Το Σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) είναι μια πάθηση, η οποία μπορεί να επηρεάσει τον εμμηνορρυσιακό κύκλο μιας γυναίκας, την γονιμότητά της, τις ορμόνες της ή πτυχές της εμφάνισής της. Μπορεί επίσης να επηρεάσει την μακροπρόθεσμη υγεία της. Τι ακριβώς είναι όμως το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών;

Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι ελαφρώς μεγαλύτερες από τις κανονικές ωοθήκες και έχουν δύο φορές τον αριθμό των ωοθυλακίων μιάς ωοθήκης (μικρές κύστεις). Είναι πολύ συχνές επηρεάζοντας, περίπου το 20% των γυναικών. Έχοντας πολυκυστικές ωοθήκες, δεν σημαίνει ότι έχετε το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Περίπου 6 ή 7 στις 100 γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες έχουν το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.

Ποια είναι τα συμπτώματα του συνδρόμου;

Τα συμπτώματα του συνδρόμου μπορεί να περιλαμβάνουν:

• ακανόνιστη περίοδο ή μη εμφάνιση περιόδου

• δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης (μειωμένη γονιμότητα)

• αυξημένη ποσότητα τριχών προσώπου ή σώματος, σε σχέση με αυτό που είναι το σύνηθες για εσάς (υπερτρίχωση)

• απώλεια μαλλιών εκ της κεφαλής

• αυξημένο βάρος, ταχεία αύξηση βάρους, δυσκολία στην απώλειά του

• λιπαρό δέρμα, ακμή

• κατάθλιψη και εναλλαγές διάθεσης.

Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν από γυναίκα σε γυναίκα. Μερικές γυναίκες έχουν ήπια συμπτώματα, ενώ άλλες επηρεάζονται εντονότερα από ένα ευρύτερο φάσμα συμπτωμάτων.

Το PCOS είναι μια αιτία προβλημάτων γονιμότητας στις γυναίκες, δεν θα αναφερθούμε όμως σε αυτά σε ετούτο εδώ το άρθρο. Μπορεί να μείνετε έγκυος, ακόμη και αν δεν έχετε περιόδο. Εάν δεν θέλετε να μείνετε έγκυος, θα πρέπει να ζητήσετε συμβουλές από το γιατρό σας σχετικά με την αντισύλληψη.

Τι προκαλεί το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών;

Η αιτία του συνδρόμου δεν είναι ακόμα γνωστή. Το PCOS εμφανίζεται ορισμένες φορές συχνότερα σε ορισμένες οικογένειες. Αν κάποιος συγγενής σας (μητέρα,θεία, αδελφή) έχουν διαγνωσθεί με PCOS, μπορεί να έχετε μεγαλύτερη πιθανότητα να το αναπτύξετε κι εσείς.

Τα συμπτώματα του συνδρόμου σχετίζονται με διαταραγμένα επίπεδα ορμονών. Οι ορμόνες είναι χημικοί αγγελιοφόροι, που ελέγχουν τις λειτουργίες του σώματος.

Η τεστοστερόνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από τις ωοθήκες. Οι γυναίκες με PCOS έχουν ελαφρώς υψηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης και αυτό συνδέεται με πολλά από τα συμπτώματα της κατάστασης αυτής.

Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη, που ρυθμίζει το επίπεδο της γλυκόζης (ένα είδος σακχάρου) στο αίμα. Αν έχετε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, το σώμα σας δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην ορμόνη ινσουλίνη (γνωστή κι ως αντίσταση στην ινσουλίνη), έτσι ώστε το επίπεδο της γλυκόζης να είναι υψηλότερο.

Για να αποφύγετε την αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης, το σώμα σας παράγει περισσότερη ινσουλίνη. Τα υψηλότερα του φυσιολογικού επίπεδα ινσουλίνης μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση βάρους, ανώμαλες περιόδους, υπογονιμότητα και υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης.

Πώς διαγιγνώσκεται το PCOS;

Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών συχνά έχουν διαφορετικά σημεία και συμπτώματα και μερικές φορές αυτά έρχονται και παρέρχονται. Αυτό μπορεί να κάνει τη διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Εξαιτίας αυτού, μπορεί, σε κάποιες κυρίες, να καθυστερήσει να τεθεί η διάγνωσις.

• ακανόνιστες, σπάνιες περιόδους ή χωρίς περιόδους

• περισσότερη τριχοφυία προσώπου και/ή σώματος και/ή εξετάσεις αίματος που δείχνουν υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης από το κανονικό

• ένα υπερηχογράφημα, που δείχνει πολυκυστικές ωοθήκες.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει το PCOS για την υγεία μου μακροπρόθεσμα;

Διατρέχετε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξετε κάποιο από τα ακόλουθα μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας, αν έχετε διαγνωσθεί με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών:

Αντίσταση στην ινσουλίνη και Σακχαρώδης Διαβήτης

Εάν η γλυκόζη στο αίμα σας, δεν παραμένει στα φυσιολογικά επίπεδα, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαβήτη. Για κάθε δέκα γυναίκες με PCOS, η 1 με 2 (10-20%) προχωρούν στην ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτου κάποια στιγμή κατά την διάρκεια της ζωής τους. Χωρίς αγωγή, ο διαβήτης προκαλεί ζημιά στο όργανα του σώματός σας. Αν έχετε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ο κίνδυνος ανάπτυξης διαβήτου αυξάνεται περαιτέρω, εάν:

• Είστε άνω των 40 ετών.

• Έχετε συγγενείς που πάσχουν από διαβήτη.

• Αναπτύξατε διαβήτη κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης (γνωστή και ως διαβήτης της κύησης).

• Είστε παχύσαρκες (δείκτης μάζας σώματος ή ΔΜΣ πάνω από 30).

Εάν διαγνωστείτε με διαβήτη, θα σας δοθούν κατάλληλες συμβουλές σωστής διατροφής και αναλόγως των τιμών του σακχάρου, μπορεί να χρειαστείτε δισκία ή ενέσεις ινσουλίνης.

Η αυξημένη αρτηριακή πίεση

Οι γυναίκες με PCOS τείνουν να έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, η οποία είναι πιθανόν να σχετίζεται με αντίσταση στην ινσουλίνη και στο ότι έχουν υπερβολικό βάρος, παρά στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αυτό καθ’ αυτό. Η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακά προβλήματα και γι΄αυτό θα πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Καρδιοπάθεια αργότερα μεγαλώνοντας

Η ανάπτυξη καρδιακής νόσου συνδέεται με καταστάσεις υγείας, όπως ο διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση. Εάν δεν έχετε αυτούς τους προδιαθεσικούς παράγοντες, τότε δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις, ότι ακριβώς επειδή έχετε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, θα έχετε και περισσότερες πιθανότητες να αποβιώσετε από καρδιακή νόσο συγκριτικά με τις γυναίκες, που δεν έχουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Αν έχετε υψηλό επίπεδο χοληστερόλης μπορεί να σας συμβουλεύσουν να πάρετε φάρμακα (στατίνες), για να μειώσετε τον κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων. Αν προσπαθείτε να μείνετε έγκυος, τότε θα πρέπει να ζητήσετε την γνώμη του ειδικού σχετικά με τη λήψη των στατινών.

Καρκίνος

Με λιγότερες περιόδους (λιγότερο από τρεις το χρόνο), το ενδομήτριο ( η εσωτερική επένδυση της μήτρας), μπορεί να πυκνώσει και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του ενδομητρίου σε ένα μικρό αριθμό γυναικών.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να προστατεύσει κανείς την επένδυση της μήτρας, χρησιμοποιώντας την ορμόνη προγεσταγόνο. Ο γιατρός σας θα σας εξηγήσει τις επιλογές σας.

Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν μια πενθήμερης διάρκειας λήψη των δισκίων προγεστερόνης κάθε τρεις ή τέσσερις μήνες, λήψη του αντισυλληπτικού χαπιού ή την χρήση της ενδομήτριας αντισυλληπτικού συστήματος (Mirena). Οι επιλογές σας θα εξαρτηθούν, από το αν προσπαθείτε να μείνετε έγκυος. Το PCOS δεν αυξάνει την πιθανότητα καρκίνου του μαστού, του τραχήλου της μήτρας ή των ωοθηκών.

Κατάθλιψη και εναλλαγές της διάθεσης

Τα συμπτώματα του συνδρόμου μπορεί να επηρεάσουν το πώς βλέπετε τον εαυτό σας και πώς νομίζετε ότι άλλοι σας βλέπουν. Μπορεί να μειώσουν την αυτοπεποίθηση σας.

Ροχαλητό και υπνηλία

Το PCOS μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση ή υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επίσης, συνδέεται και με το ροχαλητό.

Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία μου;

Διατήρηση υγιεινού τρόπου ζωής

Οι βασικοί τρόποι για να μειώσετε τον συνολικό κίνδυνο για πιθανά προβλήματα υγείας σε βάθος χρόνου είναι οι εξής:

• Να έχετε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά και ολόκληρα τα τρόφιμα (όπως ψωμί ολικής αλέσεως, δημητριακά ολικής αλέσεως, καφέ ρύζι, ζυμαρικά ολικής αλέσεως), άπαχο κρέας, ψάρι και κοτόπουλο. Θα πρέπει να μειώσετε τη ζάχαρη,το αλάτι, την καφεΐνη και το αλκοόλ (14 μονάδες είναι η συνιστώμενη μονάδες κατ’ανώτατο όριο την εβδομάδα για τις γυναίκες).

• Να τρώτε γεύματα τακτικά, συμπεριλαμβανομένου του πρωινού απαρεγκλίτως.

• Να ασκείστε τακτικά (30 λεπτά, τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα).

Στόχος σας θα πρέπει να είναι να διατηρήσετε το βάρος σας σε ένα επίπεδο, το οποίο να είναι φυσιολογικό (ΔΜΣ μεταξύ19 και 25). ΔΜΣ είναι η μέτρηση του βάρους σε σχέση με το ύψος.

Εάν είστε υπέρβαρη, θα ήταν χρήσιμο να χάσετε βάρος και να διατηρήσετε το βάρος σας σε αυτό το νέο επίπεδο. Εάν είστε παχύσαρκη (ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30), να συζητήσετε τις στρατηγικές για την απώλεια βάρους, περιλαμβάνοντας φάρμακα μείωσης του βάρους, με τον γιατρό σας.

Τα οφέλη της απώλειας βάρους περιλαμβάνουν:

• χαμηλότερο κίνδυνο αντίστασης στην ινσουλίνη και την ανάπτυξη διαβήτη

• χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρδιακών προβλημάτων

• χαμηλότερο κίνδυνο του καρκίνου της μήτρας

• πιο τακτικές περιόδους

• αυξημένη πιθανότητα να μείνετε έγκυος

• μείωση της ακμής και μείωση της υπερβολικής τριχοφυίας, με την πάροδο του χρόνου

• βελτιωμένη διάθεση και αυτοεκτίμηση.

Τακτικούς (check-up) ελέγχους υγείας

Μόλις διαγνωσθείτε με το σύνδρομο, θα πρέπει να παρακολουθείστε για να ελέγξετε τυχόν πρόωρα σημάδια των προαναφερόμενων διαταραχών υγείας. Στις γυναίκες, με PCOS άνω των 40ετών, θα πρέπει να συνιστάται ένα τεστ σακχάρου αίματος μία φορά ετησίως για να ελεγχθεί για σημάδια του διαβήτη.

Εάν είστε παχύσαρκες (ΔΜΣ πάνω από 30) ή έχετε οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, μπορεί να σας συστηθεί έλεγχος για σάκχαρο νωρίτερα από την ηλικία των 40. Αν δεν είχατε περίοδο για μεγάλο χρονικό διάστημα (άνω των 4 μηνών), καλό θα είναι να δείτε τον γυναικολόγο σας. Μπορεί να σας συστήσει περαιτέρω εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός υπερηχογραφήματος. Συζητήστε με το γιατρό σας πόσο συχνά θα πρέπει να ελέγχετε την αρτηριακή σας πίεση και κάθε πότε να κάνετε εξετάσεις αίματος για τα επίπεδα της χοληστερόλης σας.

Υπάρχει θεραπεία;

Δεν υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Οι ιατρικές θεραπείες αποσκοπούν στην καλύτερη δυνατή διαχείριση για την μείωση των συμπτωμάτων ή των συνεπειών του συνδρόμου.

Η φαρμακευτική αγωγή και μόνο δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι καλύτερη από υγιείς αλλαγές του τρόπου ζωής (απώλεια βάρους και άσκηση). Πολλές γυναίκες με PCOS διαχειρίζονται με επιτυχία τα συμπτώματά τους καθώς και τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία τους, χωρίς ιατρική παρέμβαση(φαρμακευτική αγωγή).

Αυτό το επιτυγχάνουν με το να ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή, με τακτική άσκηση και γενικά με το να διατηρούν έναν υγιή τρόπο ζωής.

Οι πληροφορίες αυτές βασίζονται στο Βασιλικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (RCOG) www.rcog.org.uk .

Από τον Ιωάννη Καλογήρου, Μαιευτήρα- Γυναικολόγο και επιστημονικό συνεργάτη του www.iator.gr .