Παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου η 4η Φεβρουαρίου και αποτελεί την ιδανική αφορμή για να θυμηθούμε ή να μάθουμε τα πάντα γύρω από τη σύγχρονη αυτή μάστιγα. Πόσο υποψιασμένοι ή εξοικειωμένοι είμαστε με τον καρκίνο; Τι γνωρίζουμε στ’ αλήθεια για αυτήν την ασθένεια;

Τι είναι ο καρκίνος;

Ο καρκίνος είναι μια κατηγορία ασθενειών, που χαρακτηρίζονται από ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη. Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι καρκίνου και ο καθένας τους καθορίζεται από τον τύπο του κυττάρου, που έχει επηρεαστεί σε αρχικό στάδιο.

Ο καρκίνος βλάπτει το σώμα, όταν τα κατεστραμμένα κύτταρα, διασπώνται ανεξέλεγκτα, με σκοπό να διαμορφώσουν εξογκώματα ή μάζες ιστού, που ονομάζονται όγκοι (εκτός από την περίπτωση της λευχαιμίας, όπου ο καρκίνος εμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία του αίματος με την ανώμαλη διαίρεση των κυττάρων στη ροή του).

Οι όγκοι μπορεί να μεγαλώνουν και να επεμβαίνουν στη διαδικασία πέψης, στο νευρικό και κυκλοφοριακό σύστημα, ενώ ενδέχεται να απελευθερώσουν ορμόνες, οι οποίες μεταλλάσουν τη λειτουργία του οργανισμού.

Οι όγκοι, που παραμένουν στο ίδιο σημείο και έχουν περιορισμένη ανάπτυξη θεωρούνται καλοήθεις. Αντίθετα, οι πιο επικίνδυνες μορφές ή κακοήθεις υφίστανται όταν συμβαίνουν δύο περιπτώσεις:

1. Τα καρκινικά κύτταρα κατορθώνουν να κινούνται σε όλο το σώμα, χρησιμοποιώντας το αίμα ή τους λεμφαδένες και καταστρέφοντας τον υγιή ιστό με μία διαδικασία, που ονομάζεται εισβολή.

2. Τα καρκινικά κύτταρα διαιρούνται και αναπτύσσονται, δημιουργώντας νέα αιμοφόρα αγγεία, προκειμένου να τραφούν. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται αγγειογένεση.

Η διαδικασία, όπου ο όγκος εξαπλώνεται σε όλο το σώμα και αναπτύσσεται, εισβάλλοντας και καταστρέφοντας τους υγιείς ιστούς, ονομάζεται μετάσταση.

Πώς εξαπλώνεται ο καρκίνος;

Οι ειδικοί ανακάλυψαν πρόσφατα, ότι η μετάσταση και ανάπτυξη του καρκίνου έχει να κάνει με την ιδιότητά του να προσκολλάται. Ορισμένες μοριακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κυττάρων και της διαδικασίας, που τα κρατά στη θέση τους (εξωκυττάρια μήτρα), τα αναγκάζει να ξεκολλούν από το αρχικό σημείο του όγκου, να αποσπώνται και στη συνέχεια να επανατοποθετούνται σε άλλα μέρη του ανθρώπινου σώματος.

Η σημαντική αυτή ανακάλυψη για τη μετάσταση του καρκίνου έχει ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστεί κανείς, ότι μόλις το 10% των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στους όγκους του αρχικού σταδίου.

Τι προκαλεί τον καρκίνο;

Ο καρκίνος είναι το τελικό αποτέλεσμα των ανεξέλεγκτων κυττάρων, που αναπτύσσονται αλλά δεν πεθαίνουν. Τα φυσιολογικά κύτταρα του σώματος ακολουθούν τη λογική σειρά της ανάπτυξης, της διάσπασης και έπειτα του θανάτου.

Ο προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος ονομάζεται απόπτωση και όταν αυτή η διαδικασία διασπάται, ο καρκίνος αρχίζει να σχηματίζεται. Σε αντίθεση με τα φυσιολογικά κύτταρα, τα καρκινικά δε βιώνουν προγραμματισμένο θάνατο και συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να διαιρούνται. Αυτό ακριβώς οδηγεί σε μία μάζα ανώμαλων κυττάρων, που αναπτύσσονται χωρίς έλεγχο.

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου;

Τα συμπτώματα του καρκίνου διαφέρουν και εξαρτώνται κυρίως από το μέρος του σώματος, στο οποίο πρωτοεμφανίζεται, διαιρείται και αναπτύσσεται ο αρχικός όγκος. Ορισμένες μορφές καρκίνου μπορεί να είναι ορατές, όπως για παράδειγμα οι όγκοι στο στήθος ή στα γεννητικά όργανα.

Ο καρκίνος του δέρματος (μελάνωμα) από την άλλη, συχνά εντοπίζεται με την εμφάνιση μία ελιάς ή ενός σημαδιού σε συγκεκριμένες περιοχές, ενώ στην περίπτωση του καρκίνου στο στόμα, ο ασθενής παρουσιάζει λευκές κηλίδες στο εσωτερικό του στόματος ή στη γλώσσα.

Ωστόσο, άλλες μορφές καρκίνου έχουν συμπτώματα, που δεν είναι τόσο ορατά. Ορισμένες μορφές καρκίνου του εγκεφάλου έχουν την τάση να παρουσιάζουν πρώιμα συμπτώματα, τα οποία συνήθως εμφανίζονται ως αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου.

Ο καρκίνος στο πάγκρεας είναι συχνά πολύ μικρός για να παρουσιάσει συμπτώματα και γίνεται αντιληπτός, όταν προκαλεί πόνο πιέζοντας τα «γειτονικά» νεύρα ή όταν εμπλέκεται στη λειτουργία του ήπατος. Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, το δέρμα γίνεται ωχρό και τα μάτια θυμίζουν «ίκτερο».

Ωστόσο, τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν, ενώ αναπτύσσεται ο όγκος και ασκεί πίεση στα όργανα και τα αιμοφόρα αγγεία. Βέβαια, όταν εξαπλώνεται ο καρκίνος, μπορεί να παρουσιάσει νέα συμπτώματα.

Οι πρησμένοι αδένες είναι μία κοινή ένδειξη και συνήθως παρουσιάζεται σχετικά νωρίς. Αν ωστόσο, ο καρκίνος εξαπλωθεί στον εγκέφαλο, ο ασθενής συνήθως βιώνει ζαλάδες, πονοκεφάλους, ίλιγγο και ελλειπτικές κρίσεις.

Στην περίπτωση της εξάπλωσης στους πνεύμονες, μπορεί να προκαλέσει βήχα και δύσπνοια. Επιπλέον, ενδέχεται να μεγαλώσει το συκώτι και να παρουσιάσει ίκτερο, ενώ υπάρχουν και οι περιπτώσεις, όπου ο ασθενής αισθάνεται πόνο στα οστά, τα οποία γίνονται εύθραυστα. Τα συμπτώματα της μετάστασης, καθορίζονται αποκλειστικά από το πού θα εμφανιστεί ο καρκίνος.

Πώς κατηγοριοποιείται ο καρκίνος;

Υπάρχουν πέντε βασικές ομάδες, όπου εντάσσονται όλες οι μορφές καρκίνου:

1. Τα καρκινώματα, καθορίζονται από τα κύτταρα που καλύπτουν εσωτερικά και εξωτερικά μέρη του σώματος, όπως είναι ο πνεύμονας, ο μαστός και το παχύ έντερο.

2. Τα σαρκώματα χαρακτηρίζονται από τα κύτταρα που βρίσκονται στο οστό, στο χόνδρο, στο λίπος, στο συνδετικό ιστό, στους μυς και άλλους υποστηρικτικούς ιστούς.

3. Τα λεμφώματα είναι τύποι καρκίνου, που ξεκινούν από τους λεμφαδένες και τους ιστούς του ανοσοποιητικού συστήματος.

4. Οι λευχαιμίες είναι καρκίνοι, που ξεκινούν στο μυελό των οστών και συχνά συσσωρεύονται στην κυκλοφορία του αίματος.

5. Τέλος, τα αδενώματα είναι καρκίνοι που προκύπτουν στο θυρεοειδή, την υπόφυση, το επινεφρίδιο και άλλους αδενικούς ιστούς.

Πώς μπορεί να προληφθεί ο καρκίνος;

Ο καρκίνος συχνά συνδέεται με συγκεκριμένες συμπεριφορές που εύκολα μπορούν να προληφθούν. Για παράδειγμα, η επιλογή να μην καπνίζετε ή να μην πίνετε αλκοόλ, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο για διάφορες μορφές καρκίνου, όπως είναι ο καρκίνος των πνευμόνων, του φάρυγγα, του στόματος και του ήπατος.

Ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να προβλεφθεί, αν δεν εκτίθεστε στον ήλιο και προστατεύετε το σώμα σας, φορώντας καπέλο και χρησιμοποιώντας αντηλιακό.

Η διατροφή παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. Μάλιστα οι ειδικοί προτείνουν δίαιτες χαμηλές σε λιπαρά και πλούσιες σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά.

Ωστόσο υπάρχουν και ορισμένα εμβόλια, τα οποία προστατεύουν από μορφές καρκίνου, όπως είναι για παράδειγμα ο εμβολιασμός για τα θηλώματα, στην περίπτωση των γυναικών.

Τα εμβόλια για την ηπατίτιδα Β εμποδίζουν την ανάπτυξη του ιού της ασθένειας, ο οποίος προκαλεί καρκίνο του ήπατος.

Βέβαια, ορισμένες μορφές καρκίνου μπορούν να προληφθούν με τακτικές επισκέψεις στο γιατρό, ο οποίος είναι σε θέση να παρατηρήσει διαφοροποιήσεις στον οργανισμό.