Βέλη στην καθημερινότητα και ακατάπαυστες κινήσεις, χάρισε στον κόσμο, σύμφωνα με την Ελένη Πετάση, η αντισυμβατική παράσταση «Βρίζοντας το κοινό», του Χάντκε, που παρουσίασε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, η θεατρική κολεκτίβα De Koe.

Στην αρχή, θέλησε να γράψει μια μελέτη εναντίον του θεάτρου. Επειτα σκέφτηκε πως κάτι τέτοιο δεν ήταν αρκετά ισχυρό, για να περάσει το μήνυμα του.

Στη συνέχεια, αποφάσισε να καταγγείλει τη σκηνική πράξη, μέσα από τα δικά της σπλάχνα. Ετσι, γεννήθηκε το «Βρίζοντας το κοινό» (1966), ένα έργο που στόχευε «να ταράξει τις βεβαιότητες και την ασφάλεια κοινού και ηθοποιών». Χρησιμοποιώντας το θέατρο για να αντισταθεί στο ίδιο το θέατρο, αποδομώντας καθιερωμένες φόρμες και έχοντας ως όπλο τη λεκτική βία, το πόνημα του Πέτερ Χάντκε κατάφερε να προκαλέσει την οργή θεατών και κριτικών.

Αυτό το αντισυμβατικό, για την εποχή του, κείμενο, είναι σήμερα εκτός τόπου και χρόνου. Γιατί όχι μόνο έχει χάσει την ανατρεπτική του δύναμη -το θέατρο έχει έκτοτε εισχωρήσει σε πιο «προχωρημένα» μονοπάτια- αλλά, ενώ η Ευρώπη κοχλάζει μέσα στην απαράμιλλη απελπισία της, εκείνο ασχολείται με καταγγελίες που λίγο πια ενδιαφέρουν.

Ωστόσο, ο Peter Van den Eede, διασκευαστής του έργου, δημιουργός της κολεκτίβας De Koe και σκηνοθέτης της παράστασης που μόλις παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, θεωρεί πως η ολιγοπαιγμένη δραματουργία του σημαντικού, αλλά με την πολυτάραχη ζωή Αυστριακού συγγραφέα (ας μην ξεχνάμε πως η πρόκληση συνοδεύει τη δημόσια ζωή του Χάντκε από τα νεανικά του χρόνια -από τη στιγμή, δηλαδή, που αποκάλεσε την καθιερωμένη γερμανική λογοτεχνία «περιγραφική ανικανότητα» μέχρι τη σκανδαλιστική ομιλία του στην κηδεία του Μιλόσεβιτς), σε μια ευρύτερη ανάγνωση, στρέφει τελικά τα βέλη ενάντια στο θέατρο της δικής μας καθημερινότητας.

Και παραμένει επίκαιρη, καθώς μας προτρέπει «να ξανασκεφτούμε τη καθημερινή μας συμπεριφορά, να αναρωτηθούμε πάνω στις κοινές μας συμβάσεις, στις οποίες, άλλωστε, στηρίζεται η ίδια η συνύπαρξή μας».

Οι πέντε ηθοποιοί -ανάμεσά τους και ο Peter van den Eede (δεξιά)- κέρδισαν τις εντυπώσεις με την αμεσότητα και την σκηνική τους άνεση.

Ετσι ώστε να επανακτήσουμε την ατομική μας συνείδηση και την κριτική μας ικανότητα -να πάψουμε πια να είμαστε τα εύκολα θύματα αυταρχικών και ολοκληρωτικών χειραγωγήσεων.

Το αποτέλεσμα δεν έπεισε. Αυτό το αντι-θέαμα, φλύαρο και με αναμενόμενη έκβαση, άφησε πίσω του μόνο την πλήξη των επαναλαμβανόμενων δηλώσεών του.

«Περιμένατε κάτι... Η επιθυμία σας θα μείνει ανικανοποίητη... Δεν θα δείτε έργο... Δεν υπάρχει δράση εδώ... Παίζουμε μαζί σας... Εσείς είστε το συμβάν, το θέμα, η ανακάλυψη της βραδιάς... Καθώς σας μιλάμε, αποκτάτε συνείδηση του εαυτού σας», ακούσαμε, μεταξύ άλλων, από τους πέντε Γαλλόφωνους ηθοποιούς, οι οποίοι κατέληξαν σε ένα υβρεολόγιο που -ας σημειωθεί- στη συγκεκριμένη περφόρμανς μεταφράστηκε (στους υπέρτιτλους) κατά το ήμισυ.

«Είστε κουραστικοί, είστε μια δραματουργική γκάφα. Δεν μας γοητεύετε. Δεν σφύζετε από ζωή... γουρούνια, ηλίθιοι, καπιταλιστές, ξενέρωτοι, απατεώνες», και άλλα συναφή.

Μη φανταστείτε, όμως, πως όλα τα παραπάνω ειπώθηκαν μέσα σε μια εκνευριστική στασιμότητα. Μια ακατάπαυστη κινητικότητα συνόδευσε τον αδρό λόγο των ερμηνευτών, οι οποίοι σε όλη την, περίπου δίωρη, διάρκεια της παράστασης δεν έπαψαν ούτε στιγμή να προετοιμάζουν δελεαστικά εδέσματα.

«Καθώς σας μιλάμε, αποκτάτε συνείδηση του εαυτού σας», ακούσαμε από τους ηθοποιούς.

Μέσα από κόκκινα και μπλε καφάσια ξεπήδησαν καρπούζια, σταφύλια, πατάτες, αβγά, ντομάτες και πάσης φύσεως λαχανικά για να πολτοποιηθούν σε ένα μίξερ ή να κοπούν σε γεωμετρικά κομμάτια προς εικαστική και γευστική απόλαυση.

Στο τέλος, η σκηνοθεσία κατέφυγε σε ένα έξυπνο -εκτός κειμένου- σχόλιο. Ο υπέροχος μπουφές, που δέσποζε στη σκηνή, λες και περίμενε τη συμμετοχή μας, διαλύθηκε βίαια, σαρκάζοντας τη γνώριμη συνήθεια ορισμένων θιάσων να κερνούν τους επίσημους καλεσμένους τους μετά την πρεμιέρα.

Ας σημειωθεί πως οι πέντε ηθοποιοί (ανάμεσά τους και ο Peter van den Eede) κέρδισαν τις εντυπώσεις με την αμεσότητα και την σκηνική τους άνεση. Δεν είναι, εξάλλου, εύκολο να «παίζεις» κάτι που δεν παίζεται.

ΕΛΕΝΗ ΠΕΤΑΣΗ - [email protected]