Το αλεύρι μοιάζει να είναι μια απλή, λευκή σκόνη, που αποτελεί την πρώτη ύλη για την παρασκευή πολλών τροφών. Κι όμως, η δημιουργία του δεν είναι τόσο απλή και οι κατηγορίες του και η ποιότητά του ποικίλουν. Ας το γνωρίσουμε…

Αποτελεί το κύριο συστατικό του ψωμιού –και πολλών ακόμη τροφών- το οποίο είναι βασικό τρόφιμο σε πολλές χώρες και η διαθεσιμότητα και η επάρκειά του, αποτελεί συχνά ένα σημαντικό οικονομικό και πολιτικό ζήτημα.

Το αλεύρι είναι μια λεπτή σκόνη που δημιουργείται από δημητριακά ή άλλα αμυλούχα φυτά, ύστερα από άλεσμα σπόρων και δημητριακών. Συνηθέστερα παράγεται από το σιτάρι, αλλά και από το καλαμπόκι, τη σίκαλη, το κριθάρι, και το ρύζι. Μπορεί επίσης να παραχθεί από όσπρια, όπως και από σόγια, ρύζι, αμύγδαλα και καρπούς δέντρων.

Χρησιμοποιούμε το αλεύρι κυρίως σε μείγμα με νερό, για την παρασκευή διάφορων ζυμών, που με τη σειρά τους χρησιμοποιούνται για την παρασκευή διαφόρων ειδών μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής. Το συστατικό του αλευριού που συμβάλλει περισσότερο στην συνεκτικότητα της ζύμης είναι οι πρωτεΐνες και κυρίως η γλουτένη. Τα δυο βασικά είδη των πρωτεϊνών του αλεύρου είναι η μη-γλουτένη (15%, δεν σχηματίζει ζυμάρι) και η γλουτένη (85%, σχηματίζει ζυμάρι).

Οι ποιότητες και οι κατηγορίες των αλεύρων διακρίνονται από τον τρόπο του αλέσματος, το βαθμό κοσκινίσματος και την ποιότητα του σιταριού και των άλλων δημητριακών, απ’ όπου προέρχονται. Από άποψη ποιότητας του σιταριού, τα άλευρα διακρίνονται σε άλευρα σκληρού σιταριού, μαλακού σιταριού και ημίσκληρου. Στα παραγόμενα άλευρα από σκληρό σιτάρι υπάγεται και το σιμιγδάλι.

Αν νιώθετε «χαμένοι» μπροστά στις τόσες κατηγορίες αλεύρου που βρίσκετε στο super market, διαβάστε μερικά σημαντικά για το αλεύρι, την ποιότητα και τις κατηγορίες του…

Σκληρό αλεύρι

Το σκληρό αλεύρι είναι πλούσιο σε γλουτένη και προσδίδει ελαστικότητα στη ζύμη. Έχει υποκίτρινο χρώμα, κυρίως λόγω των καροτενοειδών, αν και μερικές φορές υπόκειται σε λεύκανση. Είναι ιδανικό για να φτιάχνουμε ψωμί (αφού δίνει όγκο και ελαστικότητα στο ζυμάρι), για να ανοίγουμε φύλλο για πίτες και γενικά για ζύμη (αν και ανοίγει δυσκολότερα).

Μαλακό αλεύρι

Το αλεύρι από μαλακό σιτάρι, έχει χαρακτηριστική αλευρώδη υφή, μικρή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και γλουτένη και πιο άσπρο χρώμα από το σκληρό. Είναι ιδανικό για κέικ, μπισκότα, κουλουράκια, καθώς και για όλα τα γλυκά. Με το μαλακό αλεύρι, η ζύμη μένει χαμηλή, χωρίς ελαστικότητα. Γι’ αυτό, το αλεύρι αυτό χρησιμοποιείται κυρίως στη ζαχαροπλαστική.

Αλεύρι για όλες τις χρήσεις

Παράγεται από την ανάμειξη αλευριού από σκληρό και μαλακό σιτάρι και έχει μικρότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες από ότι το αλεύρι από σκληρό σιτάρι. Το χρησιμοποιούμε τόσο για να φτιάξουμε ψωμί, όσο και στη ζαχαροπλαστική. Είναι η μέση λύση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πάρα πολλές περιπτώσεις, με σχετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Αλεύρι που φουσκώνει μόνο του

Σε αυτό το είδος του αλευριού (γνωστό και ως φαρινάπ), προστίθενται εξαρχής το αλάτι, το μπέικιν πάουντερ και άλλες διογκωτικές ουσίες. Το μειονέκτημά του είναι ότι σε περίπτωση που εκτεθεί σε υγρασία, χαλάει πολύ γρήγορα. Χρησιμοποιείται σε συνταγές όπου το μίγμα πρέπει να διογκωθεί στο ψήσιμο για να γίνει ελαφρύ και αφράτο (π.χ. για όλα τα κέικ, καθώς και για ορισμένα κουλουράκια, πάστες και για κάποια είδη ψωμιού ταχείας παρασκευής).

Σιμιγδάλι

Παράγεται από το χοντροκομμένο ενδόσπερμα της ποικιλίας πολύ σκληρού σιταριού durum και έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες. Για αναπλήρωση της έλλειψης σε γλουτένη, χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα αλεύρια σιταριού και κυρίως στην παραγωγή ζυμαρικών.

Αλεύρι ολικής άλεσης

Το αλεύρι αυτό παράγεται από την άλεση ολόκληρου του καρπού του σιταριού, περιέχει δηλαδή εκτός από το ενδόσπερμα, το πίτουρο και το φύτρο του σιταριού. Το πίτουρο περιορίζει την ανάπτυξη της γλουτένης και επομένως και το φούσκωμα του ψωμιού. Εξαιτίας την άλεσης ολόκληρου του καρπού, το ψωμί από αλεύρι ολικής άλεσης έχει πιο έντονη και γεμάτη γεύση.

Αλεύρι από άλλα δημητριακά

Αλεύρι από καλαμπόκι

Φτιάχνεται από αποξηραμένο καλαμπόκι και χρησιμοποιείται ευρύτατα στην παρασκευή παιδικών τροφών εξαιτίας της περιορισμένης παρουσίας γλουτένης. Mπορεί να το βρει κανείς σε κίτρινη ή λευκή μορφή. Ακόμα και σε μικρές ποσότητες στο ψωμί, χαρίζει την χαρακτηριστική γλυκιά ευχάριστη γεύση καλαμποκιού και αλλάζει την υφή του ψωμιού.

Αλεύρι από βρώμη

Χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο του σιταριού, ιδιαίτερα απ’ όταν βρέθηκε ότι η χρήση της βρώμης μειώνει την «κακή» χοληστερίνη. Η βρώμη χρησιμοποιείται (λόγω του κόστους της) συνήθως είτε σε πολύ μικρά ποσοστά σε κάποια ήδη ψωμιού (πολύσπορο), είτε για να δώσει υφή στην επιφάνεια διαφόρων ψωμιών.

Αλεύρι από σίκαλη

Παράγεται από την άλεση ολόκληρου του καρπού της σίκαλης και έχει πάρα πολύ μικρή περιεκτικότητα σε γλουτένη. Όταν χρησιμοποιείται σε μεγάλα ποσοστά, έχει σαν αποτέλεσμα πολύ πυκνό ψωμί. Αλλά ακόμη και σε πολύ μικρές ποσότητες, δίνει μια χαρακτηριστική, λίγο πιπεράτη γεύση στο ψωμί και χρώμα στην κόρα του.

Αλεύρι από κριθάρι

Δίνει χαρακτηριστική ελαφρά πικρή γεύση στο ψωμί μας και έχει ιδιαίτερα υψηλή διατροφική αξία. Η περιεκτικότητα του κριθαριού σε γλουτένη είναι ακόμα μικρότερη και από την σίκαλη, με αποτέλεσμα το ψωμί να είναι πάρα πολύ πυκνό. Το αλεύρι κριθαριού που κυκλοφορεί, είναι κυρίως ολικής άλεσης.

Πόπη Αθανασοπούλου

[email protected]