Οι σπίλοι ή ελιές αποτελούν μείζον καλοκαιρινό θέμα, εξαιτίας κυρίως της έκθεσης στον ήλιο, που συμφωνα με τους ειδικούς ευνοεί την εμφάνιση, αύξηση και αλλαγή της μορφολογίας τους. Τι είναι όμως οι ελιές, πότε είναι επικίνδυνες και πότε πρέπει να αφαιρεθούν;

Σπίλος ή ελιά είναι η επακριβώς οροθετημένη κυκλική και χρόνια, συγγενής ή επίκτητη δερματική βλάβη, που χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη υπερμελάγχρωσης (σκουρότερο χρώμα, λόγω υπερπαραγωγής μελανίνης, από τα μελανινοκύταρα που περιέχουν).

Κατά την ενήλικη ζωή, έχει υπολογισθεί ότι, όλοι οι άνθρωποι φέρουμε περί τους 40 σπίλους, χωρίς διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών. Γενικά μιλώντας, οι ελιές είναι καλοήθεις βλάβες και είναι ο Δερματολόγος ή ο Πλαστικός Χειρουργός, που θα μας ξεχωρίσει εκείνες οι οποίες θα μπορούσαν να είναι ύποπτες για την υγεία μας και άρα θα χρειασθούν αφαίρεση και βιοψία.

Γιατί όμως, κάποιες ελιές μπορεί να είναι επικίνδυνες και τι χρειάζεται να κάνουμε για να είμαστε ασφαλείς; Κάποιες ελιές μπορεί στο μέλλον να εξαλλαγούν («κακοφορμήσουν») σε μελάνωμα, το οποίο είναι ένας από τους πιο κακοήθεις και επιθετικούς όγκους στον άνθρωπο. Ανάλογα το μέγεθος, οι συγγενείς σπίλοι (αυτοί δηλαδή που τους έχουμε από τη γέννηση μας), μπορεί να είναι: μικροί (20 sq cm).

Για την πιθανότητα εξαλλαγής των συγγενών σπίλων σε μελάνωμα, οι γνώμες διίστανται, αλλά οι γενικές αρχές είναι:

1) στους μικρούς σπίλους, η πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος, είναι μεταξύ 1% – 5%.

2) Στους μεσαίους αυτή η πιθανότητα δεν έχει διερευνηθεί.

3) Οι μικροί και οι μεσαίου μεγέθους σπίλοι, σπάνια εξαλλάσσονται σε μελάνωμα πριν την εφηβεία.

4) Στους μεγάλους (γιγαντιαίους) ένα 5% – 10% καταλήγει σε μελάνωμα και στους μισούς από αυτούς (50%) η εμφάνιση της νόσου γίνεται στην ηλικία 3 – 5 ετών.

5) Η ανάπτυξη μελανώματος επί γιγαντιαίων σπίλων, έχει φτωχή πρόγνωση.

Η κλινική εικόνα της εξαλλαγής των συγγενών σπίλων σε μελάνωμα, περιλαμβάνει:

• Γρήγορη αύξηση του μεγέθους

• Ανωμαλία των ορίων

• Ανάπτυξη ασυμμετρίας

• Ποικιλοχρωμία μέσα στο σπίλο

• Ανάπτυξη δορυφόρων βλαβών

• Αλλαγές στην υφή.

Η διαχείριση των ατόμων που φέρουν συγγενείς σπίλους, βασίζεται:

• Στην επικινδυνότητα κακοήθους εξαλλαγής

• Στην αισθητική εμφάνιση της βλάβης

• Στο ύπαρξη ουλών κατά την αφαίρεση

• Σε ψυχολογικούς παράγοντες.

Οι κυριότερες αρχές της διαχείρισης των σπίλων είναι:

• Οι μικροί και μεσαίοι σπίλοι πρέπει να παρακολουθούνται κάθε χρόνο για τυχόν αλλαγές. Αν υπάρχει οποιαδήποτε υποψία, πρέπει να γίνεται βιοψία, ή ολική προληπτική αφαίρεση (πχ. σε εκείνους που λόγω θέσης είναι δύσκολο να ελεγχθούν πχ. της πλάτης, του τριχωτού της κεφαλής, κλπ).

• Μικροί σπίλοι, που δεν γνωρίζουμε αν υπήρχαν από τη γέννηση, αντιμετωπίζονται σαν επίκτητοι (ανάλογα το χρώμα, την ανάπτυξη, το σχήμα, κλπ).

• Άτυποι στην εμφάνιση σπίλοι, πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά, ανεξάρτητα του μεγέθους τους.

• Γιγαντιαίοι σπίλοι, πρέπει να αφαιρούνται το συντομότερο.

• Χειρουργικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι: ΕΔΜ, κρημνοί, διατατήρες ιστών, καλλιέργειες δέρματος του ασθενούς.

• Οι ασθενείς με γιγαντιαίους σπίλους, πρέπει να ελέγχονται εργαστηριακά και για την ύπαρξη άλλων βλαβών από το ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα).

Άλλες τεχνικές εκτός των χειρουργικών, που χρησιμοποιούνται για την αφαίρεση συγγενών σπίλων (πχ. LASERS, διαθερμοπηξίες, «ξύρισμα», απόξεση, κλπ), πρέπει να αποφεύγονται, γιατί έχουν υψηλή πιθανότητα υποτροπής.

Ποια είναι τα διάφορα είδη των σπίλων/ελιών;

Η διαφορική διάγνωση των συγγενών μελαγχρωματικών σπίλων, γίνεται, με τις εξής άλλες δερματικές μελαγχρωματικές βλάβες: λεκέδες café au lait, nevus spilus, επιδερμικός σπίλος, κοινός επίκτητος σπίλος, δυσπλαστικός σπίλος, κυανούς σπίλος, σπίλος του Becker, σπίλος Halo, μογγολική κηλίδα, σπίλος του Ota, σπίλος του Ito, σπίλος της Spitz, σμηγματορροικός σπίλος.

Ο «άκυρος» αστικός μύθος

Στο παρελθόν, υπήρχε μια λανθασμένη αντίληψη (ειδικά στην ελληνική ύπαιθρο), να μην πειράζουμε τις ελιές. Αυτή η τελείως λανθασμένη, ιατρικά, αντίληψη υπήρχε, γιατί πιθανώς, εκείνοι που εκδήλωναν μελάνωμα, από εξαλλαγή προϋπάρχοντα σπίλου (τον οποίο δεν αφαιρούσαν νωρίς κι έτσι προχωρούσε μέχρι να γίνει πλέον μη χειρουργήσιμος και μη ιάσιμος ή τον πείραζαν- δεν τον αφαιρούσαν χειρουργικά αλλά τον έκαιγαν) όταν πλέον έφτασαν στο στάδιο της θεραπείας (χειρουργείο) ήταν πλέον πολύ αργά και σε μερικούς μήνες πέθαιναν.

Έτσι δημιουργούνταν η εντύπωση, ότι επειδή πείραξε (χειρούργησε) την βλάβη, γι' αυτό πέθανε. Στην πραγματικότητα, θα έπρεπε το ρητό αυτό να έλεγε: μην τις πειράζετε, βγάλτε τες.

Από τον Παναγιώτη Μάνταλο, πλαστικό χειρούργο και επιστημονικό συνεργάτη του www.iator.gr .