Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ενάντια στο AIDS, είναι ευκαιρία να γράψουμε λίγα λόγια για όλους εκείνους τους οροθετικούς, αλλά και ασθενείς , που αναμένουν νέα απο τις έρευνες της επιστήμης μας και παράλληλα να εφιστήσουμε την προσοχή σε όλους τους ανθρώπους , που χαίρονται τη ζωή τους με τον/την σύντροφό τους.

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ενάντια στο AIDS, είναι ευκαιρία να γράψουμε λίγα λόγια για όλους εκείνους τους οροθετικούς, αλλά και ασθενείς , που αναμένουν νέα απο τις έρευνες της επιστήμης μας και παράλληλα να εφιστήσουμε την προσοχή σε όλους τους ανθρώπους , που χαίρονται τη ζωή τους με τον/την σύντροφό τους.

Λίγα λόγια για την ιστορία της νόσου. Υπήρξαν νέα δεδομένα τη χρονιά αυτή:

Τελικά η ιστορία του ιού HIV είναι πολύ μεγαλύτερη, ο «πρόγονος» του ιού που προκαλεί την ασθένεια ενυπήρχε στους πιθήκους και τους γορίλες εδώ και 32 χιλιάδες χρόνια τουλάχιστον – και όχι εδώ και μερικές εκατοντάδες χρόνια όπως πιστευόταν μέχρι σήμερα, αυτό επισημαίνουν στην επιθεώρηση «Science» οι συνάδελφοι από το αμερικανικό Κέντρο Θηλαστικών του Πανεπιστημίου «Tulane» στη Λουιζιάνα.

«Τι συνέβη όμως στην Αφρική στις αρχές του 20ού αιώνα, που οδήγησε στη μετάδοση μιας ήπιας για τους πιθήκους ασθένειας στο ανθρώπινο γένος, ώστε να αποτελέσει μια μάστιγα στις μέρες μας, παραμένει ακόμα άγνωστο...». Η επιστημονική κοινότητα διαθέτει στοιχεία για την ταυτότητα του ιού μόνο τα τελευταία 25 χρόνια.

Με βάση τα πορίσματα της έρευνας του Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα, ο ιός πιθανόν μεταπήδησε από τους πιθήκους στους ανθρώπους τουλάχιστον πέντε φορές. Υπάρχουν δύο τύποι ιού HIV που έχουν εντοπιστεί σε ανθρώπους. Ο HIV- 1, ο πιο συχνός ιός στους ανθρώπους και ο HIV-2 που είναι ηπιότερος και ανιχνεύεται σπανιότατα σε κατοίκους της Δυτικής Αφρικής και μεταπήδησε από ένα είδος πιθήκου που καταναλώνεται ευρέως από τους ντόπιους.

Πιθανότατα, υπογραμμίζουν οι επιστήμονες, το αίμα των ζώων που είχε προσβληθεί από ήπιας μορφής ασθένεια, να μόλυνε ανθρώπους αρκετές φορές.

Η σκληρή πραγματικοτητα μιλά για εναν αριθμό της τάξης των 7.881, που αναφέρεται στους καταγεγραμμένους οροθετικούς στον ιό HIV/AIDS στην Ελλάδα, ενώ οι «αδιάγνωστοι» οροθετικοί στη χώρα μας είναι περίπου 16.000. Τα παραπάνω στοιχεία παρουσίασαν πρόσφατα οι υπεύθυνοι της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Praksis» .

Ο υψηλός αριθμός των οροθετικών, σε συνδυασμό με τη χαλάρωση των μέτρων προφύλαξης στο σεξ και την παντελή έλλειψη σχετικής εκστρατείας ενημέρωσης, κατά τους επιστήμονες, ευθύνονται για την συνεχή αύξηση των κρουσμάτων.

Λίγα λόγια για τα νέα απο την έρευνα αυτης της χρονιάς:

1.Ανακαλύφθηκε νέα «κρυψώνα» του ιού του AIDS μέσα στο μυελό των οστών.

Ο ιός του AIDS μπορεί να κρυφτεί στον μυελό των οστών, αποφεύγοντας έτσι τα φάρμακα, και στη συνέχεια μπορεί να «αφυπνιστεί» και να προκαλέσει επιδείνωση της ασθένειας, και εξηγεί ίσως σε ένα μεγάλο ποσοστό, γιατί είναι δύσκολη η καταπολέμηση του ιού σε μερικες περιπτώσεις.

Οι συνάδελφοι του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν (στο Αν Άρμπορ), υπό την κυτταρική βιολόγο-ιολόγο δρα Κάθλιν Κόλινς, ανακάλυψαν ότι ο ιός μπορεί να μολύνει τα κύτταρα του μυελού των οστών, που τελικά μετατρέπονται σε λευκοκύτταρα (λευκά αιμοσφαίρια) του αίματος, δηλαδή στα «όπλα» του ανοσοποιητικού συστήματος. Η έρευνα παρουσιάστηκε στο περιοδικό «Nature Medicine».

Ο ιός παραμένει «εν υπνώσει», ώσπου τα κύτταρα του μυελού των οστών να μετατραπούν σε κύτταρα του αίματος, οπότε ενεργοποιείται ξανά και προκαλεί νέα μόλυνση. Ο ιός καταστρέφει τα νέα κύτταρα του αίματος και στη συνέχεια επεκτείνεται για να πλήξει και άλλα κύτταρα.

Μέχρι στιγμής, έχει βρεθεί μια τέτοια «κρυψώνα» του ιού του AIDS στα λεγόμενα «μακροφάγα» κύτταρα του αίματος, όμως υπηρχαν υποψίες και για άλλες, και όντως βρέθηκε πλέον άλλη μία στον μυελό των οστών. Αν μπορέσουμε να «καθαρίσουμε» αυτές τις «κρυψώνες» του ιού, τότε οι ασθενείς με AIDS δεν θα χρειάζεται να παίρνουν φάρμακα σε όλη τη ζωή τους, κάτι που ανεβάζει τρομακτικά το κόστος της θεραπείας και την καθιστά συχνά απαγορευτική, ιδιαίτερα στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη.

Ο νέος στόχος της επόμενης χρονιάς θα είναι, να αναπτυχθούν φάρμακα που θα στοχεύουν αποκλειστικά στα ευρισκόμενα σε «ύπνωση» μολυσμένα κύτταρα του μυελού των οστών, αναγκάζοντάς τα να παράγουν τον ιό, ώστε στη συνέχεια αυτά να αυτό-καταστραφούν και έτσι να «αδειάσει» η «αποθήκη-κρυψώνα» του ιού μέσα στον οργανισμό.

2. Μια πρωτεΐνη «ξεκλειδώνει» τα μυστικά Καρκίνου & AIDS

Για πρώτη φορά βρέθηκε η δομή του μορίου μιας σημαντικής πρωτεΐνης, η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στην ανάπτυξη του καρκίνου όσο και στη μόλυνση του οργανισμού από τον ιό του AIDS.To επίτευγμα ανοίγει τον δρόμο για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας και ελέγχου της δραστηριότητας της πρωτεΐνης-υποδοχέα με την ονομασία CXCR4, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε νέα, πιο αποτελεσματικά φάρμακα.

Η ανακάλυψη υπό τον καθηγητή Ρέιμοντ Στίβενς (του Ινστιτούτου Ερευνών Σκριπς της Καλιφόρνια), η οποία παρουσιάστηκε στο περιοδικό «Science», αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για να σταματήσει η επιζήμια δράση του συγκεκριμένου μορίου.

Οι ερευνητές χρειάστηκαν τρία χρόνια μελέτης με τη χρήση μιας απεικονιστικής τεχνικής (της κρυσταλλογραφίας ακτινών X), για να αποκαλύψουν τη δομή του μορίου CXCR4, το σχήμα του οποίου μοιάζει με δύο ποτήρια κρασιού που το ένα αγγίζει το άλλο, όπως σε μια πρόποση. To συγκεκριμένο μόριο ανήκει σε μια οικογένεια πρωτεϊνών (GPCRs) που βρίσκονται στην κυτταρική μεμβράνη και μεταβιβάζουν τα εξωτερικά σήματα στο εσωτερικό των κυττάρων. Πολλά υπάρχοντα φάρμακα στοχεύουν σε αυτήν ακριβώς την ομάδα των πρωτεϊνών, επειδή οι τελευταίες ελέγχουν κρίσιμες διαδικασίες, όπως η ανάπτυξη των κυττάρων (δυστυχώς και των καρκινικών) και η παραγωγή ορμονών. Ειδικά το CXCR4, υπό φυσιολογικές συνθήκες, ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα και την κίνηση των κυττάρων. Μπορεί, όμως, παράλληλα (όταν τα βιοχημικά σήματα που δέχεται δεν είναι σωστά ρυθμισμένα) να βοηθήσει τα καρκινικά κύτταρα να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν. Επίσης, βοηθά τον ιό HIV(του AIDS) να μολύνει τα λευκά κύτταρα του αίματος, επιτρέποντας στον ιό να προσδεθεί στα υγιή κύτταρα και να εισέλθει στη συνέχεια στο εσωτερικό τους, για να τα καταστρέψει.

Μετά την αποκάλυψη της δομής του ζωτικού μορίου δημιουργείται νέος στόχος, ωστε να μπορέσουμε να βρούμε έναν τρόπο να το «χειραγωγήσουμε », ώστε να σταματήσει να διευκολύνει την ανάπτυξη του καρκίνου και την εξάπλωση του AIDS.

3. Ελπίδες από κολπικό τζελ που μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης από το AIDS

Ελπίδες για την αποτροπή εκατομμυρίων θανάτων από το Aids μέσα στα επόμενα χρόνια δίνουν τα αποτελέσματα τριετούς έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το ερευνητικό Κέντρο Caprisa (Centre for the Aids Programme of Research in South Africa) και παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο για το Αids στη Βιεννη τον περασμενο ιουλιο.

Η έρευνα λοιπόν που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science έδειξε, ότι ένα κολπικό τζελ που περιέχει την αντιρετροϊκή φαρμακευτική ουσία τενοφοβίρη σε ποσοστό 1% μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό του Aids σε ποσοστό 39% κατά μέσο όρο προσφέροντας επίσης προστασία έναντι ορισμένων στελεχών του έρπητα των γεννητικών οργάνων.

Ο Anthony Fauci, διευθυντής του αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου για τις Αλλεργίες και τα Λοιμώδη Νοσήματα σημείωσε, ότι μπορεί μεν η δραστικότητα σ’ ένα ποσοστό 39% να μην φαίνεται στα μάτια ενός ανθρώπου που βλέπει τα πράγματα εκ του μακρόθεν πολύ μεγάλη, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα, με δεδομένο ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που δοκιμή με μικροβιοκτόνο έχει θετικά αποτελέσματα στη μάχη κατά του Aids.

Η δοκιμή πραγματοποιήθηκε σε γυναίκες της Νότιας Αφρικής 18-40 ετών που δεν ήταν φορείς του ιού και σεξουαλικά ενεργές. Αυτό που προέκυψε ήταν ότι μεταξύ των 445 γυναικών που εφάρμοσαν το μικροβιοκτόνο, πριν και μετά τη σεξουαλική επαφή, 38 γυναίκες μολύνθηκαν από τον ιό HIV, αριθμός σαφώς μικρότερος συγκριτικά με τις 60 από τις 444 γυναίκες που έκαναν χρήση εικονικού τζελ.

Η μείωση του κινδύνου μόλυνσης από τον ιό HIV κυμάνθηκε από το υψηλό ποσοστό του 54% για τις γυναίκες που έκαναν συχνή χρήση του τζελ μέχρι το χαμηλό ποσοστό του 28% για εκείνες που το είχαν χρησιμοποιήσει ελάχιστα. Παρά τη διαφοροποίηση αυτή οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το τζελ παρουσίασε στατιστικά σημαντική προστασία έναντι του ιού HIV στους 12,18, 24 και 30 μήνες.

Βασιζόμενοι σ’ αυτά τα δεδομένα εκτιμούμε, ότι το τζελ θα μπορούσε να εμποδίσει μισό εκατομμύριο μολύνσεις μέσα στην επόμενη δεκαετία μόνο στη Νότιο Αφρική.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 60% των ατόμων που έχουν μολυνθεί με τον ιό HIV στην Αφρική, ήπειρο στην οποία έχει καταγραφεί το 70% των μολύνσεων από τον HIV σε όλον τον κόσμο.

4. Ενα "ιδιαίτερο όπλο"

Ο συνδυασμός μεταμόσχευσης βλαστικών κυττάρων και γονιδιακής θεραπείας φαίνεται ότι μπορεί να νικήσει τη νόσο.

Δύο σύγχρονες, πολλά υποσχόμενες ιατρικές μέθοδοι, η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων και η γονιδιακή θεραπεία, συνδυάστηκαν με στόχο την «κατατρόπωση» του ιού ΗΙV που προκαλεί το ΑΙDS. Αυτά τα νέα διαβάσαμε φέτος απο το μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο City of Ηope κοντά στο Λος Αντζελες στο επιστημονικό περιοδικό «Science Τranslational Μedicine» .

Εξετάστηκαν τα βλαστικά κύτταρα από το αίμα τεσσάρων ατόμων που έπασχαν από ΑΙDS και λέμφωμα- πρόκειται για μια μορφή αιματολογικού καρκίνου. Τροποποίηθηκαν γενετικώς ορισμένα από αυτά τα κύτταρα ώστε να φέρουν αντι-ΗΙV γονίδια. Η τροποποίηση έγινε με χρήση ενός αβλαβούς ιού ο οποίος μετέφερε εντός των κυττάρων τρεις γονιδιακές αλληλουχίες. Μία από τις αλληλουχίες που εισήχθησαν στα κύτταρα «κόβει» εκείνη του CCR5, ενός υποδοχέα που είναι απαραίτητος στον ΗΙV ώστε να μολύνει τα κύτταρα. Η δεύτερη σταματά τη δράση μιας πρωτεΐνης που χρησιμοποιεί ο ιός για να πολλαπλασιαστεί, ενώ η τρίτη επιτίθεται σε έναν υψίστης σημασίας γενετικό μηχανισμό, τον οποίο έχει άμεση ανάγκη ο ιός προκειμένου να διατηρηθεί στη ζωή. Η συγκεκριμένη προσέγγιση σχεδιάστηκε ώστε να μιμείται τη δράση των «κοκτέιλ» φαρμάκων που λαμβάνουν σήμερα τα άτομα με ΗΙV και να ξεπερνά την πιθανή ανθεκτικότητα στον ιό.

Τα κύτταρα που είχαν υποστεί τη γενετική τροποποίηση εισήχθησαν και πάλι στην κυκλοφορία του αίματος των ασθενών. Σήμερα, και οι τέσσερις ασθενείς παραμένουν απαλλαγμένοι από το λέμφωμα, δύο χρόνια μετά τη θεραπεία. Ωστόσο, ο αριθμός των κυττάρων που μεταμοσχεύθηκαν ήταν πολύ μικρός για να θεραπεύσει τη μόλυνση με τον ΗΙV. Το επόμενο βήμα είναι να χρησιμοποιηθεί ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός γονιδιακώς τροποποιημένων κυττάρων, ώστε να φανεί αν θα υπάρξει αποτέλεσμα ενάντια στον ΗΙV. Η ερευνητική ομάδα σχεδιάζει τώρα να προχωρήσει σε μεταμόσχευση πολύ μεγαλύτερου αριθμού κυττάρων σε ασθενείς.

Ο Γκέρο Χάτερ, γερμανός συνάδελφος, ανέφερε την πρώτη περίπτωση «ίασης» ασθενούς με ΑΙDS ο οποίος έπασχε παράλληλα από λευχαιμία. Ο ασθενής έλαβε μόσχευμα βλαστικών κυττάρων τα οποία προέρχονταν από δότη που έφερε μια σπάνια γονιδιακή παραλλαγή, η οποία έκανε το ανοσοποιητικό σύστημά του να εμφανίζει έλλειψη του CCR5. Μετά τη μεταμόσχευση ο ασθενής θεραπεύθηκε από τη λευχαιμία, ενώ παράλληλα το ανοσοποιητικό σύστημά του έγινε ανθεκτικό στον ΗΙV με αποτέλεσμα να σταματήσει να λαμβάνει αντι-ιικά φάρμακα. Ηταν η αρχή για την έρευνα , η οποία κατά τη γνώμη μου, υπόσχεται πάρα πολλά στον πόλεμο ενάντια στο AIDS. Ένα βήμα μπροστά στη θεραπεία του AIDS.

5.Μια αναπαράσταση θα αποκαλύψει πολλά μυστικά...

Ένα μεγάλο βήμα μπροστά στην έρευνα για την καταπολέμηση του AIDS έκαναν Αμερικανοί και Βρετανοί ερευνητές, αφού κατάφεραν να δημιουργήσουν την τρισδιάστατη δομή του ενζύμου που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον πολλαπλασιασμό του ιού του AIDS στον οργανισμό.

Οι ερευνητές από τα Πανεπιστήμια Harvard και Imperial College στο Λονδίνο δημιούργησαν τον πρώτο τρισδιάστατο χάρτη της ιντεγκράσης, του ενζύμου που χρησιμοποιεί ο HIV για να εισάγει αντίγραφα του γενετικού του υλικού μέσα στο ανθρώπινο DNA.

Με αυτόν τον τρόπο «κρύβεται» και αναπαράγεται ακόμη και εάν τα φάρμακα φέρονται να έχουν εξολοθρεύσει όλο το ιικό φορτίο.

Η τρισδιάσταση απεικόνιση του ενζύμου αναμένεται να αποκαλύψει τις μοριακές θέσεις στις οποίες θα μπορούσαν να συνδέονται νέα φάρμακα κατά του AIDS.

Υπάρχουν ήδη φάρμακα που αναστέλλουν την ιντεγκράση, μέχρι σήμερα δε γνωριζουμε, πως ακριβώς δρουν...

Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε την τεχνική της κρυσταλλογραφίας με περίθλαση ακτίνων Χ, μια παλιά μέθοδο με την οποία είχε προσδιοριστεί τη δεκαετία του 1950 η τρισδιάστατη δομή του DNA.

Η κρυσταλλογραφία απαιτεί όμως τη δημιουργία κρυστάλλων του υπό εξέταση μορίου, διαδικασία ιδιαίτερα χρονοβόρα και με καθόλου εγγυημένα αποτελέσματα.

Στην τελευταία μελέτη απαιτήθηκαν 40.000 δοκιμές μέχρι να σχηματιστεί ένας κρύσταλλος επαρκούς μεγέθους, και η ιντεργκάση που κρυσταλλώθηκε δεν προήλθε από τον ίδιο τον HIV, αλλά από έναν συγγενικό ρετροϊό.

Αφού ολοκλήρωσαν αυτό το πρώτο στάδιο, οι ερευνητές δοκίμασαν πάνω στους κρυστάλλους δύο φάρμακα που αναστέλλουν την ιντεργκάση και κατάφεραν, για πρώτη φορά, να δουν πού ακριβώς συνδέονται οι αναστολείς και πως μπλοκάρουν τη δράση της.

Ο τρισδιάστατος χάρτης, ελπίζουν, θα αποκαλύψει μοριακούς στόχους της πρωτεΐνης στους οποίους θα συνδέεται στο μέλλον μια νέα γενιά φαρμάκων. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.

6. Εμβόλιο, ο μόνιμος στόχος...

Ελπίδες γεννά το νέο εμβόλιο κατά του AIDS που παρασκεύασαν Αμερικανοί και Ταϊλανδοί συνάδελφοι, καθώς οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό HIV.

Το νέο εμβόλιο, που δημιουργήθηκε από τον συνδυασμό δύο προηγούμενων σκευασμάτων, χορηγήθηκε δοκιμαστικά σε 16.000 εθελοντές στην Ταϊλάνδη, στο πλαίσιο της μεγαλύτερης πειραματικής δοκιμής που διεξήχθη ποτέ.

Όπως απέδειξαν οι κλινικές μελέτες, το νέο εμβόλιο μειώνει κατά το 1/3 τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό HIV. Οι δοκιμές διεξήχθησαν υπό την αιγίδα του υπουργείο Υγείας της Ταϊλάνδης και τον αμερικανικό στρατό.

Η έρευνα διήρκεσε επτά χρόνια και εμβολιάστηκαν υγιείς εθελοντές ηλικίας 18 με 30 ετών, που διέμεναν σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο μόλυνσης.

Για τις ανάγκες της έρευνας οι εθελοντές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και ενημερώθηκαν από τους επιστήμονες σχετικά με τις μεθόδους πρόληψης του ιού. Η πρώτη ομάδα εμβολιάστηκε, ενώ στη δεύτερη ομάδα χορηγήθηκε ψευδοφάρμακο. Εξετάστηκαν οι εθελοντές για AIDS κάθε έξι μήνες, για τουλάχιστον τρία χρόνια.

Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι εθελοντές της πρώτης ομάδας είχαν 31,2% λιγότερες πιθανότητες μόλυνσης από τον ιό. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι από την ομάδα που εμβολιάστηκε μολύνθηκαν 51 άτομα, ενώ από την ομάδα που δεν εμβολιάστηκε μολύνθηκαν 74 άτομα.

«Τα αποτελέσματα είναι πάρα πολύ ενθαρρυντικά. Οι αριθμοί είναι μικροί και η διαφορά ενδέχεται να οφείλεται σε τυχαίους παράγοντες όμως και πάλι αυτά είναι τα πιο θετικά αποτελέσματα που λαμβάνουμε από δοκιμές σκευασμάτων για την καταπολέμηση του AIDS τα τελευταία δέκα χρόνια», τόνισε σε δηλώσεις του ο δρ. Ρίτσαρντ Χόρτον, εκδότης του ιατρικού περιοδικού Lancet.

Με αυτα τα νέα κλεινει ερευνητικά η φετινή χρονιά, υπήρξαν πολλά σπουδαία νέα στο πεδίο της έρευνας για την καταπολέμηση του AIDIS και ήδη έχουν υπάρχουν νέοι, συγκεκριμένοι στόχοι για το μέλλον.

Του Θεόδωρου Τσιάκου, Ειδικού Παθολόγου-Λοιμωξιολόγου, Διδάκτωρ Ιατρικής Παν/μιων Βιέννης Diploma of Tropical Medicine and Hygiene DTM&H London, U.K. Kαθηγητης Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Παν/μιου Αθηνών Leiter der Notaufnahme Elbe-Elster Klinikum GmbH Kirchhainer Straße 42 03238 Finsterwalde και επιστημονικού συνεργάτη του www.iator.gr