασκευή» για τις κατασκευές των στερεοτύπων μένει στην επιφάνεια ενός έξοχου ερευνητικού πειράματος, που ανιχνεύει το νόημα της ζωής.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, ακαταπόνητη στην αλλαγή ύφους και φόρμας, δίνει, αυτή τη φορά, έμφαση στο λόγο, το υποδόριο χιούμορ και την επικοινωνία ηθοποιού με θεατή. Ο Παντελής Δεντάκης (απολαυστικός αλλά ίσως λίγο περισσότερο «ελαφρύς» από όσο χρειάζεται), ο μετρημένος Βασίλης Κουκαλάνι, η Αλεξία Καλτσίκη (σε ώριμη στιγμή) και η αστραφτερή Ηλέκτρα Νικολούζου, συνθέτουν ένα ταιριαστό σύνολο.

Ελένη Πετάση [email protected]