Η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Δέσποινα Μαρσέλου, μας εξηγεί όλα όσα θα θέλαμε να μάθουμε για τη σόγια στη διατροφή μας.

Η σόγια είναι για πολλούς χορτοφάγους, vegan και μη μια εύκολη επιλογή, αφού μπορεί να μας δώσει φυτικό τυρί, γάλα, ενώ μπορεί να μαγειρευτεί σε διάφορες μορφές και να υποκαταστήσει το κρέας. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι υπάρχουν πολλά σύννεφα όσον αφορά τη σόγια και την κατανάλωσή της, τα οποία πρέπει να ξεδιαλύνουμε, έτσι ώστε να κάνουμε καλύτερες επιλογές και να την καταναλώνουμε με ασφάλεια.

Τι είναι τα φυτο-οιστρογόνα, πώς μας επηρεάζουν και η σχέση τους με τον καρκίνο
Τα φυτο-οιστρογόνα είναι ουσίες που βρίσκονται στα φυτά και δρουν παρόμοια με τα οιστρογόνα (θηλυκές ορμόνες), όταν καταναλώνονται. Οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτο-οιστρογόνα περιλαμβάνουν προϊόντα σόγιας (όπως γάλα σόγιας ή γιαούρτι, τόφου και τέμπε -ζύμωση της σόγιας με τον μύκητα Oligosporus Rhizopus), λιναρόσπορο, φακές και ολική άλεση. Τα φυτο-οιστρογόνα στα προϊόντα σόγιας είναι γνωστά ως ισοφλαβόνες.

Αυτές οι ουσίες, λοιπόν, έχουν πολύ παρόμοια δομή με τα οιστρογόνα του οργανισμού και οι επιδράσεις τους πάνω μας δεν είναι απόλυτα κατανοητές, αν και πιστεύεται ότι μπορεί να δρουν σαν αδύναμα οιστρογόνα σε κάποιες περιπτώσεις ή να μπλοκάρουν τη δράση των οιστρογόνων σε άλλες.

Όσον αφορά τη σχέση τους με τον καρκίνο, τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα. Οι χαμηλοί δείκτες εμφάνισης καρκίνου του μαστού και του προστάτη σε κάποιες ασιατικές χώρες, όπου η σόγια καταναλώνεται πολύ στη διατροφή, οδήγησε τους επιστήμονες να πιστέψουν ότι μπορεί να υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στις τροφές από σόγια και στην προστασία από αυτά τα είδη καρκίνου. Λόγω, όμως, του διαφορετικού dna, αλλά και της συνολικά διαφορετικής διατροφής, είναι δύσκολο να καθοριστεί αν η σόγια είναι αυτή που αποτελεί προστατευτικό παράγοντα. Συνολικά, πάντως, σύμφωνα με μεγάλες μελέτες, φαίνεται ότι η κατανάλωση τροφών σόγιας μπορεί να παίζει ρόλο στη μείωση του κινδύνου, αλλά σίγουρα μικρό και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες.

Οι απόψεις, επίσης διίστανται και για το αν πρέπει γυναίκες με καρκίνο του μαστού να καταναλώνουν σόγια, ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα συμπληρώματα που περιέχουν υψηλές δόσεις σόγιας ή ισοφλαβόνες μπορούν να δράσουν αποτρεπτικά σε περιπτώσεις καρκίνου. Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, πάντως, η μέτρια κατανάλωση (π.χ. 1-2 μερίδες/εβδομάδα) σε συνδυασμό με ένα υγιές διατροφικό πλάνο, δεν πρόκειται να έχει επιβλαβείς συνέπειες.

Τι συμβαίνει με τη μεταλλαγμένη σόγια
Η σόγια είναι ένα από τα μεταλλαγμένα προϊόντα που κυκλοφορούν στην παγκόσμια αγορά, μαζί με το καλαμπόκι, την πατάτα, το βαμβάκι και την ελαιοκράμβη, ενώ σύμφωνα με την Greenpeace περισσότερο από το 60% των τροφίμων περιέχει παράγωγα σόγιας. Αυτό σημαίνει ότι τρόφιμα όπως μπισκότα, σάντουιτς, σοκολάτες ή παιδικές τροφές μπορεί να περιέχουν μεταλλαγμένη σόγια ή καλαμπόκι.

Εκτός αυτής της περίπτωσης, όμως, υπάρχει και το ενδεχόμενο να καταναλώνουμε προϊόντα που χρησιμοποιούν γάλα, αβγά και κρέας από ζώα που μπορεί να καταναλώνουν μεταλλαγμένη σόγια, σύμφωνα με παλιότερο δημοσίευμα της Telegraph.

H Ευρωπαϊκή Ένωση υποχρεώνει τα σούπερ μάρκετ και τους παραγωγούς να αναφέρουν στις ετικέτες των προϊόντων αυτά που προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, αλλά όταν η μεταλλαγμένη τροφή βρίσκεται πιο πίσω στην τροφική αλυσίδα, ο καταναλωτής δεν το γνωρίζει. Αυτό σημαίνει πως όταν αγοράζουμε προϊόντα ζωικής προέλευσης όπως κρέας, κοτόπουλο, γάλα, τυρί, αβγά και ψάρι, υπάρχει πιθανότητα να προέρχονται από ζώα που έχουν τραφεί με μεταλλαγμένους οργανισμούς.

Στην Ελλάδα, οι αντιδράσεις των καταναλωτών σχετικά με τα μεταλλαγμένα έχουν οδηγήσει το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας σε παραγωγή τροφίμων χωρίς μεταλλαγμένα συστατικά, γι’ αυτό και προς το παρόν τα προϊόντα με μεταλλαγμένα συστατικά στην ελληνική αγορά είναι λίγα και αποσύρονται, σύμφωνα με την Greenpeace.

Τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε
Κάτι ακόμη που είναι σημαντικό να ξέρουμε είναι ότι σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, η βιολογική σόγια δεν σημαίνει ότι δεν είναι γενετικά τροποποιημένη. Για να εξασφαλίσετε κάτι τέτοιο, θα πρέπει να αναγράφεται ξεκάθαρα στο προϊόν που αγοράζετε.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία πλέον δίνει στα κράτη-μέλη την αρμοδιότητα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες στο έδαφός τους, αν και ελάχιστες χώρες ενδιαφέρονται για τέτοιου είδους καλλιέργειες. Το θετικό είναι ότι σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ελλάδα, το Λουξεμβούργο, δεν επιτρέπεται η καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Η Ε.Ε. παρ’ όλ’ αυτά έχει επιτρέψει τη χρήση της γενετικά τροποποιημένης σόγιας από εισαγωγές σε τροφές, ανθρώπων και ζώων και μέσα στο 2016 επιβεβαίωσε την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της διάθεσης των προϊόντων σόγιας στην ευρωπαϊκή αγορά που περιέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, από την αμερικανική Monsanto, η οποία παρασκευάζει το 90% των μεταλλαγμένων σπόρων παγκοσμίως.

Τέλος, όπου βλέπετε λεκιθίνη σε σοκολάτες και παιδικά γάλατα ισχύει το ίδιο, δηλαδή θα πρέπει να αναγράφεται ξεκάθαρα η μη γενετική τροποποίηση, καθώς προέρχεται από σόγια.

Οι πολλές μορφές της σόγιας
Κυκλοφορούν μάρκες στην Ελλάδα όπου αναγράφεται η σήμανση «μη γενετικά τροποποιημένη σόγια» και καλό θα είναι να επιλέγονται αυτές, χωρίς φυσικά να γνωρίζουμε τι μπορεί να επιφέρει η κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων προϊόντων μελλοντικά.νΣτην αγορά θα βρείτε τη σόγια σε διάφορες μορφές. Οι πιο συνηθισμένες είναι οι παρακάτω.

Ενταμάμε: πράσινα φασόλια σόγιας που θυμίζουν φασολάκια και πωλούνται φρέσκα ή κατεψυγμένα. Η σόγια στη φυσική της μορφή.

Γάλα σόγιας: προέρχεται από φασόλια σόγιας που έχουν μουλιάσει σε νερό.

Τόφου: Θυμίζει μαλακό τυρί και παρασκευάζεται από γάλα σόγιας.

Σογιέλαιο: Λάδι σόγιας με χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά.

Γιαούρτι σόγιας: Παρασκευάζεται με βασικό συστατικό το γάλα σόγιας.

Σάλτσα σόγιας: φτιάχνεται από φασόλια σόγιας και περιέχει αρκετό αλάτι.

Τέμπε: προέρχεται από φασόλια σόγιας που έχουν υποστεί ζύμωση και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και φυτικές ίνες.

Αλεύρι σόγιας: Παράγεται από το ελαφρύ ψήσιμο του φασολιών της σόγιας.

Δέσποινα Μαρσέλου
Κλινική διαιτολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα
Ηρώων Πολυτεχνείου 67, Πειραιάς, 210 4536144
www.getactive.gr, www.notanordinarymum.gr